Категории
Самые читаемые
Лучшие книги » Разная литература » Прочее » Дубянецкі - Неизвестно

Дубянецкі - Неизвестно

Читать онлайн Дубянецкі - Неизвестно

Шрифт:

-
+

Интервал:

-
+

Закладка:

Сделать
1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 101
Перейти на страницу:

Я знайшоў тую “Правду” з артыкулам. Гэта было 22 ліпеня. Артыкул называецца “Логика ядерной эры. Заметки писателя”. Чатыры скразныя слупкі. Гэта ледзь не палова шостай старонкі “Мир восьмидесятых”. Кажу “ледзь не палова” таму, што пад артыкулам падвярсталі маленькую заметку “Восеньская песьня” з падзагалоўкам ці рубрыкаю “Мастацтва за мяжою”. “Восеньская песьня – гэта патрыятычны алжырскі кінафільм “прагрэсіўнага” рэжысёра Мерзьяна Яла. Гэта, само сабою зразумела, пра сілы дабра і зла. Сілы дабра – партызаны, сілы зла – французскія каланізатары і заможныя каланісты.

А як артыкул? Ён цікавы, задзірысты. У ім не хапае таго пацыфізму, за які ў асноўным і б’юць аўтара. Але ж з Адамовічам можна і трэба спрачацца.

Па-першае, ці трэба так рашуча патрабаваць ад усіх-усіх-усіх пісьменьнікаў, каб кінулі свае тэмы і пачалі неадкладна “змагацца” за мір? А раз такая лінія паво­дзінаў прапануецца пісьменьнікам, значыць, астатнія “чалавеказнаўцы” таксама не павінны “спаць у шапку”, а “змагацца”. А што рабіць “простаму чалавеку”, якога ўсе так горача і гучна абараняюць? Мабыць, трэба кінуць працу дзеля дабрабыту сваёй сям’і і хоць з большага рэагаваць на гэтую барацьбу – чытаць пра ваенную пагрозу, хадзіць на выстаўкі мірапатрабавальных твораў, на адпаведныя мітынгі, у кіно і тэатры, удзельнічаць у розных міратворчых акцыях, карацей, падтрымліваць напал усеагульнага псіхозу.

Але ж уся справа ў тым, дарагі (не жартую!) Алесь Міхайлавіч, што ў нашай дарагой (іранізую) дзяржаве паўнацэннай гульні ня можа быць. Як і ў Вашым артыкуле, гэта будзе і ёсьць гульня ў адны вароты: больш ці менш доказна, больш ці менш гучна, больш ці менш рашуча выступаць супраць “Рэйгана і Ко”, падбухторваць іх грамадзянаў на “рашучыя меры” супраць іх “чорных задумаў”.

А дзе ж другія вароты? А гэтыя “другія”, між іншым, больш грозныя і больш непрыступныя, бо яны засакрэчаныя. Ніхто ў нас, у тым ліку і наш слаўны Алесь, пакуль не адважыўся падняць голас пратэсту супраць шалёнай гонкі ядзерных узбраеньняў у СССР, не крытыкуе ўрад за яго цьвёрдалобую бескампраміс­насьць у дачыненьні да ўсіх вялікіх дзяржаваў, за падбухторваньне народаў усіх без выключэньня капіталістычных краінаў супраць сваіх урадаў. Чаму б Алесю ня выступіць з патрабаваньнем ачысьціць, скажам, нашую родную Беларусь ад ракетаў і абвясьціць яе бязядзернай дзяржавай? Чаму б ня выступіць супраць разьмяшчэньня савецкіх ракетаў у іншых краінах?

Калі ў “рэдакцыі “Праўды” і ў галоўліце выкінулі асноўныя “пацыфісцкія” думкі Адамовіча, што зусім магчыма, тады і будзем лічыць яго артыкул пакалечаны цэнзураю. А калі сам Адамовіч біў толькі ў “дальнія” вароты, а ў “бліжэйшыя” і не зьбіраўся загнаць ой як патрэбны гол?..

Я скарыстаў гэтае шматкроп’е і пачаў званіць Адамовічу. Хацеў павіншаваць з публікацыяй у такім органе, ну і, перш за ўсё, правесьці неабходнае “сьледства”, зьмераць глыбіню ягонага пацыфізму. На жаль, тэлефон маўчыць.

9 жніўня 1985 году. Сёньня мы “даём вячэру” ў гонар нашай мамы. Яна ж у нас юбілярка. Праўда, юбілей прыпаў на дні, калі мы былі ў Нясьвіжы. “Самі сабе” мы там адзначылі гэтую падзею. Нават прыязджалі дзеці. Але існуе яшчэ абавязак даваць “званыя абеды” ў некаторых выпадках. Дні нараджэньня, тым больш юбілейныя, якраз і зьяўляюцца такімі выпадкамі.

