Зоркі над палігонам - Алесь Жук

Прыціхла ў дэсантным аддзяленні пяхота. Ад доўгае язды шуміць у галаве і нядобра падварочвае пад грудзі, як ад марское гайданкі. Пачынае здавацца, што не хопіць сілы вытрываць да канца маршруту.

Але Карповіч ведае, што маршрут, лічы, скончыўся, што адразу за лагчынкаю чырвоны пункцір маршруту абрываецца на лічбах — 112,3.

Карповіч цяпер уважліва прыглядаўся да карты і да мясцовасці, каб не прамаргаць тое месца, дзе ягонаму ўзводу трэба скіраваць з ротнага маршруту на свой напрамак.

Паварот Карповіч заўважыў здалёку, і машыны адна за адною нырнулі пад засень старых бяроз на парослую доўгаю рэдкаю травою дарогу.

Прыемна асвяжыў халадок і бярозавы водар паветра. Рэдкія, як зорачкі, лісцікі апалі на запыленую браню. За бярозавым гаем пачаўся арэшнік, потым ядловец.

Машыны ішлі на ўзгорак, на тую, пазначаную на карце ў Карповіча вышыню.

За ядлоўцам адкрылася воку вялікая палявая прастора, нязвыкла пустая, адзічэлая, парослая быльнягом і нізенькімі чэзлымі кусцікамі, якія ў лагчынах браліся гусцей.

Гэта той рубеж, дзе павінны былі сустрэцца з «праціўнікам», які падышоў ужо да другога канца поля або падыходзіць яшчэ, каб адразу перайсці ў наступленне.

— Я — кола два! Кола дваццаць два, кола дваццаць тры — да мяне! — перадаў па радыёстанцыі загад Карповіч і саскочыў на зямлю.

Зямля нечакана мякка загайдалася пад нагамі. Карповіч няўпэўнена ступіў некалькі крокаў, нібыта прывыкаў да зямное цвердзі.

— Таварыш лейтэнант, камандзір трэцяга аддзялення малодшы сержант Барзоў прыбыў па вашаму загаду!

Крыху касалапы, камлюкаваты Барзоў у запыленым камбінезоне і з пачарнелым ад пылу тварам быў падобны болей на трактарыста, чым на салдата.

— Таварыш лейтэнант, камандзір другога аддзялення сержант Прымак прыбыў па вашаму загаду.

Прымак пазбягаў сустракацца позіркам з камандзірам узвода.

— Таварышы сержанты, слухайце баявы загад! Пазіцыя першага аддзялення: тры кусцікі ядлоўцу — валун; пазіцыя другога аддзялення: бярозавы ўзлесак — зломанае дрэва; трэцяе аддзяленне — на левым флангу, ад насыпу да выжарыны. Пазіцыі машын: першага аддзялення — за кусцікамі арэшніку, другога і трэцяга — у тыле сваіх аддзяленняў. Аддзяленням заняць пазіцыі! — Аддаўшы загад на абарону, Карповіч прайшоў па пазіцыях, даў палосы вядзення агню, асабіста паказаў сектары абстрэлу з баявых машын, кулямётчыкам і гранатамётчыкам.

Калі было зроблена першае і самае неабходнае пры заняцці абароны, калі салдаты пачалі акопвацца, сержанты склалі каргачкі сістэмы агню кожнага аддзялення, Карповіч вопытным вокам сфатаграфаваў мясцовасць. I, быццам на малюнку, убачыў і размяшчэнне ўзвода, і сістэму агню, і тое, як уладарна над мясцовасцю паднімалася вышыня, занятая ім. Тут нават і здалёку вопытны чалавек зразумее, дзе павінен замацавацца праціўнік і куды нельга будзе і паткнуцца.

