Дубянецкі - Неизвестно

Любы Іван Антонавіч!

Мне заўсёды прыемна ўсведамляць, што вы ёсць у нашага народу, у нашай літаратуры, у мяне. Таму з вялікай радасцю віншую Вас цяпер з гэтым прыкметным Днём у Вашым жыцці, з высокай stokroж! заслужанай дзяржаўнай узнагародаю.

Здароўя Вам і далейшага творчага плёну! Вельмі шчыра

Міхал Дубянецкі.

P.S. Гэта тэкст непрынятай на пошце тэлеграмы (“Специалист будет только вечером”).

Сардэчнае прывітанне ад Войцеха Жукроўскага (у мяне нядаўна быў ад яго ліст).

Перапісаў гэта тэкст на “самую вялікую Мінскую паштоўку” (“Мінск. Троіцкае прадмесце. Фота Г.Л. Ліхтаровіча”), якую Галя даставіла Адрасату.

Атрымаў дзве пуцёўкі (№№ 764 і 765) у ДТП “Іслач” з 26.08 па 14.09. (Ат 21552. з. 6776. Т. 1000 экз.; ф. 160 мм х 285 мм)

Смех на дроце, як кажа С. Ю. Бусловіч: спярша выдалі на 24 дні – па 18 верасня ўключна. Пасля, не паспеў я вярнуцца дамоў, як адтуль, з Беллітфонду паведамілі, што адбылася па іх віне памылка. Аказваецца, гэты заезд будзе скарочаны, бо з 15 верасня там мяркуецца ўсесаюзны семінар з удзелам балгараў і ўсе нумары браніруюцца пад гэтае мерапрыемства. Давялося ехаць і рабіць “размен”. Праўда, прабачэння папрасілі і паабяцалі кампенсаваць забраныя дні “у любы іншы час”.

5 жніўня 1987 году. Скончылася ссылка Сяргея Дубаўца ў “Гомельскай праў­дзе”. Звярнуўся да мяне з пытаннем: “Што мне рабіць далей?”. Я паабяцаў па­зандзіраваць у выдавецтве “М. Л.”, можа, што-небудзь прыстойнае ёсць там. Мне вельмі хацелася б, каб ён пайшоў туды менавіта.

“Зандаж” быў – у “самога” дырэктара. Сказаў, што рэдактарскіх вакансій наогул ніякіх няма, спытаў, ці гэта той “Дубавец”, сын палкоўніка міліцыі? “Калі ён, кажа, дык я чуў пра яго, вернецца Серафім Антонавіч з адпачынку і мы з ім параімся, можа калі што й будзе”.

Я добра зразумеў, што ён “чуў” пра Сяргея і як ён будзе шукаць яму месца. Добра, што хлопец не зусім сарваўся з той ссылкі, а то абіваў бы парогі “ у вольным” Мінску. Я параіў яму пасля вакацый вярнуцца і чакаць мінскай вакансіі там, у рэдакцыі. Сяргей быў бы добрым падмацункам здаровым выдавецкім сілам і стаў бы добрым, прагрэсіўным выдаўцом.

Будучы ў выдавецтве, забраў карэктуру свайго Яўгенія Носава. Яго “Шапэн, саната нумар два” атрымаўся аж 47 добрых наборных старонак па 44 радкі. Ён ідзе ў мяне ў другім томе Анталогіі рускага апавядання. Дзялец усё яшчэ націскае на рускае. Ды не абы-якое, а шматтомнае.

Прынёс з выдавецтва і адну добрую кнігу – “Мой свеце ясны” любімага майго Міхася Стральцова. Кнігу падарыў “дырэктар”, калі згадваў пра сёлетні маскоўскі конкурс “Мастацтва кнігі”, на якім яна атрымала дыплом ІІ ступені.

Дзед Максім пахваліўся, што ў яго ёсць лішні трыкітралонг. Завёз мяне дамоў і даў адну ўпакоўку. Заадно папярэдзіў, “каб інтэнсіўней спажываў”, бо тэрмін прыгоднасці яго толькі да кастрычніка гэтага году.

