Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

Frater Conradus magister, ut vir sapiens et providus, considerans, quod per Neriam, viam utique occultam, possent fratribus et terre Sambie multa damna et pericula ab infidelibus suboriri, edificare fecit in dicta Neria super litus maris salsi castrum firmum, quod dicitur Nova domus, ne Lethowini terram Sambie intrent a modo improvise.

217. De expugnacione castri kymenovie, et conversione mille et sexcentorum sudowitarum

Hoc eciam tempore idem frater Conradus magister circa officium sibi injunctum sollicitus multas noctes insompnes deduxit, cogitans, quomodo inimicos fidei Sudowitas ad viam duceret veritatis. Unde ad hoc perficiendum congregata multitudine copiosa fratrum et aliorum pugnatorum, dum in via esset versus Sudowiam, occurrit ei frater Lodowicus de Libencele, ducens secum Cantegerdam, qui ipsum captivum detinuerat, et mille et sexcentos homines de Sudowia promiscui sexus, quos in captivitate positus ad fidem Cristi convertit. Quibus visis magister gavisus est, et jussit eos procedere versus terram Sambiensem. Hoc facto sequenti die magister cum exercitu suo intravit territorium Sudowie dictum Kymenow, et castrum ejusdem nominis tam acriter impugnavit, quousque castrenses ipsum sub hiis pactis, ut scilicet salvis rebus et personis exirent, tradiderunt, promittentes se fidem Cristi accepturos. Unde dato ipsis ductore jussi sunt, ut ad partes Sambie procederent sine mora. Crastina vero die depopulato territorio Kymenovie predicto, dum redirent fratres cum execitu suo, compertum fuit, quod dicti castrenses de Kymenovia interfecto ductore suo per viam aliam ad terram Lethowie sunt profecti. Sed frater Lodewicus cum sua comitiva processit ad terram Sambie, ubi omnes fonte baptismatis sunt renati.

218. De morte fratris friderici holle et xxx virorum

Eodem anno frater Fridericus, dictus Holle, germanus fratris Marquardi de Revelinge, cum C viris equitibus de castro Brandenburgk processit contra Sudowiam, et dum accepto magno spolio in territorio Kirsuovie rediret, hostes sequentes, ipsum cum XXX viris interfecerunt. Nec tamen hoc tacendum estimo, quod idem frater Fridericus, antequam occideretur, cuidam viro strenuo in armis, qui occurit ei in bello, tantam plagam cum gladio ad scapulam dedit, et tam dure verberavit, quod ipse non habens virtutem subsistendi, cum equo decidit ad terram, licet tamen ex tali plaga nullum vulnus haberet in corpore, nec eciam vestigium vulneris appareret, sicut idem sic plagatus et alii Sudowite, qui huic bello interfuerunt, et viderunt, postquam ad fidem Cristi conversi fuerant, publice sunt confessi.

219. De conversione cujusdam nobilis et mille quingentorum de sudowia et desolacione dicte terre

Multa et infinita sunt contra Sudowitas bella gesta, que causa brevitatis pertranseo. Postquam ergo Jedetus quidam vir nobilis et genere et moribus potens et dives, capitaneus Sudowitarum de Kymenovia, non posset tam crebras et duras fratrum impugnaciones a modo sustinere, cum omni domo et familia sua et mille et quingentis hominibus promiscui sexus cessit ad fratres et baptizatus est. Sed Scurdo capitaneus alterius partis Sudowie spreta religione fidei cum suis hominibus versus terram Lethowie est profectus, et sic terra Sudowie usque in presentem diem remanet desolata.

220. De gracia que confertur infidelibus, qui ad fidem cristi convertuntur

Quicunque relicta ydololatria, se transfert ad fidem Cristi, fratres agunt cum eo misericorditer in hunc modum. Si est generosus et de nobili sanguine ortus bona et libera conferuntur et in tanta quantitate, quod secundum decentem possit vivere statum suum; si vero est ignobilis, servit et ipse fratribus secundum terre Prussie consuetudinem hactenus observatam; nisi meritis vel demeritis eorum exigentibus aliter fiat, verbi gracia ignobiles, qui in apostasia seu aliis necessitatibus fidei fratribus fideliter adheserunt, nunquam preclara ipsorum merita hoc exigunt, quod ignobilitas eorum in nobilitatem transeat generosam et servitus in debitam libertatem? Utique domine. Et sane hec intelligas e converso. Unde multi sunt neophiti in terra Prussie, quorum progenitores fuerunt de nobili prosapia exorti, ipsi vero propter suam maliciam, quam contra fidem et cristifideles exercuerunt, ignobiles estimati sunt; alii vero quorum parentes erant ignobiles, donati sunt propter fidelia servicia fidei et fratribus exhibita libertati.

221. Explicit bellum prussie. Incipit bellum lethowinorum

Anno domini MCCLXXXIII eo tempore, quo ab incepto bello contra gentem Pruthenorum fluxerant jam LIII anni, et omnes naciones in dicta terra expugnate essent, et exterminate, ita quod unus non superesset, qui sacrosancte Romane ecclesie non subiceret humiliter collum suum, fratres domus Theutonice predicti contra gentem illam potentem et durissime cervicis exercitatamque in bello, que fuit vicinior terre Prussie, ultra flumen Memele in terra Lethowie habitans, inceperunt bellum in hunc modum.

222. De expugnacione castri lethowie dicti bisene

Frater Conradus de Tirbergk magister terre Prussie predictus, et multi fratres cum magno exercitu tempore hyemali transierunt glaciem Memele, et intrantes terram Lethowie castrum dictum Bisenam a mane usque ad meridiem fortiter impugnaverunt, tamque infesti erant in dicta impugnacione, quod occisis multis de castro et letaliter vulneratis tandem potenter intraverunt, quibusdam captis, aliis trucidatis, in cinerem redegerunt. Reliqua pars exercitus intravit dicti castri territorium et post magnum incendium cum maximo spolio est reversa. In hac impugnacione plures Cristiani sunt graviter vulnerati, et IIII fratres et unus famulus cum equis et armis in Memela submersi propter teneritudinem glaciei.

223. De destructione castri garthe

Anno domini MCCLXXXIIII idem magister, necdum bello infidelium saciatus, congregavit validum exercitum, et cum Scumando ductore processit contra castrum Gartham tempore estivo, et dum transivisset Memelam ordinavit sagittarios ad loca debita, applicatisque scalis ad menia tam grande bellum ortum fuit inter eos, quod formidolosi talia inspicere non auderent. Istis viriliter impugnantibus, obsessi fortiter resisterunt, cadebantque ex utraque parte plurimi vulnerati. Tandem sicut deo placuit, fratres potenter intraverunt, et occisis omnibus et captis, per incendium destruxerunt. Hoc facto mille viri et octingenti intraverunt territorium dicti castri, vastantes quam plurimum incendio et rapina, et captis multis hominibus et occisis cum preda maxima redierunt. In hoc territorio fuit occisus quidam Barthensis, qui fugerat de Pogesania, et in ultima apostasia commendatores de Cristburgk et Elbingo cum eorum familia captivavit, Quem sic interfectum canis ejus diris morsibus est aggressus, et aperiens latus ejus sinistrum, cor ejus, quod tot prodicionum et fraudum conscium fuit, de corpore extraxit, et in presencia Cristianorum plurium devoravit.

224. De morte scumandi