Карповіч сеў, прысланіўшыся плячыма да бярозы, дастаў чысты аркуш паперы, хуткімі і дакладнымі штрыхамі намаляваў сістэму абароны ўзвода, паклаў лісцік у сумку, заплюшчыў вочы і слухаў, як натомлена гудзе ўсё цела. I як востра пахне зямлёю, верасам, і раннім апалым лісцем, і вялікім пусгым полем, з якога плыве да лесу густы вецер. I ты нібы раствараешся ў гэтым ветры, пагойдваешся над зямлёю, лёгкі і вечны, плывеш пад бясконцыя кароткія шурпатыя гукі.

Шарх! Шарх! Шарх!

Карповіч страсянуў галавою, насцярожана азірнуўся навокал. Здалося раптам, што цішыня над ягоным узводам разляціцца ўшчэнт ад выбухаў, ад свісту асколкаў. Здалося, што ўбачыў, як з поля роўнымі ланцугамі ідзе «вораг». А на вышыні нельга падняць галаву ад грымотных няспынных выбухаў...

Карповіч пакруціў галавою, азірнуўся навокал. Ён пачуў патрэскванне ламачча пад коламі, гул матора, угледзеў камбатаўскі бронетранспарцёр.

Камбат саскочыў на зямлю, следам за ім камандзір роты.

— Таварыш маёр! Другі ўзвод заняў абарону на вызначаным рубяжы і займаецца інжынернымі работамі. Камандзір узвода лейтэнант Карповіч.

— Вольна, лейтэнант Карповіч. Пакажыце схему абароны.

Маёр працягнуў руку, узяў лісток, уважліва прыгледзеўся, потым зірнуў на адваротны бок. Карповічу толькі сказаў:

— Дату трэба ставіць.— I да капітана Раманава: — Выбраў знарок такую вышыню, каб нікому і не захацелася наступаць на яе?

— Вышыня прыдатная...

— Ага, усё, быццам на муляжы, класічна... Не зусім мне падабаецца гэтая класічнасць.

Камбат паціснуў пальцамі свой востранькі нос, зірнуў на гадзіннік.

— Ладна, Карповіч. Зараз салдатам прывязуць ежу. Пакінь тут намкамузвода, а сам з намі на бэтээр давай,— загадаў камбат, сам пайшоў паперадзе, ступіў на прыступку і лёгка ўскочыў у бронетранспарцёр.

Карповіч заўважыў, што кожны рух камбата імклівы, ён увесь сабраны, як спружына. I гэтая імклівасць і сабранасць міжволі перадавалася тым, хто быў побач з камбатам.

Бронетранспарцёр лёгка каціўся па ўзлеску, скіраваў у лагчыну, выехаў з яе, пераехаў цераз чыгунку і выбраўся зноў у поле, на якім стаяла невысокая двухпавярховая вежа, а далей у полі былі відаць траншэі, акопы.

— Запамінайце, Карповіч, гэтае месца і дарогу сюды.

— Таварыш маёр, я, відаць, сам прывяду ўзвод і буду камандаваць стральбою. Трэніроўкі ж праводзіу я,— звярнуўся да маёра капітан Раманаў. Ён быў стомлены, з пачарнелым, схуднелым тварам, чырвонымі павекамі.

— Не, Раманаў, камандаваць будзе Карповіч. Вы будзеце разам з ім. Абарону ён намаляваў добра. Паглядзім, што з яго за камандзір будзе тут...

Маёр ва ўпор паглядзеў на Карповіча.

Калі вярнуліся да ўзвода, там ужо ў засені бяроз стаяла машына, і старшына з тэрмасаў раздаваў страву.

Карповіч памкнуўся саскочыць з бронетранспарцёра, але Раманаў затрымаў яго.

— Карповіч, пасля вячэры, да дваццаці чатырох нуль-нуль, абарона павінна быць закончана цалкам. Выкапаны акопы і траншэі, запасныя пазіцыі баявым машынам.

— Таварыш капітан, людзі ж не адпачывалі...

— Вы, таварыш лейтэнант, чулі загад? — перапыніў Карповічаву гаворку камбат і зноў паглядзеў ва ўпор, быццам Карповіч быў вінаваты і не меў права на апраўданне.

— Так точна!

— Вось і выконвайце! Ідзіце!

