Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

ut omnes convenientes in armis, quoscunque fidei Cristiane professores occiderent et usque ad internecionem delerent. Quod et perfecerunt, quia omnes Cristianos, quos extra municiones in terra Prussie invenerunt, quosdam miserabiliter trucidantes, alios captivantes, in perpetuam servitutem deduxedrunt; ecclesias, capellas et oratoria dei comburentes, sacramenta ecclesie irreverenter tractantes, vestes sacras et vasa ad illicitos usus pertrahentes, sacerdotes et ministros alios ecclesie miserabiliter trucidabant. Sambite quendam sacerdotem, fratrem domus Theutonice, qui ad baptizandum eos missus fuerat, comprehenderunt, et collum ejus sub duobus asseribus compresserunt, quousque deficiens expiraret, asserentes, quod tale genus martirii competeret viris sanctis, quorum sanguinem fundere non auderent.

91. De conflictu in pocarwis, ubi multi cristiani sunt occisi

Anno domini MCCLXI, volante fama persecucionis hujusmodi per Alemaniam, commoti sunt principes et barones. Unde dominus de Reyder et multi nobiles de aliis Theutonie partibus, compacientes fidei et fidelibus, quod novella plantacio ecclesie in partibus Prussie, per multorum fidelium sanguinis effusionem erecta, deberet tam miserabiliter interire, venerunt dicte terre in subsidium. Cum quibus fratres et eorum armigeri intraverunt terram Nattangie, et devastata ipsa incendio et rapina, captis et occisis multis, redierunt ad eum locum, ubi nunc situm est castrum Brandenburgk, ibique castra metati sunt. Placuitque fratribus et peregrinis, ut aliqua pars exercitus rediret ad dictam terram iterum depopulandam, relicta parte alia in dicto loco. Quo facto Nattangi considerantes, quod pauci non auderent ipsorum terram depredari, congregati invaserunt residuam partem exercitus in Pocarwis, peregrinis et fratribus ex adverso viriliter se opponentibus, et precipue quidam miles de Westfalia, dictus Stenckel de Bintheym, qui audierat in quodam sermone episcopi, quod anime fidelium interfectorum in Prussia deberent ad celum sine omni purgatorio evolare, hic perurgens dextrarium suum calcaribus, applicataque lancea,more militari pertransiit hostium cuneos, interficiens impios a dextris et a sinistris, et cadebant ab eo huc et illuc. Sed in reditu, dum venisset ad medium ipsorum, occisus est, ortumque est inter eos grave bellum, ex utraque parte pluribus vulneratis letaliter et occisis. Tandem sicut deo placuit, ita factum est, quod ipse dominus de Reyder cum magna parte exercitus et fratribus, qui cum eo fuerant, est occisus, quidam capti, in fugam ceteri sunt conversi. Dum hec agerentur, fratres cum alia parte exercitus dum appropinquantes loco certaminis viderent exercitum Cristianorum confusum, nec possent pre multitudine hostium liberare, per viam aliam ad propria sunt reversi. Post hanc cedem Nattangi, volentes victimam diis offerre, miserunt sortem inter Theutonicos ibi captos, ceciditque duabus vicibus super quendam burgensem de Megdenburgk, nobilem et divitem, dictum Hirtzhals, qui sic in angustia constitutes, Henricum Monte rogavit, ut ad memoriam reduceret beneficia, que ipsi in civitate Megdenburgk sepius exhibuit, et eum ab hoc miseria liberaret. Quo audito Henricus eidem compaciens, ipsum duabus vicibus liberavit. Sed cum tercio missa sors caderet iterum super eum, noluit redimi, sed sponte offerens se in bona confessione hostiam deo, ligatus equum suum, est cremates: Nota hic, quod idem Henricus et plures alii sub iuramento suo postea affirmabant, quod cum idem burgensis in equo crematus emitteret spiritum, viderunt ex ore ipsius columbam albissimam evolantem.

