Зоркі над палігонам - Алесь Жук

Камандзір палка не вытрымаў:

— Перастаньце падтакваць, калі самі нічога не змаглі разведаць!

Начальнік разведкі пачырванеў і больш не ўстаўляў сваіх падтакванняў, пакуль Вялічка не скончыў.

Цяпер Вялічка бачыў, што наступленне ідзе, арыентуючыся на ягоныя звесткі.

3 узгорачка добра было відаць, як імкліва ішоў ланцуг услед за сцяною выбухаў да таго часу, пакуль не прапала яна.

Першае адчуванне трывогі з'явілася ў Вялічкі, калі ён, назіраючы ў бінокль, зразумеў, што па ланцугу не адкрыты агонь у той час, калі ён стаў дасягальны для кулямётаў. Пры такой насычанасці ланцуга нельга не пачаць страляць, не мае ніякага сэнсу падпускаць упрытык да самых траншэяў.

Тады нібы хто ўзяў за руку і павёў бінокль управа, на непрыкметную вышыньку злева ад тае, дзе ноччу рабіў разведку Вялічка. 3-за ўзгорка віднелася вежа баявое машыны. Уважліва павёўшы біноклем па кустах, Вялічка спрабаваў угледзець людзей, хоць чалавека ў адзенні ахоўнага колеру на такой адлегласці не ўбачыш. Ды не было патрэбы і бачыць чалавека. На сонцы паблісквала зброя.

Ударная група ўваходзіла ў засаду, пад флангавы агонь.

Выратаваць становішча мог толькі цуд, але цудаў не бывае не толькі на вайне, але і на манеўрах...

Выйсце адно: ударыць збоку па вышыні, дзе толькі што заўважыў салдатаў, не даць ім адкрыць флангавы агонь.

Вялічка быў ужо ў машыне, даў каманду заводзіць маторы.

Ён нутром адчуваў, што толькі ён адзін можа выратаваць наступленне. А інакш усё задуманае і падрыхтаванае ім рассыплецца, як сухое лісце па ветры.

Не дацца, не выпусціць удачы!

Дакладваць камандзіру батальёна — толькі траціць дарагі час.

— За мной! Наперад!

Тры машыны, як стрэлы, сарваліся з месца і, выцягнуўшыся кароценькаю калонаю, паляцелі па полі. Захапляюча і трывожна глядзець, як імчацца баявыя машыны,— быццам не кранаюцца гусеніцамі долу, быццам нішто іх не можа спыніць!

Калі праехаць крыху ўздоўж лесу, а потым ірвануць напрасткі цераз поле, можна ўспець і нечакана ўдарыць па праціўніку з тылу. Сама вышыня закрывае манеўр, дапамагалі і альховыя кусцікі, якімі зарос невялікі ручаёк.

Ціха, нядобра ціха было пакуль што ў полі.

Машына нечакана збавіла ход, механік па перагаворным трывожна паведаміў:

— Таварыш лейтэнант, наперадзе...

Вялічка і сам бачыў, што наперадзе нешырокі раўчук. Нават каб наперадзе было мора, то і яно б не спыніла яго — не выпусціць бы з рук удачу.

— Поўны наперад! Наперад!

Як сцебанутая пугаю, машына рванулася, затрубіла маторам, гатовая пераляцель цераз перашкоду.

Вялічка ўспеў адчуць, што машына лёгка правалілася ўніз. У той жа час страшная сіла хапіла лейтэнанта і кінула цераз ручай. Апякло шчаку, і вострым пякучым болем пранізала бок...

Самлеў Вялічка, мабыць, на нейкую хвіліну, усхапіўся, уграз амаль па калена, правёў рукою па шчацэ. На руцэ засталася гразь, перамяшаная з крывёю. Ад таго, што неасцярожна паварушыў рукою, кальнула ў бок, перацяло дыханне.

Машына сядзела па самыя люкі ў гразі, смярдзела глеем.

За вышынёю было яшчэ ціха.

Кінуцца яшчэ туды!..

