Зоркі над палігонам - Алесь Жук

— За спробу зрабіць самавольную адлучку аб'яўляю радавому Унукаву, ад імя камандзіра роты, трое сутак арышту. Стаць у строй!

Гэтым разам Унукаў дакладна выканаў каманду. Спадылба зірнуў на Карповіча. Такога павароту ён не чакаў. Гэта азначала, што цяпер трэба будзе трымаць адказ і перад камандзірам роты, і перад камбатам. I не было гарантыі, што тыя не прыбавяць сутак.

***

Афіцэры снедалі на невялікай палянцы. Каласоў сядзеў, выцягнуўшы ногі і прытуліўшыся плячыма да сасны. Калянчук сядзеў, падкурчыўшы ногі па-турэцку, паволі жаваў кашу, нібы смакаваў яе ці думаў нешта. Капітан Раманаў прымасціўся на пяньку. Капітан акуратна, каб меней крышылася, адкусваў хлеб, намазаны маслам, і запіваў чаем з алюмініевага кубка.

Карповіч пажадаў усім прыемнага апетыту, паглядзеў, дзе б сесці.

— Садзіся, садзіся, у пяхоце не гардзяцца — дзе стаяць, там і садзяцца! — пажартаваў Каласоў, падсунуў бліжэй да Карповіча кацялок з кашаю.— Рубай.

— Слухай, Міша, цябе не Аскірка навучыў апошнім да кухні хадзіць? — сур'ёзна, з падазронасцю запытаўся Калянчук, а Каласоў ледзь не закашляўся.

— А што? — насцярожана запытаўся Карповіч, адчуваючы, што тут нейкі жарт за пытаннем.

— А тое,— растлумачыў Калянчук,— што твой папярэднік, уразумеўшы, што апошняму больш дастаецца, узяў быў моду прыходзіць пасля нас...

— Ну? — запытаўся Карповіч.

— Ну а мы ўзялі аднойчы і ўсё з'елі, пару лыжак толькі пакінулі. Ад таго разу пачаў прыходзіць так, як і належыць камандзіру другога ўзвода,— скончыў Калянчук, а Каласоў і Раманаў ззсаляяліся, успомніўшы той выпадак.

— Ладна, Калянчук, я табе дарогу перабягаць не буду, калі ты камандзір трэцяга ўзвода і павінен прыходзіць апошнім. Спадзяюся, ты не пакрыўдзішся, калі мы табе іншы раз не больш, а менш пакінем?

Цяпер засмяяліся ўчатырох.

Каласоў тым часам хлебануў чаю і паморшчыўся — гарачы.

Калянчук, усё гэтак жа паволі смакуючы кашу, за пытаўся:

— Гарачы?

— Гарачы.

— А ты яго з халадком зрабі.

— 3 якім халадком?

— Вунь жабка паскакала. Ты яе ў кубак — і будзе ў чаі халадок...

Каласоў так адхіснуўся ад кубка, бы ў ім угледзеў не жабу, а кракадзіла.

— От табе і пяхота, у якой не гардзяцца! От табе і баявы камандзір! — прысарамаціў яго Калянчук, зусім сур'ёзна, нібыта яму і не хацелася ўсміхнуцца.

Капітан Раманаў устаў. Каласоў тронкам лыжкі памешваў чай — студзіў.

— Што там у цябе з Унукавым? — запытаўся капітан Раманаў у Карповіча.

— Хацеў ноччу ў самаволку. Аб'явіў трое сутак ад вашага імя.

— Ого! Першы раз хай і гэтак будзе. Толькі ў наступны раз рабі так, каб я сам спачатку ведаў, што ты аб'яўляеш ад майго імя.

— А вам, таварыш капітан, пара перастаць цацкацца з гэтым Унукавым. Яго даўно ўжо трэба ў дысбат.

Заслужыў! — Каласоў злосна махнуў рукою, як секануў у паветры.

