Дубянецкі - Неизвестно

13 сакавіка 1988 года. Газета “Советская Россия” (№ 60 – 9611) публікуе рэакцыйнейшы матэрыял з усіх чорнасоценных матэрыялаў, што з’явіліся дзе-небудзь у СССР за тры “перабудоўчыя” гады. Гэта опус нейкай Ніны Андрэевай пад драматычна крыклівым загалоўкам “Не могу поступаться принципами”. Ужо ў падзагалоўку, што вынесены ў выглядзе рубрыкі ўверх паласы – “Письмо в редакцию преподавателя ленинградского вуза” – чытач крыху дазнаецца пра гэтага адыёзнага аўтара. А з аўтарскай “урэзкі” атрымліваем яшчэ некаторыя звесткі: “Я хімік, выкладаю ў Ленінградскім тэхналагічным інстытуце імя Ленсавета”.

Паглядзім хоць “пункцірна” бліжэй на гэту палітыканшу.

“Я не магу прыняць…словатаўчэння пра “тэрарызм””, “палітычнае рабалепства народа”, “бяскрылае сацыяльнае гібенне” (“прозябание”), “нашае духоўнае рабства”, “усеагульны страх”, “засілле хамаў ва ўладзе”…

Далей. “Часам даводзіцца чуць сцвярджэнні, што настаў час прыцягнуць да адказнасці камуністаў, – якія быццам бы “дэгуманізавалі” пасля 1917 года жыццё краіны”.

“Бачанне гісторыі, – павучае Н. Андрэева, – несумяшчальна з палітычнымі анекдотамі, нізкапробнымі плёткамі, вострасюжэтнымі фантазіямі, з якімі можна цяпер нярэдка сустрэцца”.

Яна галосіць, што моладзі “нічога не дасць, апрача дэзарыентацыі, балбатня (“откровения”) пра контррэвалюцыю ў СССР на мяжы 30-х гадоў”, пра “віну Сталіна за прыход да ўлады ў Германіі фашызма і Гітлера”. Альбо публічны “падлік” колькасці “сталіністаў” у розных пакаленнях і сацыяльных групах.

Аўтарка скардзіцца, што ў “добрым дакументальным фільме пра С.М.Кірава” тэкст, які суправаджае кадры, часам прыдае кінадакументам “нейкую двухсэнсоўнасць”. Напрыклад, кінакадры дэманструюць узрыў энтузіязму, бадзёрасці, душэўны ўздым людзей, будаўнікоў сацыялізму, а дыктарскі тэкст – пра рэпрэсіі, пра неінфармаванасць народа…”.

Н. Андрэева катэгарычна супраць новых “выкрыццяў” (словы “разоблачители” і “разоблачения” Н. Андрэева ставіць у двукоссе. – М.Д.), яна за паказ “фактаў рэальных дасягненняў на розных этапах сацыялістычнага будаўніцтва”. Але ж, бачыце, назіраецца “вспышка ”разоблачений””. Вось, напрыклад, крыўдуе яна, ”прыкметнай з’яваю на гэтай, на жаль, неўрадлівай ніве”, з’яўляюцца п’есы М.Шат­рова. Называюцца п’есы “Сінія коні на чырвонай траве”, дзе сакратар Леніна палівае з чайніка яго галаву замест таго, каб паліць гліняную скульптурную мадэль (!!! – Н.А.); “Брэсцкі мір”, дзе Ленін схіляе калені перад Троцкім; “Далей… далей… далей!”, дзе атрымала далейшае развіццё “гэтая сімвалічная аўтарская канцэпцыя”. Н. Андрэева па-пракурорску канстатуе, што “Шатроў: істотна адыходзіць ад прынятых прынцыпаў сацыялістычнага рэалізму”; ролю пралетарскіх мас, партыі зводзіць да “фону”, на якім дзейнічаюць безадказныя палітыканы; абвінавачвае Сталіна ў забойстве Троцкага і Кірава, у “блакіраванні” хворага Леніна”, што і Шатроў, і аўтар “Дзяцей Арбату” А. Рыбакоў асобныя сюжэты запазычылі з эмігранцкіх публікацый, і яны таму неарыгінальныя.