92. De prenosticis hujus belli

Fuit in partibus Alemanie quedam vite sancte mulier in quodam reclusorio, que audiens demonum multitudinem cum magno strepitu et fragore precedere cellam suam, adjurans ipsos quesivit, quo tenderent. Qui dixerunt: versus Prussiam; ibi cras erit grande bellum. Respondit ipsa: dum redieritis, renunciate mihi, quid ibi sit actum. Qui reversi dixerunt, quod Cristiani perdidissent victoriam, et quod omnes anime, quarum corpora ibi occisa fuerant, essent salvate, preter tres, que non devocionis causa, sed exercendi miliciam suam venerant ad hoc bellum.

93. De morte plurium peregrinorum

Eodem anno comes de Barbige venit Prussiam cum multa milicia et intravit terram Sambie. Post cujus depopulacionem Sambite congregati invaserunt eum in die beate Agnetis virginis, et vulnerantes ipsum graviter, aliqui in fugam conversi sunt, alii capti vel occisi.

94. De desolacione castri helisbergk

Non longe postea Prutheni cum tribus exercitibus et tribus machinis et instrumentis aliis bellicis castrum Helisbergk episcopi Warmiensis obsederunt. In quo obsessi fame cogente CCL equos et eorum cutes comederunt. Tandem deficientibus omnino victualibus, relicto castro, secrete recesserunt usque ad civitatem Elbingensem, ubi obsidum XII Pruthenorum, quos secum duxerant, omnium eruerunt oculos, et ad parentes suos remiserunt.

95. De obsidione castrorum kunigsbergk, cruceburgk et barthenstein

Filii ergo Belial videntes, quod omnia succederent eis ad votum, cogitaverunt et locuti sunt nequiciam. Iniquitatem in excelso locuti sunt super populum tuum, domine; cogitaverunt consilium adversus sanctos tuos, dixerunt: venite, disperdamus eos de gente, et non memoretur Israel ultra. Ut ergo populum domini usque ad internecionem delerent, convenerunt, et castra Kunigsbergk, Cruceburgk et Barthenstein obsederunt. In circuitu cujuslibet tria propugnacula firma et vallata plurimis armigeris, viris bellicosis, et in armis strenuis, construxerunt, ita quod non patebat aliqua via intrandi aut exeundi obsessis. Quot autem impugnaciones, quot pericula, quot inedias, quot defectus intolerabiles obsessi fratres et alii in dictis castris sustinuerunt, nullus ad plenum sifficeret enarrare. Compulsi enim fuerunt, postquam oves et boves, porcos et vaccas et equos plures non haberent, comedere pelles eorum, summa necessitate ipsos ad talia perurgente. Tanta fuit in hoc cibo inconsueto pellium duricia, ut multi fratres et alii comedentes eas dentibus sunt privati.

96. De fratre helmerico magistro terre Prussie mcclxii

Frater Helmericus terre Prussie magister VI prefuit III annis, et sepultus est in ecclesia Colmensi. Hoc tempore fuit marscalcus terre Prussie frater Theodericus vir in armis strenuus et in Cristo devotus.

97. De desolacione castri resela

Fratres de castro Resela audientes, quod castra Kunigsbergk, Cruceburgk et Barthenstein essent a Pruthenis obsessa, timuerunt valde et post multa consilia variosque tractatus habitos castrum in cinerem redigentes, per occultas vias solitudinis recesserunt.

98. De victoria in qua de juliaco et marcha comites sambitarum tria milia occiderunt

Hiis variis tribulacionibus concussi fratres et cristifideles terre Prussie, jam pene deficientes, consternati mente, planxerunt planctu magno, quousque deficerent in eis lacrime, nec poterat alter alterum consolari, quia timebant sibi deum nimis offensum. Jam duobus annis pugnaverant, et eis semper deficientibus hostes fidei profecerunt. Unde humili et