— Туды ніколі не позна. Будзеш на маім месцы, Каласоў,— можа, і ты паглядзіш па-другому... Пасля снедання зберацеся да мяне,— сказаў капітан Раманаў і пайшоў.

— Дзівак чалавек.— Каласоў устаў, стоячы дапіў чай.— Раманаву з-за гэтага Унукава павышэнне адмянілі, а ён усё выхоўвае абармота. Ды каб маладога хлопца, а то ў дваццаць два рады. 3-за яго так і застанецца вечным ротным.

— А ты перажываеш сам больш за Раманава. Табе на месца ротнага, мабыць, мацней хочацца, чым Раманаву на камбатаўскае,— знарок насмешліва пакпіў Калянчук.

— Перастань са сваімі жартачкамі! На роту мне будзе месца і так.

— А ты думаеш, Раманава хутчэй пусцяць на павышэнне пасля таго, як ягонага салдата адправяць у дысбат? А гэты Унукаў Раманава саромеецца, дабраў ён яго за жывое...

— Цябе, Калянчук, у псіхалогію цягне. От вазьмі яго ў Карповіча і разам з Раманавым выхоўвайце.

Каласоў пайшоў.

Калянчук даеў кашу, піў чай упрыкуску з хлебам і маслам, расказваў Карповічу.

— Два месяцы назад Раманаў павінен быў пайсці камбатам. А Унукаў трапіў у камендатуру. Раманаву за дрэнную работу з людзьмі павышэнне адмянілі. Аднагодкі Раманава ўжо маёрамі ходзяць. А ніводзін з іх не быў камандзірам такое роты, як у Раманава. Усе ведаюць, што Раманаў лепшы ротны камандзір. А вось... 3 такім камандзірам, як Раманаў, можна ўсё жыццё служыць. Шчаслівыя тыя будуць, да каго ён трапіць камбатам. Не еў — не мог, пад'еў — ні рук ні ног!

Калянчук цяжка ўстаў. Толькі цяпер Карповіч заўважыў, што вочы Каленчука глядзяць ласкава, як усміхаюцца.

Чуліся каманды старшынаў рот — сняданак канчаўся.

Зранку пачалі рамантаваць капаніры, капаць побач з імі траншэі, рабіць над імі перакрыцці. I рабіць так, каб не засталося і следу, нідзе жоўценькага пясочку. Перад гэтым Карповіч пастроіў узвод, даў каманду механікам выйсці наперад, загадаў ім выгнаць з капаніраў машыны і самым старанным чынам праверыць рухавікі, падрыхтаваць машыны да доўгага маршу. А што будзе пераход, Карповіч здагадаўся па тым, што не прызначаліся заняткі, як гэта павінна рабіцца, калі супынак надоўга. На дапамогу механікам пайшлі аператары — правяраць свае баявыя адсекі.

Сержанты самі кожнаму салдату давалі заданне.

Карповіч хадзіў па дарозе туды-сюды, назіраючы, як ідзе работа, але ягонае ўмяшанне і прыспешванне было не патрэбна.

Пасля снедання салдаты, разварушыўшыся пасля сну, працавалі дружна, з задавальненнем. Сонца паднялося высакавата, прыгравала крыху, хай і познім сваім, але ўсё ж яшчэ цяплом. Ды і ў лесе, у зацішку, было цяплей. Маладыя, да пояса раздзетыя, бліскучыя ад поту целы, вясёлыя жарцікі, смех, быццам і работа не ў работу.

Толькі ля аднаго капаніра здалёку прыкмячалася салдацкая постаць. Салдат не раздзяваўся, час ад часу абапіраўся на тронак рыдлёўкі і адпачываў, потым паволі пачынаў капаць.