Аўтарэса лямантуе супраць “нястрымных атак” на Сталіна, супраць “гвалтоўнага ўцісквання” ў формулу “культу асобы” “усёй складанейшай пераходнай эпохі…індустрыялізацыі, калектывізацыі, культурнай рэвалюцыі, што вывелі нашу краіну ў разрад вялікіх дзяржаў”. “Справа дайшла да таго, – плача Н. Андрэева, – што ад “сталіністаў” (а ў іх лік можна пры жаданні ўключыць каго хочаш) сталі настойліва патрабаваць “пакаяння”… Нястрымна расхвальваюцца раманы і фільмы, дзе лінчуецца эпоха буры і націску, якая падаецца як “трагедыя народаў”.

Не называючы прама выдатны фільм Абуладзе “Покаяние”, Н. Андрэева тым не менш даволі празрыста хімічыць пра яго:

“Часам, праўда, падобныя спробы ўзвесці на п’едэстал гістарычны нігілізм не спрацоўваюць. Так некаторы, зацалаваны крытыкай фільм насуперак нябачнаму дагэтуль рэкламнаму прэсінгу бывае ўсім халодна прыняты большасцю гледачоў”. Ну што ж, паглядзім, што яна скажа праз некалькі дзён, калі гэты фільм, дасць Бог, будзе адзначаны Ленінская прэміяй?!

Н. Андрэева заклікае “адстаяць гонар і годнасць першапраходцаў сацыялізму”, у тым ліку і Сталіна! Спасылаецца на характарыстыку Сталіна, дадзеную У. Чэрчылем, на мемуары Ш. дэ Голя, успаміны і перапіску іншых палітычных дзеячаў Еўропы і Амерыкі, на “айчынныя дакументы, якія да таго ж даступныя для ўсіх жадаючых”.

Адвакатка ката-Сталіна намякае на яго “асабістую сціпласць, што даходзіла да аскетызму ў той суровы час”. Але ж тады, шматзначна кажа яна, “патэнцыяльныя савецкія міліянеры яшчэ баяліся праклёўвацца ў цішыні заштатных кантор гандлёвых баз”, а “выдуманыя сваякі яшчэ не спяшаліся зазываць сваіх аднапляменнікаў у “зямлю запаветную”, ператвараючы іх ў “адказнікаў” ад сацыялізму”.

А вось толькі пэўная тэрміналогія гэтай сталіністкі: “атакі на дзяржаву дыктатуры пралетарыяту і тагачасных лідэраў нашай краіны”; “прафесійныя антыкамуністы на захадзе, што даўно выбралі быццам бы дэмакратычны лозунг “антысталінізму”; “нашчадкі звергнутых Кастрычніцкай рэвалюцыяй класаў, што далёка не ўсе змаглі забыць пра матэрыяльныя і сацыяльныя страты сваіх продкаў”; “духоўныя нашчадкі Дала і Мартава і іншых па ведамству расійскага сацыял-дэмакратызму”; “духоўныя нашчадкі Троцкага альбо Ягоды”; “пакрыўджаных сацыялізмам нашчадкаў нэпманаў, басмачоў і кулакоў”…

Н. Андрэева вось якой хоча развязкі ў дачыненні да свайго крывавага куміра Сталіна: “Сёння мала каго бянтэжаць асабістыя якасці Пятра Вялікага, але ўсе памятаюць, што ў перыяд яго праўлення краіна выйшла на ўзровень вялікай еўрапейскай дзяржавы. Час кандэнсаваў вынік, які ляжыць цяпер у ацэнцы гістарычнай асобы імператара Пятра. І нязменныя кветкі на яго саркафагу ў саборы Петрапаўлаўскай цытадэлі ўвасабляюць павагу і ўдзячнасць нашых далёкіх ад самадзяржаўя сучаснікаў”.

