Дубянецкі - Неизвестно
Шрифт:
Интервал:
Закладка:
Прыкладна ў хвіліны рэпрэзентацыі майго пераемніка я быў у Літфондзе. Ідучы адтуль, купіў у кіёску некалькі газетаў і часопісаў, паштовых марак. Далей на рагу Карла Маркса і Камсамольскай (во назвы!) “напароўся” на фотаатэлье і, няведама чаму, ступіў на яго ганак. Ужо там, у сярэдзіне, у галаву прыйшла “задзірыстая” думка: а ці не пазнаёміцца мне з гэтай вячэрняй карэспандэнцыяй перад фотааб’ектывам. Задумана – зроблена. Усяго за 2 рублі і 90 капеек мне паказалі журнальны столік, за якім я змагу крыху адпачыць. Нават і не зусім “крыху”. На маё месца, як мне сказалі тут, прэтэндэнтаў ня будзе, бо ўсе наведвальнікі “не вызначаюцца разнастайнасьцю. Яны перад камераю стаяць альбо сядзяць пірамідаю, парамі, групамі ці па адным – дэманструючы свой рост ці бюст”.
Ну, што ж, лічу, што мне сёньня пашанцавала. Я сапраўды стаміўся і трэба было б адпачыць некаторы час. І добра зрабіў. Пасьля гэтага завітаў у мастацкі салон-магазін. У адной зале зьвярнуў увагу на багет, у другой купіў за 3 р. 27 к. тканевы каляндар на скарынаўскую тэму. Аўтар каляндара В. А. Асташонак. Гэта сувенір уяўляе сабою афсетны друк па тканіне. Упрыгожаную такім метадам тканіну, мая мама называла “набіўной”. Колісь майстры-“афсетчыкі” хадзілі ад вёскі да вёскі і гучна пыталі ўсю вуліцу: “Каму ручнік выгаўтаваць за 15 хвілінаў? Каму абрус вышыць за паўгадзіны? Каму хустку, каму насовак вышываных прадаць? Магу сваё вышыванае прадаць! Магу пры вас вышыць з вашага матэрыялу!” і г. д.
Як там ні было, каляндар мне падабаецца. Вось яго выгляд: на сьветла-бежавай тканіне фармату 144х300 мм на самым відным месцы надрукаваны кананічны скарынаўскі аўтапартрэт з “Кнігі “Быцьця”, яго Бібліі. Ніжэй – табель-каляндар на 1986 год. Канцы гэтага “ручніка”-вымпела, каб яго можна было падвесіць, забясьпечаныя карычневымі “палачкамі”. На верхняй з іх – шаўковая вішнёвая нітачка-касічка. Паміж верхнім арнаментам (ён удвая вужэйшы за ніжні) і партрэтам чырвонымі літарамі надрукавана “Францыск Скарына – вялікі беларускі асьветнік-гуманіст”. Маргінальна дадзены “буквіцы” “Ф” і “С”, скарынаўскія выдавецкія знакі і дзьве яго заставачкі.
Аднак нішто не магло мяне адцягнуць ад майго выдавецтва, ад пытаньня “Як там ўсё гэта адбылося?” Я пазваніў Васілю. Ён расказаў мне такое, чаго я і не чакаў. Паўлаў і Дзялец не павялі новага дырэктара ў выдавецтва, а выклікалі ўсё выдавецтва да сябе – “гару да Магамета”.
Рэпрэзентацыя А. Бутэвіча зьвялася да таго, што Савелій паўлаў выйшаў з-за стала прэзідыуму на трыбуну і хвілінаў пятнаццаць, літаральна, “расьпякаў” выдаўцоў за нашы крамольныя выданьні і намеры. А іх было нямала. Адзін альманах “Спадчына” чаго варты. З яго ён і пачаў шэльмаваць паважаных на ўсю Беларусь людзей, што сядзелі, панурыўшы галовы, перад ім. Як гэта яны, нягоднікі, хацелі надрукаваць у ім да 100-годдзя вялікага Купалы яго п’есу “Тутэйшыя?” “ЦК партыі вымушаны быў умяшацца і забараніць гэты яўна небясьпечны зборнік. Забараніць і першы яго выпуск і ўсе наступныя. Спыніць зусім гэтае выданьне!”