Але адразу ж позірк яго спыніўся на механіку, які нерухома ляжаў на беразе ручая. Вецер паварушваўяго бялявыя валасы. Танкашлем ляжаў пад галавою, а на гразі выразна азначыліся разоркі, якія пакінулі ногі механіка, калі яго выцягвалі на бераг.

Цяпер канец. Смерць механіка закрэслівала калі не ўсё жыццё, то ўсю Вялічкаву службовую кар'еру.

Вялічка сеў на зямлю.

Другая машына таксама ўгразла. Трэцяя стаяла на тупкім, і камандзір з аператарам беглі да другой. Сам жа аператар з другой на Вялічкавай машыне бінтаваў твар свайму калегу-аператару. Той сядзеў, адкінуўшыся плячыма да вежы, стагнаў і курчыўся ад болю, а белы бінт, якім Шаранок забінтоўваў яму твар, чырванеў ад крыві.

Кончыўшы бінтаваць, Шаранок угледзеў Вялічку, здзіўлена спытаўся:

— А вы дзе былі? Ой, зараз перавяжу вас!

Шаранок саскочыў з машыны.

— Што з Яцковым? — запытаўся Вялічка пра механіка.

— Жывы, таварыш лейтэнант, жывы. Дыхае.— Шаранок калісьці вучыўся на фельчара, але не давучыўся.— А Федзя ўсю люльку расхвастаў сабе. Федзя, ты не гаруй, нос у цябе быў, як лямеш у плузе, а цяпер якраз нармальным стане,— пажартаваў Шаранок, але аператар нічога не адказаў, толькі стагнаў ад болю.

3 палёгкаю, паволі, як цэдзячы скрозь зубы паветра, Вялічка ўздыхнуў, павярнуўся да камандзіра другога аддзялення, які падбег да яго:

— Варановіч... бярыце камандаванне. Далажыце камбату і тэрмінова медыцынскую дапамогу... Арганізуйце выратаванне машын... Камандуйце, таварыш сержант...

Больш гаварыць не хапіла духу, а ўздыхнуць немагчыма было ад болю. Ад гэтага болю пачынала званіць у вушах, туманіцца ў галаве.

Вялічка паволі адкінуўся плячыма на зямлю, Шаранок нечым пякучым праціраў рану яму на шчацэ.

Трацячы прытомнасць, Вялічка яшчэ пачуў пераможнае чужое «ўра!».

РАЗДЗЕЛ 13

Афіцэры сабраліся на маленькай палянцы. Трымаліся гуртамі, свае са сваімі з кожнага падраздзялення. Сабраліся разам былыя «праціўнікі». Асобна курылі і перагаворваліся старшыя афіцэры.

Маладзейшыя жартавалі, штурхаліся, але стрымана, без хлапчукоўскае безагляднае весялосці.

Карповіч стаяў разам з Каленчуком, Каласовым і капітанам Раманавым. Калянчук пазіраў навокал сваімі добрымі вачыма і ўсміхаўся. Каласоў задаволена пакурваў цыгарэту, патупваў туды-сюды. Капітан Раманаў, чыста паголены, здаваўся яшчэ больш худзейшым і жылістым. Гледзячы на яго, Карповіч адчуў, што сам ён пахудзеў за тыдзень несупынных маршаў, баёў, стрэльбаў, якім, здавалася, не будзе канца.

Толькі сёння першы дзень зроблены перадых, першы дзень можна было памыцца ў рацэ, пагаліцца.

Самае дзіўнае, што амаль ніхто не ўспамінаў пра мінулыя дні вучэнняў, ніхто не расказваў, як удала выканаў той ці іншы манеўр... Усё роўна як згаварыўшыся, афіцэры гаварылі пра ўсё, акрамя гэтага. Можа таму, што чакалі генерала, які павінен падвесці папярэднія вынікі вучэнняў, і ніхто не хацеў зараней хваліцца.