Неа-Салтычыха кліча на дапамогу Маркса і Энгельса, што “называлі цэлыя нацыі на пэўным этапе іх гісторыі “контррэвалюцыйнымі””, “не саромеліся даваць даволі рэзкія характарыстыкі шэрагу нацый, у т.л. рускім, немцам, а таксама і тым нацыянальнасцям, да якіх належалі самі. Яе высновы: “у брацкай садружнасці савецкіх народаў кожнай нацыі і народнасці трэба “беречь честь смолоду”, не дазваляць правакаваць сябе на нацыяналістычныя і шавіністычныя настроі…”

За дапамогай яна звяртаецца таксама да Праханава з яго дзвюма ідэалагічнымі альтэрнатыўнымі вежамі:

1-ая “вежа”- “неалібералы”, арыентаваныя на захад;

2-ая – “ахоўнікі” (“охранители”) імкнуцца перамагчы сацыялізм, рухаючы­ся назад, да царскай Расіі (Н. А.). Гэтыя другія, “традыцыяналісты”, альбо “неаславянафілы”, маюць бясспрэчныя заслугі ў выкрыцці карупцыі, у ахове экалогіі, у барацьбе супраць алкагалізму, у ахове помнікаў, у барацьбе з “маскультураю”, як псіхозам спажывецтва. Але ж гэтыя ідэолагі сялянскага, абшчыннага сацыялізму не разумеюць гісторыі, яе значнай часткі. Рэвалюцыю для лёсу Радзімы яны калектыўна лічаць толькі як “страшэннае самавольства ў адносінах да сялянства”. Яны крычаць пра “вясковых камісараў”, якія стралялі ў спіну сераднякоў.

Н. Андрэева пытае: “Што ўсё гэта значыць?”, як: “леваліберальны інтэлігенцкі сацыялізм”; “самакаштоўнасць асобы”; “пропаведзь “дэмакратычных” даброт сучаснага капіталізму”; “падлашчванне перад яго рэальнымі і ўяўнымі дасягненнямі”; “мы пабудавалі не той сацыялізм”; “толькі ўпершыню ў гісторыі склаўся саюз палітычнага кіраўніцтва і прагрэсіўнай інтэлігенцыі”; патрабаванне “юрыдычнага кодэксу аховы правоў жывёл”; надзяленне незвычайным, звышнатуральным розумам прыроды; сцвярджэнне, што інтэлігентнасць – не сацыяльная, а біялагічная якасць і генетычна перадаецца ад бацькоў дзецям; касмапалітычная тэндэнцыя (да Троцкага ў Петрасавет прыйшла дэлегацыя купцоў і фабрыкантаў са скаргай на чырвонагвардзейскі прыціск. Ён: “Я не яўрэй, а інтэрнацыяналіст”. Гэтым вельмі азадачыў тых; “паняцце “нацыянальнага” ў Троцкага азначае нейкую непаўнацэннасць і абмежаванасць у параўнанні з “інтэрнацыянальным”. Таму ён падкрэсліваў “нацыянальную традыцыю” Кастрычніка, пісаў пра “нацыянальнае ў Леніне”, сцвярджаў, што “рускі народ ніякай культурнай спадчыны не атрымаў” і г. д. “З ваяўнічым касмапалітызмам звязана цяпер практыка “адказніцтва”; “бясчынствы неафітаў перад Смольным і пад сценамі Крамля”; “нас прывучаюць бачыць у гэтым нейкую бяскрыўдную “змену месцажыхарства””…

Пра “нефармальныя” аб’яднанні. Відавочна бачна палітызацыя гэтых сама­дзей­­ных арганізацый на базе далёкага ад сацыялізму плюралізму. Нярэдка лідэры іх кажуць пра “раздзяленне ўлады” на аснове “парламенцкага рэжыму”, “свабодных прафсаюзаў”, “аўтаномных выдавецтваў” і г.д. Значыць, галоўным пытаннем цяперашніх дыскусій у краіне з’яўляецца пытанне – ці прызнаваць кіруючую ролю партыі, рабочага класу ў сацыялістычным будаўніцтве, а значыць, і ў перабудове.