Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

Hoc tempore frater Theodericus de Libelow advocatus Sambiensis de Alemania reversus, Sambitas, qui ipsum tenerrime dilexerunt, ab errore hujusmodi revocavit. Quod cum Nattangi et Warmienses perciperent, et ipsi a concepta malicia destiterunt, promittentes bona fide fratribus adherere. Congregato itaque magno exercitu frater Conradus de Tirbergk magister et fratres intraverunt terram Pogesanie, et viris sine numero interfectis, vastataque terra incendio et rapina, mulieres et parvulos captos deduxerunt. Dum autem hec agerentur, tam viri quam mulieres maledixerunt cuidam Sambite dicto Bonse,camerario de territorio Pubeten, asserentes, quod ipse hujus nefandi criminis auctor fuisset, motivum primum et origo. Hic Bonse voluit habere manifeste duas uxores, et quia fratres hoc prohibuerunt, provocatus in iram, omnes quasi Pruthenos ad apostasiam incitavit. Unde exigentibus ejus demeritis, morte, quam meruit, est damnatus.

191. Ad idem

Eodem anno, tempore autumni fratres iterum armata manu intraverunt predictam terram Pogesanie, et vastata iterum incendio et rapina, captis et occisis omnibus, preter paucos, qui cum familia sua versus Lethowiam ad territorium castri Garthe secesserunt, ipsam in solitudinem redegerunt.

192. De vastacione terre colmensis et territoriorum castrorum grudencz, insule sancte marie, santirii, cristburgk et destructione castri clementis

Hoc tempore fuit in terra Colmensi quidam frater Bertoldus de Northusen provincialis commendator, qui licet esset providus dispensator in cura domestica, tamen ad bellum minus fuit valens (quia minor est ad singula sensus), quare non obstitit insultacioni infidelium, ut debebat. Unde Sudowite sepius intraverunt terram Colmensem, et facta magna strage in populo dei, vastataque terra incendio et rapina, recesserunt, et cum sentirent, quod nullus resisteret eis, ausi fuerunt cum modico exercitu dictam terram Colmensem hostiliter subintrare. Tandem magister fratrem Hermannum de Sconenbergk virum in bellis exercitatum constituit in commendatorem provincialem dicte terre, qui eis viriliter restitit, quia quocienscunque Sudowite cum parvo exercitu intrarent terram Colmensem, ipse cum armigeris suis audacter occurrit eis, et aggrediens eos in bello vicit, et occisis plurimis, alios in fugam convertit, et hoc tociens reiteratum fuit ab eo, totque occisi fuerunt, quod Sudowite amplius venire sine magno exercitu non audebant. Provocati ergo de tanta strage suorum, et tam variis damnis, que incurrerant in terra Colmensi, Scumandus capitaneus Sudowitarum cum IIII milibus gentis sue et virtute exercitus Lethowinorum potenter intraverunt terram Colmensem in die XI milium virginum et mortem suorum multipliciter vindicabant. In primo ingressu castrum cujusdam feodatarii, dictum Plowist, situm supra fluvium Osse, graviter impugnaverunt, et utique destruxisset, sed tandem hec pacta intervenerunt, ut castrenses duos viros expertos concederent, qui exercitum infidelium ducerent et reducerent per terminus Cristianorum, et sic salvi permanerent. Quo facto processerunt ante castra scilicet Redinum, Lipam, deinde ad castrum Welsais, cujus suburbium funditus cremaverunt. Posthec castrum dictum Turnitz cujusdam feodatarii durissime impugnaverunt, castrensibus e contra se opponentibus, et licet illa die nihil proficrent impugnando, manserunt tamen illa nocte in obsidione ejus. Sed crastina die dum sentirent castrum firmatum pluribus armigeris, quam ante, sine impugnacione altera recesserunt. Post hec venerunt ad castrum Clementis, quod fuit cujusdam feodatarii et undique vallantes impugnaverunt; tandem igne opposito penitus combusserunt, et centum homines cristiani fuerunt in eo extincti, preter mulieres et parvulos, quod captos deduxerunt. Ultimo processerunt contra hec castra et civitates, scilicet Grudentz, Insulam sancte Marie et Santirium et Cristburgk, et quicquid occurrit eis in via, vel occiderunt, aut ceperunt, vel in cinerem redegerunt. Deinde cum inestimabili preda hominum cristianorum et aliarum rerum recesserunt. Quanta mala et quam magnam stragem in populo dei, et quantam verecundiam fecerit iste exercitus sacramentis ecclesie et ministris, nullus sane mentis posset sine lacrimis cogitare.

193. De bello sudowitarum, et de bello finali terre prussie

Expugnatis favente domino Jesu Cristo cunctis gentibus terre Prussie, restabat adhuc una et ultima, scilicet Sudowitarum, et potencior inter omnes, quam fratres non in humana virtute, nec in pugnatorum multitudine, sed in divine protectionis auxilio confisi, viriliter sunt aggressi, attendentes, quod non solum caput et alia pars corporis, sed eciam cauda hostie secundum preceptum domini in sacrificio jubetur offerri. Ut ergo fratres hostie sue finem consumacionis apponerent, inceperunt bellum contra terram Sudowie in hunc modum.

194. De vastacione territorii kymenow terre sudowie

Frater Conradus de Tirbergk magister et plures fratres cum mille et quingentis equitibus intraverunt terram Sudowie, et territorium, quod dicitur Kymenow, depopulati sunt, et preter occisos, quorum multi fuerunt, mille captivos homines, cum spolio aliarum rerum fere innumerabili deduxerunt. Sequenti die dum exercitus fratrum redeundo venisset ad silvam, que dicitur Winse, Sudowite cum tribus milibus virorum electorum secuti sunt eos, quos fratres cum suis viriliter invadentes, occisis multis et letaliter vulneratis, usque ad terre ipsorum introitum fugaverunt. In hac pugna de exercitu fratrum nisi sex viri ceciderunt interfecti, alii salvi sunt reversi.

195. De depredacione terre polonie

Hoc tempore Lethowinorum exercitus validus intravit Poloniam et vastatis Briscensi, Luncensi, et Dobrinensi confiniis per incendium et rapinam, tantam stragem fecit in populo cristiano occidendo et captivando, quod numerum eorum nemo potuit veraciter estimare.

196. Ad idem; de morte octingentorum lethowinorum

Non longe postea octingenti viri equites de Lethowia destruxerunt in parte terre Polonie, que dicitur Kersow X villas,et occisis multis Cristianis cum magno spolio recesserunt. Medio tempore, quo hec agerentur, vir deo devotus Lestekinus dux Cracoviensis, congregatis multis milibus virorum, ascendit in montem quendam, et ait: quicunque formidolosus non est, ascendit ad me, ut hodie vindicemus injuriam crucifixi. Et ut breviter concludam, ipse sicut Gideon de multis militibus non nisi CCC viros obtinuit, cum quibus certamini se dedit, et hostes de dei misericordia, qui neminem deserit sperantem in se, viriliter est aggressus, et captivis Cristianis primo liberatis, inimicos fidei percussit plaga magna, sic quod de octingentis viris vix decem fuge presidio evaserunt.

197. De destructione territorii sudowie meruniske

Frater Conradus magister semper sollicitus circa destructionem infidelium, congregata magna potencia, exercitus equitum et peditum, intravit Sudowie territorium dictum Meruniskam cum equitibus, aliis relictis ante introitum terre predicte, et occidit dominos hujus territorii famosos XVIII. De alio populo promiscui sexus interfecit sexcentos et captivavit, et dictum territorium vastavit per incendium et rapinam.

198. De latrunculis

Mira et