Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

de Thuringia mortuus fuit. Qui cum adhuc esset secularis miram tyrannidem exercuit, raptor magnus et homo maleficus. Vidit quidam die in crepusculo venientem ad se quendam virum equo nigerrimo insidentem, qui dixit ei: Henrice veni mecum solus, ego te ducam ad locum, ubi ditaberis per predam magnam. Henricus acquievit, et ascendens equum suum, sequutus est eum per multa viarum discrimina. Tandem venit ad locum, ubi equus suus ultra ire non voluit, licet calcaribus sepius perurgeret. Vidit enim equus periculum, quod ipse propter noctis tenebras videre non potuit. Ultimo dixit Henricus ad equum suum, stimulans cum fortiter calcaribus: procede in nomine domini. Tunc socius ejus scilicet dyabolus, stans ex adverso ait: bene tibi, quia nominasti nomen dei tui; quia si hoc non fecisses, jam precipitatus jaceres mortuus in hac valle. Henricus perterritus mansit in eodem loco non audens procedere aut retrocedere usque in diem sequentem, et cum videret rupem altissimum, de qua debebat cadere in vallem profundissimam, si equus modicum processisset, signavit se signo sancte crucis, et laudavit nomen domini, per quod fuerat a tanto periculo liberatus. Unde accidit, quod quadam die in crepusculo vidit quendam judicem sedentem pro tribunali, et multitudinem populi circumstantem, qui ipsum omnes de diversis maliciis accusabant, et adductus ad judicium, dum judex quereret, quid ad objecta responderet, perterritus tacuit. Tandem post multas minas assessores rogabant judicem, ut ei parceret, ipse enim vitam suam deberet breviter emendare. Et cum idem frater Henricus promisisset, se ordinem domus Theutonice intraturum, omnis illa congregacio disparuit, et amplius nihil vidit. Reversus itaque pallidus et stupefactus ad castrum suum, uxori sue, mulieri nobili, juveni et delicate, cuncta, que viderat, enarravit, que ei petenti divorcium denegavit. Et sic dum quasi dubius in voto complendo per tempus aliquod existeret, dyabolus humani generis inimicus, qui mille modos nocendi habet, volens ipsum a sancto suo proposito retardare, apparuit ei in somnis in habitu regio multa stipatus milicia et ait: Henrice talem civitatem et tale castrum habeas tibi, et sis miles strenuus, et servias mihi et amplius tibi dabo. Cum autem ipse cogitaret intra se, quod merito deberet servire tali domino largo, apparuit Jesus Cristus cum quinque vulneribus et ait: Henrice ego sum largior illo, et tacto vulnere lateris dixit: hanc civitatem dabo tibi, si servieris mihi, que multo melior est illa, quam tibi seductor ille rex promisit. Et cum hoc iterum uxori sue revelaret, adhuc quasi obstinata ipsi intrandi religionem licenciam denegavit. Unde factum est, quod singulis noctibus audivit horribilem sonum, tanquam mallei percucientis ad parietem et vocem dicentem: Henrice surge ad orandum, quia jam fratres tui surrexerunt. Tot igitur et tantis mulier terribilibus vexata sonis et mirabilibus territa vocibus non habebat ultra sancto viri sui proposito spiritum resistendi, sed rejecta omni pertinacia, dedit ei quamcunque vellet assumendi religionem liberam facultatem. Obtenta sic licencia, secessit ad partes Prussie et facta professione in ordine domus Theutonice, sicut antes in seculo existens coetaneos suos malicia precedebat, ita nunc in religione fratres ceteros virtutibus excedebat. Hic quodam tempore dum in infirmitate gravi laboraret, vidit unum Judeum et alium Cristianum in habitu bacchardorum, unum a dextris suis, alium a sinistris, stantes et disputantes de articulis fidei, et dum Judeus ipsum vicisset, ait: Henrice audisti nunc, quia fides tua te salvum facere non potest, crede ergo fidem Judeorum. Respondit frater Henricus: Ego credo in deum patrem omnipotentem, et cetera, que in symbolo apostolico continentur, et statim disparuerunt.

285. De vastacione terre carsovie

Hoc anno in hyeme frater Conradus magister cum maximo exercitu intravit terram Carsovie, et quia ductores erraverunt in via, infideles premuniti fugerunt ad tuta loca. Unde preter incendium magnum, quod fecit in edificiis, paucos homines cepit et occidit, et fixis tentoriis ibi pernoctavit. Tandem cum trasiret cum exercitu glaciem per stagnum Curoniense, miranda res ibi apparuit. Tante teneritudinis fuit glacies, quod elevabatur et deprimebatur, sicut aqua in tempestate vento valido agitata vadit in altum et in bassum. Unde populus nunc ascendit glaciem, quasi montem, postea descendit, ut in vallem, ita tamen quod nullus homo ibi submerses fuit domino protegente.

286. De vastacione terre lubowie et morte xv lethowinorum

Eodem anno quinquaginta viri de Lethowia latrunculi intraverunt terram Lubowie, qui premiserunt virum unum scientem linguam Polonicam, ut statum terre diligencius exploraret, et dum reversus diceret, quod nullus de adventu ipsorum aliquid sciret, depredaverunt multas villas, captis et occisis pluribus Cristianis. Dum autem recederent, diviserunt se in duas turmas, ad quarum unam fratres de Cristburgk venientes, interfecerunt XV Lethowinos, et L homines cristianos de ipsorum manibus eruerunt. Reliqua turba infidelium evasit.

287. De terre motu in terra Prussie

Hoc eciam anno VI Idus Augusti hora quasi tercia fuit terre motus per totam terram Prussiam. Tribus vicibus quaciebatur terra cum edificiis, quod vix aliquis a casu se poterat continere. Quid autem iste terre motus innaturalis significaverit, in sequentibus apparebit.

288. De adventu peregrinorum

Anno domini MCCCIIII peregrini de Alemania inspirante domino inceperunt terram Prussie iterum visitare. Et venerunt nobiles viri, dominus Wernerus comes de Hoinbergk, Adolphus de Winthimel cum fratre suo, et Theodoricus de Elner milites cum fratre suo Arnoldo, et plures alii nobiles de Reno.

289. De vastacione territorii pograude et garthe

Anno eodem tempore hyemali frater Eberardus de Virnenburgk commendator de Kunigsbergk, cum duobus milibus equitum versus Lethowiam est profectus. Sed hoc non est sub silencio pretereundum, quod frater Conradus de Lichtenhagen, commendator de Brandenburgk, cum exercitu magno precesserat ipsum, eundo versus castri Garthe territorium, quod vastavit incendio et rapina, licet autem non multum proficeret ibi, cum equites terre Lethowie ad dictum territorium convenerunt. Tercio autem die post hec idem frater Eberardus cum suo exercitu, sicut preordinatum fuit a magistro, improvise intravit territorium Lethowie dictum Pograudam et majorem partem ejus destruxit per incendium et rapinam. Sed vexillum fratrum cum sibi adjunctis stetit a mane usque ad meridiem in monte ex opposito castri Jedemine, ubi dictus comes de Hoinbergk et plures alii nobiles dignitatem milicie susceperunt. Hoc facto dum fratrum exercitus recederet, positis insidiis, plures quam XX Lethowini, qui sequuti fuerant, sunt occisi. In