Пётр из Дусбурга. Хроника земли Прусской. Текст, перевод, комментарий - Петр из Дусбурга

ipse hospes tantundem evacuet ebibendo, et talis oblacio potus tociens reiteratur, quousque hospes cum domesticis, uxor cum marito, filius cum filia omnes inebriantur. Secundum antiquam consuetudinem hoc habent Prutheni adhuc in usu, quod uxores suas emunt pro certa summa pecunie. Unde servat eam sicut ancillam, nec cum eo comedit in mensa et singulis diebus domesticorum et hospitum lavat pedes. Nullus inter eos permittitur mendicare, libere vadit egenus inter eos de domo ad domum, et sine verecundia comedit, quando placet. Si homicidium commititur inter eos, nulla potest composicio intervenire, nisi prius ille homicida vel propinquus ejus ab occisi parentibus occidatur. Quando ex inopinato rerum eventu aliquam immoderatam incurrerunt turbacionem, se ipsos occidere consueverunt. Distinctionem dierum non habuerunt aut discrecionem. Unde contingit, quando inter se vel ipsi cum alienis aliquod placitum vel parlamentum volunt servare, datur certus numerus dierum, quo facto quilibet eorum prima die facit unum signum in aliquo ligno vel nodum in corrigia aut zona. Secunda die addit iterum secundum signum, et sic de singulis, quousque perveniat ad illum diem, quo tractatus hujusmodi est habendus. Aliqui omni die balneis utebantur ob reverenciam deorum suorum, aliqui balnea penitus detestabantur. Mulieres et viri solebant nere, aliqui linea, alii lanea, prout credebant diis suis complacere. Aliqui equos nigros, quidam albos vel alterius coloris propter deos suos non audebant aliqualiter equitare.

6. De miraculo quodam

Fuit quidam Pruthenus in terra Sambie, in territorio Scoken, dictus Dorge, qui equos albos detestabatur, a quo errore dum frater Theodoricus advocatus Sambie ipsum vellet cohercere, emit ei equum album, qui dum eo invito stetisset in stabulo suo per unam noctem, mane facto invenit dictum equum jugulatum et omnia pecora sua mortua. Quod fuit in tribus vicibus attemptatum, et tociens eundem exitum habebat. Quarta vice idem advocatus quartum album equum emit ei, asserens, quod hoc vellet iterare tot vicibus, quousque eum ab errore hujusmodi revocaret. Sic tandem cum equus quartus a dyabolo non suffocaretur, sicut alii tres priores, idem Dorge credidit, et errorem suum himiliter est confessus, factusque est magnus fidei zelator, et fidelium et fervens in devocione dei et sanctorum, multorumque corda errancium neophitorum in fide confortavit.

7. De destructione duorum castrorum et morte pippini

Referunt quidam, quod dum fratres habitabant in dicta arbore, Prutheni habebant supra Thorun in littore Wisele castrum dictum Rogow, et infra in descensu aliud circa locum illum, ubi nunc situm est castrum antiquum. Fuit eciam in medio horum quidam nobilis de Pomesania Pippinus, qui circa stagnum, quod a nomine suo dicitur stagnum Pippini, habitabat in quodam propugnaculo cum multis infidelibus latrocinia exercens: nullus Cristianus poterat exire castrum, quin caperetur, vel occideretur ab eo. Illi supra, isti infra, hic in medio eos impugnabat. Tndem fratres cum castrensibus de Rogow in bello convenerunt, et, sicut deo placuit, plures ex eis occiderunt, et capitaneum captum deduxerunt, qui capitaneus ut mortem evaderet, obtulit eis castrum suum, et in processu temporis, dum castrenses de alio castro inebriati in quadam potacione jacerent, duxit illuc fratres cum exercitu, qui potenter intrantes, occisis omnibus et captis, castrum in cinerem redegerunt. Non longe postea Pippinum sororium suum tradidit in manus fratrum, qui eum ligatum ad caudam equi traxerunt usque Thorun, et ad arborem suspenderunt. Hic Pippinus fuit pater illius nobilis viri de Pomesania, qui dicebatur Matto et quantum pater fidei et fidelibus nocuit persequendo, tantum filius profuit zelando fidem Cristi et cristifideles, quia stetit intrepidus usque ad mortem suam pro defensione fidei Cristiane.

8. De peregrinis et de edificacione castri et civitate colmensis

Cum ergo sonus predicacionis crucis Cristi exiret in omnem terram regni Alemanie, et preconizaretur novum bellum, quod elegit dominus in terra Prussie, et novi belli indulgencia et libertas, commoti sunt illi, quorum deus tetigerat corda, electi scilicet et incliti bellatores Alemanie, et affigentes crucem humeris suis, preparant se ad arma, ut vindicent injuriam domini crucifixi, removentes a se quicquid eorum sanctum propositum poterat retardare. Attendentes ad illud Jeronimi salutifere verbum exhortacionis, ubi dicit: Si pater tuus in limine steterit, et frater tuus in collo tuo se suspenderit, et mater tua ubera, que te lactaverunt, ostenderit, per calcatum perge patrem, per calcatam perge matrem, et ad vexillum crucis evola. Cum his peregrinis, dum venirent Thorun, frater Hermannus magister edificavit castrum et civitatem Colmensem anno domini MCCXXXII in eum locum, ubi nunc situm est castrum antiquum.

9. De bello fratrum contra pomesanos et de edificacione castri insule sancte marie

Postquam hec castra per dei graciam essent edificata, et vetus fermentum malicie et nequicie infidelium esset a terre Colmensis finibus expurgatum, ut prosperum iter faceret nobis deus salutarium nostrorum ad terras gencium vicinarum, ut aliqui estimant pro certo, magister et fratres, preparatis eis, que ad edificacionem castrorum sunt necessaria, secrete venerunt navigio ad insulam de Quidino quasi ex opposito nunc Insule sancte Marie, et ibi anno domini MCCXXXIII erexerunt in quodam tumulo castrum, vocantes illud Insulam sancte Marie. Sed dum vir ille nobilis et miles srenuus in armis de Saxonia burgrabius de Megdeburgk, dictus cum parva manu, multa stipatus milicia et armigeris veniret ad castrum Colmen, infra annum, quo ibidem mansit, ivit cum magistro et fratribus, et castrum Insule sancte Marie predictum transtulit de insula Quidini ad locum, ubi nunc est situm, in territorio Pomesanie dicto Rysen, mutantes locum et non nomen.

10. De edificacione civitatis insule sancte marie

Burgrabio de Megdeburgk adhuc existente in Colmine, quia necdum compleverat desiderium voti sui, supervenerunt multi principes, videlicet de Polonia: dux Conradus, dux Cuyavie, dux Cracovie et de Wratislavia dux Henricus, quem Tartari postea occiderunt, item Odowis dux Gnisnensis, et multi alii nobiles viri et potentes, qui habitabant a flumine Odore usque ad fluvium Wisele, et a fluvio Bobare usque ad fluvium Nicze, item Swantepolcus dux Pomeranie cum frtare suo Samborio. Hii cum multitudine copiosa milicie et armatorum, que nunquam tanta visa fuit in Prussia, intraverunt, et civitatem Insule sancte Marie construentes, castrum prius factum firmaverunt.

11. De victoria cristianorum, ubi quinque milia pruthenorum sunt occisa

Quo facto frater Hermannus magister et alii fratres tempore hyemali,