Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

aquam, et simpliciter, ubicunque poterat, alios spoliavit rebus suis, quosdam captivavit, ceteros trucidavit. Videns ergo legatus, quod in ipso duce signa correctionis non apparerent, nec aliquo modo ad gremium sancte matris ecclesie vellet redire, monicione sufficienti premissa, ut crescente contumacia merito cresceret et pena, ad refrenandam dicti tyranni et suorum complicum maliciam jussit in regnis et provinciis ad hoc deputatis crucem auctoritate apostolica predicari, precipiens crucesignatis et fratribus domus Theutonice, in virtute sancte obediencie ac in remissionem peccaminum injungens, ut fidem Cristi et fidelium ecclesiam in Prussie partibus collocatam a tam crudeli et injusta dicti ducis persecucione pro viribus suis amodo defensarent.

34. De vastacione parcium inferiorum terre Prussie

Hiis itaque sic peractis Swantepolcus dei timore postposito, addens mala pejora prioribus, vicium persecucionis, quod ante quasi occultum fuit, in publicam formam redegit. Ordinavit enim, quod neophiti, qui de facili in errores pristinos relabuntur, uno die de omnibus finibus terre Prussie spreta et abjecta religione fidei fratribus movendo bellum rebellarent. Congregati ergo Prutheni omnes quasi vir unus, idem Swantepolcus factus fuit dux et capitaneus eorum, et armata manu et brachio extenso intraverunt dicte terre partes inferiores, et omnes veteres Cristianos, qui de Alemania venerant in subsidium terre Prussie, miserabiliter occiderunt, mulieres et parvulos in captivitatem perpetuam deducentes. Interfecerunt eciam fratrem Conradum de Tremonia virum devotum et in rebus bellicis circumspectum cum omni familia sua, et omnia castra preter Balgam et Elbingum expugnantes occisis fratribus et cristifidelibus funditus everterunt.

35. De vastacione parcium superiorum terre Prussie

Non longe postea idem Swantepolcus, filius dyaboli congregavit iterum dictos neophitos apostatas, et ingredientes armata manu hostiliter partes superiores, scilicet terram Pomesanie et Colmensem rapina et incendio devastabant, expugnantes et penitus destruentes omnia castra et municiones preter tria, scilicet Thorun, Colmen, et Redinum. De populo eciam dei ad laudem et gloriam ejus ibi habitante trucidaverunt IIII milia, sic quod tota terra Prussie videbatur Cristianorum sanguine rubricata.

36. De expugnacione castri sardewicz et invencione capitis beate barbare virginis et martiris

Nullus sane mentis cogitare vel audire posset, quod fidei negocium in predictis partibus sub innumeris expensis et angustiis ad dei gloriam tam magnifice promotum, sic per unius tyranni maliciam ad talem interitum deveniret, quin ad gravem cordis perturbacionem et compassionem debitam moveretur. Unde fratres hiis visis consternati mente elegerunt pocius mori in bello, quam videre tot mala gentis sue et sanctorum. Ex quibus unus scilicet frater Theodericus de Bernheim antiquus marscalcus totus magnanimus, (erat enim Ulixes in pectore nec manu minor Hectore), et fratres IIII et armigeri XXIIII noctis tempore in vigilia beate Barbare virginis et martiris accesserunt ad castrum Sardewicz Swantepolci, et applicantes scalas ad menia intrantesque secrete, invenerunt quinquaginta viros ad ejus custodiam deputatos, viros utique robore fortes et in armis exercitatos, quos fratres cum suis XXIIII armigeris viriliter sunt aggressi. Illi ex opposito hostiliter se opponentes fortiter defenderunt. Nunc istis, nunc illis repressionem sustinentibus, bellum durissimum inter eos est exortum, et duravit ab ortu diei usque ad horam terciam. Tandem ipse deus, qui sperantes in se non derelinquit, fratribus opem et victoriam de celo misit, ut occisis omnibus preter paucos, qui fugientes evaserunt, mulieres CL ibi captas cum parvulis ligaverunt. Quo facto invenerunt in quodam celario cistam seu archam, et pixidem argenteam in ea, et in pixide caput beate Barbare virginis et martiris, quo viso, proni ceciderunt in terram collaudantes deum de tam gloriosi muneris invencione. Elevantes ergo has sanctas reliquias, cum magno gaudio celarium exierunt. Quod cum videret quedam matrona antiqua, que cum aliis stetit ligata, ait ad fratres: bene potestis gaudere et juste debetis, quia meritis beate Barbare habetis, quicquid honoris estis hodie consecuti. Ad quam fratres: quis tibi hoc indicavit? aut quomodo potes hoc scire? Que respondit: ego speciali devocione semper dilexi sanctam Barbaram, unde hac nocte apparuit mihi tribus vicibus, succinctis vestibus, ac si parata esset ad ambulandum in via, et ego dixi ad eam: quo vadis sancta virgo? Que respondit: ego volo ire ad civitatem Colmensem et audire ibi missam, et dum tercio appareret mihi, et diceret ad me: valeas, dilecta mea, ego cecidi de stratu meo, et secuta fui ipsam usque ad ostium domus, ubi cum ipsa disparuisset, vidi vos armatos in castro. Ex istis scio indubitanter, quod meritis et precibus ejus traditum est vobis hoc castrum, ut reliquias ipsius vobiscum ducatis in terram Prussie, ubi in majori quam hic reverencia habeantur. Post hec frater Theodericus, quibusdam fratribus et armigeris ad dicti castri custodiam ordinatis, cum paucis reversus, has sanctas reliquias versus Colmen duxit, ubi clerus et populus cum solenni processione occurrens eas ad ecclesiam portaverunt, et ad castrum antiquum posuerunt, ubi usque in presentem diem propter crebra miracula, que per eam dominus operatur, in veneracione assidua requiescunt.

37. De obsidione castri sardewicz et occisione nongentorum pomeranorum

Cum autem hec ad aures dicti ducis devenirent, ultra modum perturbatus fuit, et totum conatum suum in virus vindicte convertens, convocavit omnes neophitos apostatas terre Prussie et dictum castrum Sardewicz obsedit, et cum instrumentis bellicis, sagittis et aliis modis, quibus potuit, quinque septimanis fortissime impugnavit, quibus fratres et alii obsessi viriliter restiterunt. Sed quia idem dux omni dolo plenus fuit, semper dolose egit. Ut tandem iniquitas ejus dei odium inveniret, assumpsit majorem partem exercitus sui, relicta in obsidione parte altera, secrete noctis tempore transiit glaciem Wisele et terram Colmensem multipliciter depredavit. Cui frater Theodericus marscalcus cum paucis occurrit, confidens de dei misericordia, cui facile est concludere in paucis, aut in multis, et inito certamine percussit eos plaga non modica. Occidit enim nongentos viros, aliis in fugam conversis, et preter alia spolia, que multa fuerunt, CCCC equos hostium conservavit. Dux autem confusus cum paucis rediit ad aliam partem exercitus sui, quam reliquerat in obsidione, tam occulte, quod obsessi in castro non poterant considerare, quod actum fuerat in conflictu. Unde miserunt quendam fratrem ad marscalcum, qui experiri posset de eventu hujusmodi veritatem, qui marscalcus ipsum instructum remisit, precipiens, ut quando ipse cum dicto exercitu Swantepolci inciperet bellum, ipsi de castro descenderent et juvarent, addens, et castrum possideat postea, qui hic victoriam