— Вернемся дадому — першага ж вечара вазьму венічак — і ў парылачку, укладуся на палку і грэцца буду, і ўспамінаць дарожкі франтавыя. Пайшлі разам, Калянчук, Карповіч,— марыў і запрашаў з сабою Каласоў, быцам проста адсюль збіраўся ісці ў лазню.

— Я цяёе, Каласоў, начальнікам каравула адпраўлю, от будзе табе і парылачка,— пажартаваў капітан Раманаў.

— Не, нас нельга ў нарад. Наша рота забяспечыла зрыў варожага наступлення. Пра нас павінны памятаць, як пра герояў.

— Ну, не думай, што на табе свет клінам сышоўся і на адной роце ўсе вучэнні трымаліся,— з мяккаю ўсмешкаю перапыніў Каласова Калянчук.— Калі хочаш, і наганяй атрымаеш...

Карповіч не ўмешваўся ў гаворку. Не звыкся ён са сваімі саслужыўцамі. Ды і думкі былі не пра жарцікі, а пра той разбор вучэнняў, які павінен адбыцца на гэтай паляне. Карповіч не сумняваўся, што абавязкова будзе адзначана іхняя рота, ягоны ўзвод, які гэтулькі перакапаў зямлі і сумеў так удала падстроіць ворагу пастку.

Карповіч спрабаваў нават уявіць, як гэта будзе сказана.

— Строіцца, таварышы афіцэры! Пабатальённа, у адну шарэнгу — станавісь!

Не знаёмы Карповічу шустры падпалкоўнік у палявой форме і з белым падкаўнерыкам даў каманду і подбегам кінуўся насустрач генералу, які выходзіў з «газіка».

Генерал быў высокі ростам, худы, з пасівелымі скронямі, твар парэзаны глыбокімі маршчынамі.

— Таварыш генерал, афіцэры пастроены для разбору вучэнняў!

Генерал павярнуўся да афіцэраў, прывітаўся:

— Здравія жалаю, таварышы афіцэры!

— Здравія жалаем, таварыш генерал!

Потым генерал прайшоў уздоўж строю, загаварыў:

— Таварышы афіцэры! Падпалкоўнік тут крыху няправільна далажыў. Гэта не разбор вучэнняў. Разбор будзе зроблены пасля таго, як мы вернемся ў казармы. ВучэннІ яшчэ працягваюцца. Застаўся яшчэ адзін этап — марш у раён свайго размяшчэння. Таму нельга нікому расслабляцца, думаючы, што вучэнні скончыліся. Сабраў я вас, каб выказаць свае першыя, агульныя ўражанні, пра тое, што ўжо зараз відавочна. А гэта — значны рост вайсковага ўмельства. Умовы былі вельмі жорсткія, напружанне вялікае. I тым больш радуюць вынікі стрэльбаў, праведзеных у такіх цяжкіх умовах. Наступаючыя цікава падрыхтавалі насгупленне, асабовы склад паказаў уменне весці наступленне ўслед за агнявым валам. Вялікае майстэрства паказалі і войскі ў абароне. На рубяжы першага батальёна камандаваннем былі ўмела прыняты захады, каб наступаўшыя трапілі гіад флангавы агонь... Добра справіліся са сваім заданнем сапёрныя падраздзяленні, артылерыя і авіяцыя...

Генерал прыпыніўся і задумаўся.

— Аднак былі і непрыемнасці. Лейтэнант Вялічка самавольна прыняў рашэнне атакаваць. Пашкодзіў машыну, сам трапіў у шпіталь і два яго салдаты таксама. А магло кончыцца і горш... Хаця той жа Вялічка бліскуча правёў разведку, ды і рашэнне атакаваць было правільным. Гэта гаворыць пра тое, што афіцэр ён тактычна граматны, перспектыўны, але... Былі і яшчэ непрыемнасці, праўда, больш дробныя. Не буду псаваць вам настрой. Тым болей, паўтараю, што ўвогуле падраздзяленні паказалі высокую баяздольнасць. Мне хочацца сарыентаваць вас на ўдалае завяршэнне апошняга этапу вучэнняў, пажадаць вам поспехаў.