Карповіч зірнуў на маёра, але той спакойна вытрымаў позірк і сказаў:

— Ды спытайце ў сержантаў за тое, што некаторыя байцы пакідалі зброю на пясок.

Камандзір батальёна патрабаваў, і Карповіч павінен быў выконваць гэтыя патрабаванні. I не інакш.

— Ёсць! — адказаў Карповіч, бо больш не мог нічога сказаць.

Чыйсьці аўтамат і сапраўды ляжаў на пяску.

Карповіч аж пачырванеў ад злосці і на салдата, і на самога сябе. Ён як камандзір быў вінаваты і ў гэтым.

— На ноч, Карповіч, выстаў абавязкова варту. Ага, перадай Прымаку, што аперацыя прайшла ўдала. Маці сказалі, што званіў сын,— сказаў яшчэ Карповічу капітан Раманаў.

— Усё, Раманаў, тут не дзіцячы сад. Няхай сам камандзір камандуе. Паехалі. Табе адпачыць трэба.

Раманаў казырнуў на развітанне, падаў Карповічу руку.

Калі бронетранспарцёр знік з вачэй, Карповіч паглядзеў, дзе Прымак.

— Прымак! — Карповіч падышоў да сержанга.— Сядзіце, сядзіце. Я хацеў сказаць вам, што аперацыя ў маці прайшла нармальна. Ёй сказалі, што гэта вы званілі...

Прымак здзіўлена ўскінуў вочы на камандзіра, падхапіўся на ногі, разгублена глядзеў то на кацялок, то на лыжку ў другой руцэ і не ведаў, дзе дзець іх.

— Дзякуй, таварыш лейтэнант!.. Ніколі не забуду!..

Карповіч апусціў вочы. Так ніколі не адчуваў сябе

яшчэ ён, і такое навукі, якую даў яму толькі што Раманаў, ён не меў.

— Нічога, нічога,— збянтэжана прамармытаў Карповіч і, каб Прымак не заўважыў ягонае збянтэжанасці, сказаў: — Гэга з вашага аддзялення аўтамат валяецца на зямлі?

— Аўтамат? Я зараз разбяруся, таварыш лейтэнант! — весела, бы яго пахвалілі, а не зрабілі заўвагу, адказаў сержант і накіраваўся да салдатаў.

***

Пасля вячэры Карповіч пастроіў узвод і аддаў загад акапацца ва ўстаноўлены тэрмін. Калі нехта ўздыхнуў цяжка, строга паўтарыў загад.

У вечаровай цішыні зашоргалі рыдлёўкі.

Пяхота капала акопы, траншэі, насыпала і акуратна маскіравала свежыя брустверы.

Зямля была не надта цвёрдая. Зверху лёгенькі пясочак, потым гравій, і толькі знізу сантыметраў трыццаць гліны. Але пясок, які лёгка капаўся, гэтак жа лёгка і аплываў уніз, на дно акопаў і траншэй. Акрамя ўсяго гэгага, у зямлі было шмат карэння — і тоненькага, і тоўстага.

Гусцеў зеленаваты вячэрні змрок, цеплаватаю свежасцю павеяла над зямлёю, бо не ішлі яшчэ дажджы і не астыла зямля. I туманаў нэ быг.о густых, тых, што ахутваюць зямлю на ноч і не .сочуць разыходзіцца раніцаю.

Карповіч абыходзіў пазіцыі баявых машын, аддзяленняў, заўважаў, што пакуль яго няма, салдаты не-не ды і прысядалі, а сеўшы, адразу засыналі.

Карповічу і самому надакучыла хадзіць ад акопа да акопа. Яму здавалася, што няма патрэбы прымушаць салдатаў адразу пасля маршу акопвацца. Можна было даць гадзінку-другую на адпачынак. Наперадзе цэлая ноч, і часу хопіць, каб акапацца. Ён быў гатовы на сваю адказнасць дазволіць людзям адпачынак. Але нешта стрымлівала і прымушала выконваць загад. Маёр мог патрабаваць ад Карпозіча, а Карповіч не меў права не выканаць ягонага патрабавання...