Сёньня высьветлілася раптам, што ня так проста ўжо цяпер склікаць гасьцей. Якія б ні былі госьці, і колькі б іх ні было, а нейкія гарэлкі, віно, наліўкі-настойкі павінны быць – незалежна ад гарбачоўскіх хістаньняў. І вось пайшла юбілярка ў магазін. Сёе-тое выбрала там. Падышла да касіра. Тая ўтаропіла вочы ў “пакупніцу” і кажа: “Вы хіба ня з Менску, што ня ведаеце: у адны рукі адпускаецца толькі адна бутэлька”. “Што ж мне рабіць, я ж гасьцей паклікала?” – кажа пакупніца. “А гэта вашая справа, што вам рабіць, – “параіла” касірка. – наступны!”

Я ўжо нямала чуў анекдотаў пра гэтую кампанію… Падходзіць у рэстаране міліцыянер да століка, за якім некалькі хлопцаў “выпіваюць” і пытае: “З якой прычыны, таварышы, вы балюеце?” “Адзначаем дзень нараджэньня Гарбачова”, – бадзёра адказаў адзін з застольнікаў. “Ну, ну!”—толькі і прамовіў міліцыянер і пайшоў ад стала. Хлопцы ўжо і забыліся пра гэта. Праз некалькі гадзінаў на выхадзе з рэстарану да іх наблізілася ўжо некалькі міліяцыянераў. “Дзень нара­джэньня Гарбачова адзначалі, а 30 рублёў на сувенір яшчэ ня ўнесьлі, калі ласка”, – сказаў “знаёмы” міліцыянер, пачынаючы запаўняць квітанцыі…

10 жніўня 1985 году. З нейкіх закуткоў кватэры, з розных гарызантальных плоскасьцяў вывернулі і паздымалі сёньня мноства ўсялякіх кніг, прасьпектаў, альбомаў. Тут і мастацкая літаратура, і краязнаўства, і навука, і палітыка, і выяўленчае мастацтва, рэклама.

Як усё гэта апынулася разам, думаю я? А зрэшты ж, не зусім разам, а па нейкай сістэме кожны “від” атрымліваў свой кут. А ўчора, у часе падрыхтоўкі кватэры да прыёму гасьцей, розныя “віды” скрыжаваліся. Цяпер яны зусім аб’ядналіся на вялікім стале, за якім я працую і куды пачалі часова складваць гэтае багацьце.

Перабіраю стос за стосам. Пераважна паэзія і проза. Пераважна беларускія аўтары, выдадзеныя па-беларуску і на Беларусі. Нямала ёсьць рускіх і украінскіх выданьняў, а таксама перакладзеных твораў на беларускую і рускую мовы з больш рэдкіх у нашых умовах прыбалтыйскіх, а то і замежных. Трапляецца сёе-тое і непасрэдна на гэтых “рэдкіх” мовах. Праглядаю ўважліва: усё цікавае, усё патрэбнае, багата сьвежых выданьняў, многа з цёплымі, шчырымі аўтографамі.

Вось раман у вершах Ніла Гілевіча “Родныя дзеці”. Толькі што выдадзены. Цудоўнае афармленьне таленавітага, любімага мною мастака Уладзіміра Савіча… На кнізе цэнзарскае таўро “АТ 06655”. Хто хаваецца за гэтым нумарам?

Во, калі я натрапіў на разгадку пытаньня: “Што ж аб’ядноўвае гэтыя, ды й ня толькі гэтыя, а наогул усе савецкія кнігі?” Цэнзарскае таўро. Іх глабальная падцэнзурнасьць! Вось што!

Тады трэба ўважліва паглядзець на кнігі, што перада мною. А можа ўдасца вывесьці якую заканамернасьць галоўлітаўскую!

“Рыгор Барадулін. Выбраныя творы ў двух тамах. Том першы”. 1984 год выданьня. Раз выбранае з таго, што ўжо няраз друкавалася, значыць тут абышлося і бяз цэнзара. Эгэ-э-э! Няма дурных! За каго гэта я хацеў прыняць савецкую ўладу?! Яна не ратазейка пакуль яшчэ! Цэнзар ёсьць – АТ 06603!