Ня згладзіў і Дзялец сваёй вернападданьніцкай прамоваю ўражаньне ад цэкоўскае лаянкі. А што ж Бутэвіч? Ён толькі падзякаваў “партыі за давер” і паабяцаў “апраўдаць” яго.
Цікава і тое, што некаторыя з прысутных, асабліва моладзь, упершыню ўбачылі перад сабою і пачулі прамову вялікага партыйнага боса, ацанілі партстыль адносінаў і “сувязі з масамі”.
Пасьля ў мяне была гаворка з двума вядомымі ў рэспубліцы дзеячамі культуры пра магчымыя паводзіны на чарговым беларускім пісьменьніцкім зьезьдзе…
5 красавіка 1986 году. Дык вось, наведаўшы ўчора мастацкі магазін, я ўбачыў там цікавы багет. Хацеў нават купіць, ня ведаючы, навошта – у мяне ж ляжыць яго прыхаваных трохмятровых палак шэсьць розных фасонаў. Некалькі год таму назад мне ўдалося дастаць адносна добрыя рэпрадукцыі з сусьветна вядомых твораў. Сярод іх “Мадону Канестабіле” і “Сіксьцінскую Мадону” Рафаэля Санці, “Мону Лізу” і “мадону Літу” Леанарда да Вінчы. Зьбіраўся аформіць іх і ўключыць у сваю калекцыю.
Вярнуўшыся дамоў, прыдзірліва перагледзеў свой багет і вырашыў ўсё-такі днямі купіць пару метраў аднаго з тых, што найбольш мне спадабаўся – для любімай мною “Мадоны Літы”. Найлепшы са старых дастанецца “Джакондзе”. І вось сёньняшні суботні дзень у такіх вось справаў, я пачаў прыкладна імі і скончыў яго. Павыграбаў адусюль дзясяткі розных трубак, рулонаў. Ведаю, што ў іх захоўваюцца ці чакаюць свайго зорнага часу матэрыялы, што калісьці мне спатрэбіліся ці спадабаліся.
Я і цяпер з задавальненьнем праглядаў і сістэмазаваў іх. Зьвёў іх “толькі” у пятнаццаць групаў: геаграфічныя і палітыка-адміністрацыйныя карты сьвету, СССР, Беларусі і яе абласьцей і іншых рэгіёнаў Зямлі; вялікія, у адзін поўны аркуш ватмана, гэтак званыя “застаўкі” маёй галі, выкананыя ёю для насьценгазеты “Літаратар”; выдатныя людзі; мастацкія рэпрадукцыі; ватманская і іншая сьпецпапера; каляндары і г. д. некаторых групаў – цэлыя серыі, па некалькі рулонаў і папак. Вось разьдзел “Каляндары”. Якіх толькі выданьняў і твораў тут няма! Каляндары сербска-лужыцкія, беластоцка-беларускія, розныя тэматычныя, папяровыя, тканевыя, “ліставыя”, альбомныя, кішэнныя, насьценныя, адрыўныя, адкідныя і г. д. Багацьце цікавых зьвестак, хоць і пільна прасеяных савецкай цэнзураю! Ці ж можна выкінуць іх, каб пасьля не знайсьці ў дзяржаўнай бібліятэцы?
