Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

Anno MCCLXXX castrum Santirii mutato nomine et loco translatum fuit ad eum locum, ubi nunc situm est, et vocatum nomen ejus Mergenburgk i.e., castrum sancte Marie, ad cujus laudem et gloriam hec translacio facta fuit.

209. De destructione territorii sudowie dicti crasime

Frater Manegoldus magister, ut bellum Sudowitarum per predecessores suos viriliter inceptum non tepesceret tempore suo, sed proficeret de die in diem, congregavit omnem virtutem exercitus sui, et in die purificacionis beate virginis Marie intravit territorium Sudowie dictum Crasimam, vastando per incendium et rapinam. Habitacionem eciam illius potentis viri Scumandi, capitanei dicti territorii, redegit in favillam et captis et occisis CL hominibus cum preda maxima est reversus. Iste exercitus dum dictum territorium intrare vellet, erravit, et in illo errore ex dei providencia facto, qui nihil solet agere sine causa, dispersus fuit, et sic intrans totum territorium occupavit et destruxit. In hoc bello frater Ulricus Bauwarus commendator de Tapiow et IIII viri occiderunt interfecti et frater Lodewicus de Libencele captus fuit.

210. De captivitate prima fratris lodewici de libencele

Frater Lodewicus de Libencele, vir nobilis et in rebus bellicis ab adolescencia exercitatus, mira gesta fecit in vita sua, que inferius apparebunt. Hic dum captus esset, presentatus fuit Scumando, qui, quia similis ei fuit in audacia, multum dilexit eum, unde accidit, quod ipsum adhuc in captivitate positum duxit secum ad locum, ubi pociores terre Sudowie convenerant ad potandum. In hoc potacione quidam vir nobilis et potens fratrem Lodewicum contumeliis et jurgiis ad turbacionem animi provocavit. Unde ait ad Scumandum: duxisti me huc, ut iste cor meum injuriosis affligeret verbis suis? Cui respondit Scumandus: doleo de turbacione tua, et si audes, vindica injuriam tibi factam, ego te juvabo. Hoc audito frater Lodewicus animatus fuit, et emulum suum gladio interfecit. Postea frater Lodewicus per quendam famulum dicti Scumandi liberatus fuit a captivitate et ad fratres reductus.

211. De conversione scumandi capitanei sudowitarum

Iste Scumandus potens fuit et dives in territorio Sudowie dicto Crasima, et cum impugnaciones continuas fratrum non posset sustinere, cessit de terra suo cum tota familia et amicis ad terram Russie. In quo dum per tempus aliquod habitasset, fatigatus exilio rediit ad terram nativitatis sue. Quod cum perciperent fratres ipsum in bello iterum invaserunt, tot vicibus eum vexantes, quod tandem cum omni domo et familia sua fidei et fratribus se subjecit.

212. De vastacione territorii sudowie dicti silie et secunda captivitate lodewici

Eo tempore, quo frater Manegoldus magister vocatus ad capitulum esset in itinere constitutus, frater Conradus de Tirbergk marscalcus cum multis fratribus et maximo exercitu intravit Sudowie territorium dictum Siliam. Tam copiosus fuit iste exercitus, quod militarum spacium leucarum occupavit. Ubi omnia edificia dicti territorii redegerunt in favillam, occidentes quendam nobilem dictum Wadole capitaneum ibidem et plures alios, predam inestimabilem deduxerunt. In hoc exercitu frater Lodewicus de Libencele multis vulneribus letaliter vulneratus, semivivus in nive fuit derelictus. Quem Sudowite postea invenientes super equum positum, sic quod caput et brachia ex una parte, et crura ex altera dependebant, tam inepte deduxerunt, quod sanguis de vulneribus manans, jam in corpore coagulatus, coactus est violenter effundi, et sic sanatus fuit, ut veraciter estimabat. Hic frater Lodewicus iterum captus presentatus fuit cuidam nobili, dicto Cantegerde, et ejus custodie deportatus.

213. De desolacione castri potterbergk et edificacione castri gymewe

Swantepolcus quondam dux Pomeranie, de quo superius est premissum, quatuor habuit filios: Mestowinum primogenitum, quem ut dictum est dedit in obsidem, Samborium, Warceslaum et quendam alium. Iste Warceslaus factus fuit frater ordinis domus Theutonice, et partem ducatus predicti, que ipsum contigebat, dedit fratribus domus Theutonice in Prussia in elemosinam. Samborius videns, quod de parte sua non posset honeste secundum status sui dignitatem vivere, tradidit eam predictis fratribus, ut ipsi et familie sue in necessariis providerent. Idem fecit quartus frater, et ut hec donacio firma esset, et in perpetuum valitura, hii tres renunciaverunt omni actioni juris vel facti, que ipsis vel eorum successoribus in dicto ducatu competebat, dantes super hoc literas suas fratribus sigillorum suorum munimine roboratas. Mestowinus autem audiens hec, violenter has tres partes ducatus Pomeranie occupavit et invitis fratribus detinuit multis annis. Tandem venit dominus Philippus episcopus Firmanius legatus a sede apostolica missus ad terram Polonie, coram quo frater Conradus de Tirbergk magister conquestus fuit de violencia, quam dictus Mestowinus fecit fratribus de Prussia, in hiis tribus partibus ducatus predicti, et ad probandum, se et fratres habere merum jus in illis, obtulit privilegia memorata. Audita ergo utriusque partis allegacione, et resignatis privilegiis predictis a fratribus et quicquid habebant juris in hiis bonis, idem legatus ordinavit composicionem inter eos hoc modo: quod fratres domus Theutonice haberent territorium dictum Wanecke in dicto ducatu Pomeranie, ubi nunc situm est castrum Gymewa, et sic cessaret omnis discordis inter eos. Unde fratres anno domini MCCLXXXIII transtulerunt de terra Colmensi castrum Potterbergk, et cum edificiis ejus castrum Gymewam edificaverunt in eum locum super Wiselam, ubi nunc situm est ad laudem et gloriam Jesu Cristi.

214. De fratre conrado de tirbergk magistro Prussie

Frater Conradus de Tirbergk junior magister Prussie XII prefuit V annis cum dimidio. Hic frater Conradus fuit germanus fratris Conradi de Tirbergk magistri supradicti, et erant viri strenui et in armis, et in factis omnibus gloriosi, prosperatumque fuit bellum contra infideles in manibus ipsorum ita, quod ad votum eis omnia successerunt.

215. De vastacione cujusdam partis terre sambie

Anno dn. MCCLXXXIII octingenti viri de Lethowia equites tempore hyemali per Neriam Curoniensem intraverunt Sambiensem terram et duo territoria ejus scilicet Abendam et Pubetam per incendium et rapinam vexaverunt, occidentes CL homines cristianos, et nullo eis resistente omnes salvi redierunt. Hoc ideo accidisse creditur indubitanter, quia magister et fratres prescientes ipsos Lethowinos venturos, expectabant eos cum exercitu per dies aliquot, tandem attendiati de longa mora, quam in via ultra solitum contraxerant, dispersi redierunt ad propria. Sequenti autem die Lethowini intraverunt Sambiam, et sine aliquo defensionis obstaculo fecerunt, quod superius est premissum.

216. De edificacione castri novi in terra sambie supra litus maris salsi in