Виганд из Марбурга. Новая прусская хроника (1394) - Виганд из Марбурга

Eodem empore Gottfridus de Lynda in terras circa Pastow pertransiens, earn usque Nergam una die vastando ad 4 miliaria. Altera pergit ad naves, in quibus victualia et arma habebant et in crastino pertransiens flumen Niwese et paganos ex utraque parte stantes occidit, plagat et in multis perturbat et revertitur adducentes Rutenos et paganos.

Magister Livoniensis, senciens Rutenos in obsidione Plockow, congregata copia properabat illuc; sed Ruteni attediati tribus diebus ante eius adventum abcesserant, invadensque Rutenos, suos salvavit. Ruteni tandem occurrunt magistro in amicicia, ferentes munera preciosa et liberaliter distribuerunt eciam inter preceptores et fit unio inter partes, jurantque per crucem, quod de cetero Rutenos molestare non velint. Jurant quoque Ruteni per honorem, quod ordini velint adherere et placere. Magister cum suis sustulit famem et sitim 3 diebus in stacione, transiitque ad opidum Ploskow, ubi Ruteni a magistro petunt sibi regem dare; unde consilio preceptorum dedit eis Andream de Semine regio ortum in regem. Quo facto convertit se ad patriam cum preceptoribus suis, ad quam venerunt cum salute.

Post hec Gottfridus dictus marschalkus et frater Kun de Hattensteyn intrant terram Labune dictam vulgariter et avisatam non vastant earn, sed predantur rapina magna. Steterunt quoque juxta flumen Nergiam devasantes, descenderunt prope Nergam usque in Egullen incendiis etc. pertranseunt eciam Romaynen usque ad flumen Nowese, ubi invents navibus de terra pagano[230]rum se avertentes, tandem in terra Pastow incolas innumeris perturbant dampnis, educentes viros, mulieres et pueros, ve et merore afflictos et salvi redeunt domum.

Demum frater Gottfridus sepedictus cum parva potencia 4ta die ante carnisprivium intrat terram paganorum; sed tactus infirmitate commisit exercitum Theoderico commendatori de Balga, qui procedens in terram vastat et comburit, tercia die revertitur ad sua.

Ante predicta in die Scholastice Magister Lyvoniensis intrat terras Azarene, Medeniken et alias sex terras, quas penitus devastavit, in quibus nec una domus mansit intacta, 400 equos deducens de quadam equiricia, salubiterque est reversus, preter XXVI viros, quos perdiderat.

Ante carnisprivium frater Borghardus Mansvelt commendator de Osterode collecta copia intrat Russiam et diebus 2 et noctibus terram Camentz igne etc. devastabat plane, et preter occisos, 200 captivos cum totidem equis et 4 sexagenis Thaurorum domum deducens.

Consequenter eodem anno in die Penhecostes pagani in magna copia castrum Mimel funditus destruxerunt.

Deinde prima dominica post Petri et Pauli Schirgal rex, filius Algardis, cum XXX famulis venit in Prussiam et a magistra honorifice susceptus liberaliter dotatus; proposuit deinde vi[232]sitare regem Ungarie, tandem papam Urbanum; a quo si absotveretur a peccatis, fidem katholicam susciperet etc.

In estate proxima frater Kun commendator in Ragnita in die sancte Margarethe cum exercitu suo 4 terras igne etc. devastabant.

Authumpno frater Theodericus commendator de Balga feria 4a ant Dominici intrat Russiam, stetit juxta fluvium Nur dictum, prehabita cum fratribus consultacione, comple-vit propositum suum, Priske et Camentz devastando. Misit eciam fratrem Johannem Schonenvelt et Arnoldum de Burgen cum 100 in Drowitz et revertuntur in Melniken in profecium capitanei, qui omnibus suis precepit, ut in bona custodia vigilarent. Post hec in feria 5ta Theodericus de Elner pertransiit inavisatam terram Drogewitz in magna comitiva in obsidionem castri Melinken premisitque duos fratres et postea divertit se in terram Camentz in Russia, que juxta flumen Bug vastata est et revertitur prope Melinken castrum. Commendator eciam considerans fluvii quantitatem, equos suos transvadavit et venit domum.