Дарэчы, учора, перад паўлаўскай абразаю калектыву, я быў у выдавецтве. У былым маім кабінеце застаў рэдкалегію “Беларускага каляндара на 1987 год”. Усе баяцца, што можа з ім стацца, як з той “Спадчынаю”. Тут пададзены быў некім і “рэцэпт”: гэта год юбілейны – 70-годдзе рэвалюцыі, ёй і прысьвяціць “тады будуць лады”. Усе прамаўчалі. Я ведаю зьмест календара – ён далёкі ад усхваленьня 25 кастрычніка 1917 году і яго вынікаў. Вера настаяла на невялікім фармаце ў чорна-белай “гаме”. “Інакш кажа, не пасьпеем”. Я кінуў думку, што лепш на месяц-другі спазьніцца, але ж выпусьціць шматколерным, не на беластоцкім паліграфічным узроўні. Ёсьць жа яшчэ спосаб “падложкі”…
6 красавіка 1986 году. Нядзеля. Пасьля дзесяці гадзінаў. Мы пасьнедалі ўжо. Надвор’е – ненадзейнае. Неяк няўтульна і журботна. Учора цэлы дзень займаўся сваёю бібліятэкай, дык нічога падобнага не адчуваў, было цікава. А сёньня… Можа, яшчэ не ўключыўся ў жыцьцё. Неўпрыкмет для сябе дакрануўся да кнопкі тэлевізара першай, “усесаюзнай” праграмы ЦТБ. Па першых жа кадрах здагадаўся, што ідзе традыцыйная перадача “Служу Савецкаму Саюзу” – прапаганда вайсковай “рамантыкі”. На экране зьяўляецца нейкі малады чалавек у марской форме, толькі без пагонаў. Прадставіўшы яго тэлегледачам, вядучы пытае:
– А ў вас якая найвялікшая мара ў жыцьці?
Нечакана для мяне на гэтае банальнае, але няпростае пытаньне прагучаў адказ паскуднейшы за тое надвор’е, што цяпер за маім акном.
– Вярнуцца зноў у Афганістан! – адрэзаў гэты яўна крэтын.
– А што вы там пакінулі? – лагічна паставіў сваё пытаньне тэлежурналіст. Крэтын нешта няўцямна прамямліў. Я з агідаю і абурэньнем выключыў гэты “міратворны” гарбачоўскі (!) рупар. Запякло ў грудзях і я пацягнуўся за нітрагліцэрынам. Цяпер, ведаю, доўга не супакоюся…
7 красавіка 1986 году. Зранку патэлефанаваў А. І. Бутэвіч. Папрасіў вельмі ветліва, калі маю час, завітаць да яго. Я з задавальненьнем даў згоду. Можа, ён пакуль і не прадчувае, што гэты візіт больш патрэбны мне, чым яму. Так званыя “справы” мне яму проста перадаць (дарэчы, мне іх ніхто не перадаваў). Але перш за ўсё трэба перадаць душу, дух выдавецкі, прышчапіць яму свае погляды на месца гэтай установы ў культурным жыцьці беларусаў, у літаратурным працэсе, свае “сакрэты” рэдактарскія. Не зашкодзіць адразу адкрыць яму і мае метады адносінаў да каманд і распараджэньняў “інстанцыяў” – што мусіў выконваць, а што на словах прымаць, у далейшым нават ствараць выгляд, што нешта робіцца, а на самай справе “зацягваць” выкананьне, каб ніколі і не былі выкананыя шкодныя для культуры “партыйна-савецкія” патрабаваньні”. А іх будзе ня так ужо і мала! Будуць каманды “Выдаць!”, Будуць і “Спыніць!” “И думать не моги!”
З такімі думкамі з такім настроем я пабег туды. Працавалі без пабочных перашкодаў (сакратарка сьпецыяльна была папярэджаная) да 19 гадзінаў вечару з адным толькі звычайнай даўжыні перапынкам на абед.
Мне цікава было ведаць яго адносіны да паўлаўскіх выпадаў супраць выдавецтва, да таго непрыхаванага хамства, што было прадэманстравана. Анатоль неяк сам выйшаў на гэта пытаньне, і, да маёй радасьці, асудзіў паводзіны свайго начальніка. Больш за тое, ён пасьпеў перадаць гэта іншым “уплывовым” асобам з ЦК КПБ – свайму непасрэднаму шэфу Сяргею Законьнікаву і намесьніцы Паўлава Ганьне лазоўскай.
Дзень гэты я лічу плённым. Анатоль вельмі тактоўна папрасіў мяне, каб я, “калі гэта магчыма”, падарыў яму і заўтрашні дзень. Я, натуральна, даў такую згоду…