Я даўно не быў у гэтай хаце. Але тут з некаторых пор зусім нічога не змянілася. Не, слова “зусім”, мабыць, не пасуе сюды. Бо ўсё такі глыбінныя змены адбыліся – пастарэлі гаспадары, яшчэ большы беспарадак стаў у кніжных манбланах, бо іх, думаю, некалькі тысячаў тамоў з таго часу прыбавілася. Яўгенія Эргардаўна зусім старэнькая стала. Гаспадар зноў прыгадаў Ірынчыну школьную кемлівасць, калі яна на рытарычны ўсхліп настаўніцы: “І што ж мы толькі рабілі б, каб не было рускай мовы?” адказала, падняўшы маленькую сваю ручку: “Размаўлялі б па-беларуску”.

6 жніўня 1987 году. Зноў нехта запусціў на поўныя абароты “застойную” машыну: усюды ў друку, на радыё і тэлебачанні спынілі палескамоўныя матэрыялы. Вядома, што гэта не збег акалічнасцяў. Гэта рэжысура з аднаго цэнтра!

Мікола (Шэляговіч – рэд.) кажа, што днямі яму Анатоль Вярцінскі пры сустрэчы выказаў незадаволенасць яго бурнай “паляшуцкай актыўнасцю”. Аднак гэта было сказана не ад яго асабіста: “Нас палохае твая паляшуцкая актыўнасць” – так гучала гэтая не ў духу галоснасці перасцярога.

Думаю, што гэта і ёсць адказ, чаму ўсё спынілі: мабыць, была скарга туды зацятых крывічоў. І пра гэта ведае Анатоль. Сам ён ні ў якім разе не апусціцца да такога дробнага шавінізму. Я паважаю Вярцінскага.

А вось справы Алега Бембеля. Я пагартаў сёння той славуты яго рукапіс. Жах, які ён хаатычны! Адразу пасля кепска аформленай тытульнай старонкі ідзе, відаць, пазнейшы ягоны верш “Духоўнаму брату Пятра”. Пасля невядома чыя “Аннотация монографии Бембеля Олега Андреевича «Родной язык и нравственно-эстетический прогресс»” – радкоў 10-12! Пасля – вельмі кепска складзены “змест”, надрукаваны ў два слупкі! Пасля яго – па старонцы на словы А. Міцкевіча і А. Пушкіна. Далей ідзе нешта безназоўнае, што ў змесце названа як “Уводзіны”. А далей не менш дзіўнае: на асобнай старонцы слова “Прадмова” і пад ім восем радкоў тэксту; на наступнай старонцы пачынаецца зацемка “Філасофскі фальклор і філасофская фалькларыстыка”. Пасля гэтага “пайшлі” раздзелы. І яны арганізаваны дрэнна – маюць па некалькі непатрэбных шмуцтытулаў, па некалькі розных вытрымак з твораў ці ў розных месцах твораў аднаго і таго ж пісьменніка. Цікава, што раздзел, ці параграф “Беларускія паэты пра родную мову” пачынаецца цытатаю з выказвання П. Глебкі. Янка Купала ідзе толькі за ім. Наогул дзіўна пабудаваная гэтая лесвіца: трэцяй стаіць Цётка, пасля Якуб Колас, а далей: Н.Гілевіч, Ядвігін Ш., М.Лужанін, зноў П. Глебка, Р. Барадулін, М. Танк, А. Гарун, Л. Геніюш, А.Разанаў, Д. Бічэль-Загнетава, Я. Янішчыц, П. Панчанка і зноў А. Гарун. Як бачым, ніякай сістэмы – ні алфавіт, ні храналогія напісання ці ўзросту, ні якія-небудзь рэгаліі. Шматступенчатая пагінацыя! І г.д. і г.д.!

Увесь рукапіс 329 старонак – у шэрай папцы “Для бумаг”, сшыты чырвоным сутажом (чырвоная жычка і ў якасці завязак на папцы).

Я праверыў свой экспромт. Ён ідэнтычны таму, што надрукаваны ў Лондане.