Яны цяпер там, у Галоўліце, баяцца і перавыданьняў. Яшчэ асобны твор – так-сяк. А як трасянка з розных кніг? У кожнай жа з іх цэнзара мог у свой час выдавец і ўгаварыць, каб пакінуў што-небудзь “на развод”, каб ведалі ўсе савецкі дэмакратызм. І вось гэтае “што-небудзь”, як высьветлілася, можна ж пазводзіць у адзін том перавыданьня. Жах! Хіба можна не правяраць усялякія там выбраныя, усялякія паўторныя перадрукі?! Вось хацела ж выдавецтва з лёгкай рукі Дубянецкага і Бечыка выпусьціць без цэнзуры кнігу выбраных твораў Уладзіміра Маякоўскага. А што атрымалася? Цэнзар выклікаў карэктуру, паглядзеў на яе, і аж за галаву схапіўся! Чаго там толькі не было. Давялося чысьціць! Хоць гэта і Маякоўскі! Трыбун рэвалюцыі! Не Барадулін!

Дарэчы, тут і яшчэ, бачу ёсьць адзін Рыгор Барадулін. Выданьне 1971 году. “Няўрокам кажучы…”. Гэта эпіграмы, праілюстраваныя сяброўскімі шаржамі Міхася Лісоўскага. І цэнзар ёсьць: АТ 26348! Як жа без яго! Але, як звычайна бывае, недалёкі цэнзар. На тагачаснага намесьніка галоўнага рэдактара Беларускай Энцыклапедыі, колішняга галоўнага рэдактара выдавецтва “Беларусь” Янку Казеку ён “прамаргаў” вось такую эпіграму: “Крытычны позірк не аслаб // Праз акуляраў шыбы // Гляджу: не прапусьціць хаця б // Загібаў, перагібаў”. Нейкі АТ 26348 настолькі лічыць свае функцыі натуральнымі, што і выдавецкіх кіраўнікоў ён уважае толькі за сваіх памагатых. Гэтую эпіграму ён зразумеў як афіцыйнае прызнаньне службовай адпаведнасьці Я. Казекі. Цэнзар ня ўбачыў тут падвоху ў тым, што Я. Казеку якраз жорстка крытыкуюць за тое, што ён, выдавец і літаратурны крытык, пераўтварыўся ў цэнзара, у палітычнага жандара.

А можа, гэты АТ 26348 і зусім не “недалёкі”, а наадварот, хітры, праніклівы? Можа, ён сьпецыяльна блаславіў крамольны куплецік, каб паказаць, ці хаця б прыгадаць, што ролю палітычнага жандара ў літаратуры выконвае не Галоўліт ці, прынамсі, не адзін толькі Галоўліт, а і выдавецтва?

Не магу так проста разьвітацца з гэтым даволі сімпатычным выданьнем. Я люблю чытаць кожную кнігу там, дзе ўжо ніхто яе не чытае, альбо чытаюць толькі вузкія сьпецыялісты. І заўсёды што-небудзь “вычытваю”. Вось, напрыклад, уважліва зірнуў на так званыя выходныя зьвесткі і ў гэтай “Няўрокам кажучы…”: яна была здадзеная ў набор 11 сьнежня 1969 году, падпісаная да друку толькі праз два гады. Але ж ня гэта я тут “угледзеў”. Два гады, улічваючы складанасьць і шматколернасьць выданьня, на той час для Менскага паліграфкамбінату і не такі ўжо вялікі тэрмін. І цяпер яшчэ некаторыя выданьні “рыхтуюцца” там па некалькі гадоў, як, напрыклад, “мой” “Пан Тадэвуш” Адама Міцкевіча, Язэпа Семяжона і Васіля Шаранговіча. Упэўнены, што гэты шэдэўр упершыню ў сьвеце прыпісваецца так сьмела такому вялікаму калектыву, а ня толькі аднаму генію Міцкевіча. Калі ўлічыць падсавецкія нашыя варункі, дык тое, чаго я дамогся ад гэтага выданьня, дае мне такое права. Варта толькі прыгадаць усю гісторыю беларускага “Пана Тадэвуша”. Нягледзячы на шматлікія перашкоды (недасканаласьць паліграфбазы ня самая галоўная з іх), здаецца, я дамогся доўгачаканага эфекту. І сьледам за гэтым маім выданьнем я запускаю гэты самы твор у “новым” перакладзе, які быў зроблены Пятром Бітэлем у савецкім канцэнтрацыйным лагеры. Ніхто за 30 гадоў не асьмеліўся зрабіць гэта…

1 ... 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 101
Перейти на страницу:
На этой странице вы можете бесплатно скачать Дубянецкі - Неизвестно торрент бесплатно.
Комментарии