Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

dici, quod in domo monachalem, et in campo vitam ducerent militarem. Inter hos fratres fuit quidam dictus de Glisbergk, qui tante fuit sanctitatis, quod in die parasceves, dum divinum officium in ecclesia ageretur, et more solito geniculando se inclinaret ad crucem osculandam, imago crucifixi lignea elevans se extendit brachia sua, volens cum circumdando brachiis amplecti. Quo se idem frater indignum estimans, ait: non decet te domine, quod tam vilem peccatorem amplectaris. Fuit eciam quidam alius frater, qui circa cutem suam nudam catena grossa et ferrea continue usque ad mortem suam pro nocturnali cingulo utebatur.

65. De morte pomeranorum plurium et pruthenorum

Edificato castro Cristburgk turbati sunt insipientes corde, neophiti et Swantepolcus, et cogitaverunt unanimiter, quomodo ipsum deicerent et delerent, impugnacionem modis variis attemptantes. Tandem fecerunt inter se mutuam conspiracionem, ut simul obsiderent castrum Cristburgk, nec recederent ab obsidione, quousque terre alteri coequarent. Congregati igitur Prutheni cum magno exercitu, premiserunt multos armigeros, qui currus et quadrigas ducentes victualia et arma custodirent. Quos premissos invaserunt fratres in prelio et omnes occiderunt, currus et quadrigas ad castrum suum deducentes. Qua percepto, Prutheni indignati ad propria redierunt. Sed Swantepolcus cum exercitu suo venit ad castrum Santirium, ibique castra metatus est, et premisit multos milites et armigeros, qui, utrum castrum Cristburgk obsessum esset, diligencius explorarent. Quos milites invaserunt eciam fratres de Cristburgk, et occisis pluribus ex eis, alii fugientes cum clamore valido venerunt ad exercitum domini sui Swantepolci. De quo idem exercitus Pomeranorum tantum territus fuit, quod omnes terga verterunt. Quo viso, fratres sequebantur eos, et quosdam occiderunt, aliquos ceperunt, reliqui se in Wisela submerserunt, sed dux cum paucis navigio viх evasit. Sicque Swantepolcus devictus, quia tota virtus exercitus sui fuit enervata, ammodo conquievit.

66. De conflictu in nattangia, ubi liiii fratres cum multa cristianis fuerunt occisi

Postquam maledictionis iste filius Swantepolcus opposuit se fratribus, et neophitos terre Prussie ad apostasiam fidei incitasset, non patebat via secura nec per terram nec per aquas ad partes inferiores, nec e converso, nisi in gravi multitudine pugnatorum. Unde magister multos fratres et armigeros misit, qui fratres de Elbingo et Balga sibi assumpserunt, et armata manu intrantes terram Nattangie per incendium et rapinam vastaverunt, factaque magna strage hominum dum recedere vellent, invenerunt omnes vias per hostes occupatas, et potenter exitum prohibentes, sic quod coacti fratres retrocesserunt ad villam, que dicitur Crucke. Quod videntes Prutheni obsederunt eos, ita quod nec isti audebant intrare ad eos, nec illi ad istos exire ad pugnam. Tandem crescente turba Pruthenorum coacti sunt fratres subire hec pacta. Dederunt enim fratrem Henricum dictum Botel marscalcum et tres alios fratres in obsides, sicut Prutheni petebant, ut alii capti, salvi tamen in corpore permanerent. Hec pacta solum illi deo dilecto fratri Joanni vicecommendatori de Balga displicuerunt, qui consuluit bona fide, ut fratres confisi in domino intrepide exirent ad pugnam. Prevalente ergo consilio aliorum et datis obsidibus, ut dictum est, Prutheni rupto federe pacti irruerunt in alios, et LIIII fratres et omnes alios occiderunt, anno domini MCCXLIX. Post hanc cedem quidam vir de Nattangia caput fratris Joannis vicecommendatoris predicti fixit in lanceam et elevans in altum, ait: si tuo sano consilio acquievissent fratres tui, occisi utique non fuissent. Inter istos quidam frater sic martirium fuit passus, Pritheni ligaverunt eum vivum per manus ad arborem, et excisum umbilicum ventris sui, cui adherebat viscus, affixerunt arbori, quo facto plagis multis compulerunt eum ut circuiret arborem quousque omnia viscera ipsius arbori adheserunt, et sic in confessione vere fidei reddens deo spiritum expiravit. Volve et revolve omnia scripta martirologii, non occurret tibi tale genus martirii. Nec Tarquinius superbus primus inventor omnium tormentorum genus hujusmodi invenit. Unde patet, quod fuit insolitum et a seculo inauditum. Ecce quomodo conclusit dominus in gladio populum suum, effuderunt enim gentes sanguinem ipsorum tanquam aquam in circuitu terre, et non erat, qui sepiliret, sed carnes eorum terre bestiis reliquerunt. Usque quo, domine, irasceris? In finem miserere nostri, domine, miserere nostri, ut ulcio sanguinis servorum tuorum, qui effusus est, introeat in conspectu tuo. Effunde iram tuam in gentes, que te non noverunt, et in regna, que nomen tuum non invocaverunt et propter gloriam nominis tui propicius esto nobis, ne forte dicant gentes, ubi est deus eorum?

67. De peregrinis et pace reddita terre Prussie

Hec plaga magna dei facta in fratribus et populo, ad aures principum Alemanie pervenit et commovit eos ad compassionem. Unde factum est, quod ipse Cristus, qui percutit et sanat, tetigit gracia sui spiritus quorundam principum corda, videlicet marchionis de Brandenburgk, qui anno domini MCCLI, et episcopi de Mersburgk, et comitis Henrici de Schwarzburgk, qui anno ejusdem sequenti intraverunt terram Prussie cum multitudine armatorum, quorum singuli terminos dictorum apostatarum potenter pertransiverunt, incendio et rapina destruendo, occidendo et rapiendo, quousque omnino deficerent, nec ultra possent aliqualiter respirare. Ex tunc Pomesani, Pogesani, Warmienses, Nattangi et Barthi, ordinante domino Jesu Cristo, in cujus manu sunt omnes potestates et omnium jura regnorum, reversi sunt ad fidem, et fratrum imperio datis obsidibus se iterum subdiderunt, Eodem tempore et eadem causa Swantepolcus dux Pomeranie, fatigatus laboribus et expensis, nec valens ultra resistere fratribus, composicionem, quam fecit Jacobus archidiaconus Leodiensis, qui postea fuit Urbanus papa IIII, inter eum et fratres, servavit ratam usque in finem vite sue. Sicque a die, qua incepit bellum Swantepolci, fuit anno undecimo terminatum, et terra Prussie in pace quievit.

68. De bello fratrum contra sambitas. De vastacione territorii girmow

Multa bella gesta sunt contra gentem Sambitarum, que singulariter enumerare nimis longum esset, tamen aliqua sunt ponenda. Frater Henricus dictus Stango, commendator de Cristburgk, cum exercitu magno de magistri mandato processit ad bellum contra Sambiam, et intravit circa locum, ubi nunc situm est castrum Lochstete, tempore hyemali, vastando per incendium et rapinam ex utraque parte usque ad villam Girmow, occisis et captis multis hominibus, ubi occurrerunt eis Sambite armata manu. Quibus se opposuit idem commendator, quasi leo intrepidus, et ut retardaret eos, quousque exercitus suus posset recedere ad tutum locum, lanceis suis plures vulneravit. Tandem circumvenerunt eum Prutheni dolose, et plagis pluribus impositis de equo dejecerunt. Quod videns