Алегавы “юрыдычныя” справы. Гарадскі пракурор яго заяву накіраваў пракурору Першамайскага раёну. Памочнік гэтага не прыняў справу “у вытворчасць”. Алег паскардзіўся. Рашэнне “памочніка” гарадскі пракурор адмяніў і загадаў асабіста райпракурору заняцца гэтым пытаннем. Гэты ўжо адказаў, што будзе трымаць Алега “у курсе справаў”.

Паказваў мне Алег і дакумент з-пад пяра М. Парахневіча. Ён даваў рэпліку ў газету наконт даклада Краўчанкі (сакратара Мінскага гаркама КПБ – рэд.) і выступлення Баўша (вучонага-філосафа – рэд.) супраць яго. Дык М.Па­рахневіч у якасці “адказу” толькі і напісаў, што даклад папярэдне быў абмеркаваны на бюро ГК КПБ і на пленуме не выклікаў адмоўнай рэакцыі. Пакінуў верш Зьніча (псеўданім Алега Бембеля – рэд.) “…На той единственной – гражданской…”, 28 радкоў.

Зьніч

“… НА ТОЙ ЕДИНСТВЕННОЙ – ГРАЖДАНСКОЙ…»

… я малюся, каб вас не забілі,

Красавіцкай вясны вартавыя!...

каб мы першы запал не згубілі,

калі й дужы – ад стомы! – завые…

каб мы памяць ня здалі журбе,

што ў “спецхранаўскі” зьвязана клунак…

каб мы зьведалі: самі ў сабе

мы й пагібель нясём, і ратунак…

самі “…ўмылі Расію…” крывёй,

пелі катам “асанну” звонка…

і пачаўся ў Краіне маёй

“натуральны адбор” …падонкаў…

і узьлез самы хцівы зь іх

на скрываўлены, попельна-пыльны

трон… і ў процьме Сусьвету узьнік

“новы лад” – мафіёзна-дэбільны…

але, ўрэшце, на сьвеце – Вясна…

“мутагены” – і ў пекле магчымы!..

сьвет, напэўна, ўратуе – вайна

з прайдзісьветамі –

ў кожнай Айчыне!..

я, тутэйшага племені сын,

клічу ўсіх – ад Сіднея да Ніццы:

“Людцы, Гамлеты розных Краін,

мы паранены…

час – памірыцца…”

…высьпявае мой сьпеў пад цяжарам

шматаблічнага ката “ў цывільным”…

новы лад – з чалавечым тварам,

а не з тым – мафіёзна-дэбільным!..

[6 жніўня 1987 г.]

8 жніўня 1987 году. Першачарговы клопат беларускага паэта ў сталіцы. Хто б на што падумаў! Мабыць, перад усім згадваліся б літаратурна-творчыя і выдавецкія справы. Яшчэ, магчыма, падумалася б пра “тэхнічнае забеспячэнне” – там пра паперу, пішучую машынку і г.д.

Усё гэта было б натуральна. Але ж ёсць яшчэ важнейшыя цяпер клопаты ў сапраўдных беларусаў – дзе знайсці ў Мінску беларускую школу для сваіх дзяцей. Толькі гэтым цэлае лета і заклапочаны паэт Леанід Дранько-Майсюк. Ён свайму Васільку не ў стане знайсці такой школы. У бліжэйшай ад яго СШ №20, што на Камсамольскай вуліцы, яго слёзна прасілі, каб не пакідаў у іх сваёй заявы – бо ім будзе, маўляў, вельмі цяжка наладзіць навучанне на беларускай мове. Перапісаў ён сваю заяву на сярэднюю школу №42 на вуліцы Якуба Коласа, аднак яе не прынялі. Прычына – “Вы не належыце да нашага раёну”. Дзіўная прычына! Гэтая школа “з французскім ухілам”. Сюды возяць дзяцей з усяго гораду. На французскую мову. А вось на беларускую нельга. Тут ляжыць 25 заяваў у беларускі першы клас. Пачалася энергічная “апрацоўка” бацькоў, каб забіралі назад свае заявы. Трое ўжо скарыліся – забралі.

І ў гарадскім, і ў раённым аддзелах народнай асветы вырашыць пытання не хочуць, пасылаюць з адной школы ў другую.