Карповіч ведаў гэтага салдата. Другі пасля Унукава адметны чалавек ва ўзводзе, калі можна так сказаць, узводная знакамітасць. Майбах ніколі не бегаў у самаволкі, камандзіраў паважаў і баяўся. Але яму не тое каб выканаць загад, а каб і слова вымавіць, трэба было сама мала паўхвіліны. Высокі, здавалася б, здаровы хлопец з блакітнымі вачыма, ён амаль нічога не ўмеў рабіць сам, а калі і рабіў, то так павольна, што неставала цярпення глядзець на яго. Ды шкода было часам і глядзець на яго, як ён вяртаецца з заняткаў:-ледзьве перасгаўляе ногі, каска з'ехала на адно вуха... Быццам гэтага рослага хлопца да васемнаццаці гадоў насілі на руках, паілі і кармілі адным толькі малаком праз соску...

Першыя дні яму цяжка было ў войску. Гэта цяпер, праз паўгода, пасля таго як з Майбахам кожную раніцу займаліся, трэніраваліся ў спортгарадку кожнага вечара, пасля таго як ён пачаў падцягвацца аж тры разы на турніку (спачатку дык і павісець не мог), бегаць па паўкіламетра і не задыхвацца... Але Майбах застаўся марудам.

I цяпер Майбаха ўшчуваў старшына роты Паддубны:

— Валодзя, людзі, бач, па колькі выкапалі, а ты толькі і накапаў, як прыкрыць каціны грэх!

Салдаты зарагаталі, засмяяўся і сам Майбах.

— Таварыш старшы сержант, я хутчэй не магу... У мяне запаволеная рэакцыя...— растлумачыў ён.

— А хто сёння першы снеданне ўмяў?

— Не-е-е!..

У сталоўцы Майбаху таксама не заўсёды ўдавалася ўспець разам з усімі.

— Ведаеш што, Майбах, ты хоць убок адыдзіся і не замінай людзям. А не — ідзі вунь да Зелянкова, дапамагай яму матор правяраць. Зелянкоў, забірай у дапамогу Майбаха, ён табе глянец навядзе!

Зелянкоў выглянуў з-за паднятага ўгору лабавога шчыта. Зелянкову варта толькі, здаецца, падысці да машыны, дакрануцца да брані — і мазут, неверагодна якім чынам, апынаецца ў яго на твары, на барадзе або пад носам.

— А што ён мне тут рабіць будзе? Валодзя, што ты рабіць будзеш?

— Чаму? Я магу падаць што-небудзь, паднесці...

Зелянкоў шмаргануў носам, цярнуў рукою па шчацэ, пакінуўшы яшчэ адзін чорны пісяг, хітра ўсміхнуўся.

— Давай, калі так. У канцы дарогі стаіць лятучка. Капітана Кокіна ведаеш? Не будзе капітана, сержант Петухоў там ёсць. Ведаеш Петухова? У мяне кліранс згубіўся. Скажы яму, каб даў запасны. I прынясеш. Толькі хутка. А то пакуль ты прыйдзеш, то і калона рушыць.

Задаволены тым, што не трэба больш мучыцца з рыдлёўкаю, Майбах патупаў па дарозе. Ні ягоная маці, ні бацька і не думалі, што будзе іх сын некалі ў войску звычайным салдатам. Спачатку яны вучылі сына іграць на скрыпцы, потым на фартэпіяна, а пасля, калі пераканаліся, што ім гавораць праўду, што не мае іхні сын сапраўднага музычнага слыху, вырашылі — павінен ён стаць ні болей ні меней як матэматыкам. I Майбах зубрыў матэматыку... Матэматыкам ён таксама не стаў, бо і на гэта, аказалася, нейкі свой матэматычны талент патрэбен.

Надышоў час, і Майбаха выклікалі ў ваенкамат. Трапіў ён у мотастралковае падраздзяленне, дзе яму ў першыя дні і неба здалося аўчынкаю. Потым пачаў пакрысе прывыкаць.

Задаволены сваім даручэннем, Майбах у канцы дарогі і сапраўды ўбачыў батальённую «лятучку», у якой нешта майстраваў, сагнуўшыся над варштатам, рослы, з пшанічнымі вусамі сержант.