Deinde Theodericus de Elner terram Bilse totam deva[234]stabat, procedens cum exercitu suo vulgariter in Rusen-Brisik castrum in 4 miliaribus vastans, vocavitque commendatorem de Osterode et peregrinos, prefectum premittens cum 500, Johannem de Lewen, qui villas circum devastans, venit in obsidionem, inavisatis incolis. Multi tamen fugiunt in castrum, de quibus aliqui fuerunl occisi, alii captivati et omnino spoliati. Insequitur eciam ctim 100 hominibus. Alii quoque sequuntur eum preter postremam custodiam. Et obsedit domum Brisik commendator. Frater Theodericus huiusmodi cognoscens in terram non avisatam ordinat Prutenos, qui circum ad 4 miliaria earn vastabant et in nocte redeunt ad commendatorem Brandenburgensem non reversum. Postea tamen conveniunt Sed frater Theodoricus habito consilio convertit se et terram Karten vulgariter vastat et succendit. Similiter alias terras et trans flumen vulgariter Nar salubriter revertitur cum 400 captivis, pecoribus etc. multis.

In 1378. anno reysa indicitur contra paganos, in qua marschalkus Gotfridus dictus et commendator magnus, frater Rothgerus capitanei; dux quoque de Lothringen cum militibus et pe[236]regrinis multis intererant et simul sub obedientia Marschalchi veniunt in terram Littow, in tres parcientes exercitum, premissis vexillis terras invadunt et in nocte conveniunt et procedentes multos occidunt paganorum usque in crastinum et tanc intrant villam Parlayn, in qua steterunt 2 diebus in bona custodia. Misit eciam Marschalkus commendatorem de Osterode et prefectum de Girdow, fratrem Johannem Franke, ut victualia custodirent, ne ab inimicis spoliarentur, velut factum est anno elapso. Et quia avisatus fuit ordo, marschalkus consultis preceptoribus eciam misit commendatorem de Balga ad custodiam victualium, que Lithwani vi auferre proponebant. Hii vero custodes ex sorte multos captivabant et occiderunt et pauci evaserunt de paganis. Marschalkus consultacione habita cum duce predicto, postquam 6 diebus etc. paganos molestassent, redeunt salvi in Prussiam.

Frater Wygandus de Beldersheym prefectus in Ynsterburg cum suis intrat infra Kawen villam Wynstekaym 1 miliare, nec profecit, quia avisatus populus erat.

Eodem anno dux Lupoldus de Austria cum multis, comes de Cle similiter erant in Prussia. Ad quorum vota Magister indixit exercitum; in quo personaliter ad honorem domino[238]rum et patrie profectum intererant et veniunt in Weduclen, qui cum ibidem paganos percepissent, premissis vexillis sancti Georgii, deinde ducis, omnes paganos occursitantes occiderunt, completis VI noctibus revertuntur ad Mimilam prope Gallanten et Tromen invenientes naves redeunt in Prussiam cum paucis captivis.

Eodem eciam anno frater Wigandus dictus contra paganos se vertit, intrans deserta in die sancti Martini causa rapine et captivavit quendam bayorem vocabulo Malden, meliorem provisorem regis Kynstud, cum 18 viris, qui proposuerant dampna inferre cristianis, quos indempnis duxit in Ynsterburg et hoc fecit cum 60 viris.

Ceterum precepto Magistri Marschalkus dictus cum multis venit in deserta prope Stagnum vulgariter Rynge dictum, ubi propter infirmitatem marschalkus revertitur, Theoderico de Elner, commendatore in Balga pro capitaneo ordinato, qui convertit se ad paganos, viclualia relinquens in flumine Anse, premisitque prefectores de Ynsterburg et Rastenburg ad explorandum castrum Perlam quo cum venissent, celeriter multos occidunt et capiunt in suburbio et in ponte, de quo eciam quidam frater cadens captivatus est; nichilominus alii processerunt; Lithwani vero se convertunt, verberibus et incendiis cupientes ire in Saltzeniken, noverunt quidem conductores errasse. Et intrant ter[240] ram Meiken et in 6 diebus devastant, deinde ascendunt Mimilam et cum salute intrant Prussiam.

In estate proxima Magister Wynricus cum preceptoribus suis circuivit terram usque ad Renum, navigio venit in castrum Johannis suscipiens victualia, descenditque usque ad flumen Nare et in Wisla per Poloniam et cum preceptoribus suis ascendit in Thorun.

Post penthecosten Kynstut finxit se infirmum in dolo: post breve tempus cum 500 venit prope Eckersberg et castrum impugnat non avisatum et incendio turbavit; unde Castrum incole exhibebant regi; prefectus eciam nomine Johannes Surbach dedit se captivum, quern pagani diis sacrificare voluerunt, quia ab eo multipliciter erant offensi; sed rex noluit et in eo laudavit huius modi acta et demum in patriam revertuntur inimici cristi.

Frater Gottfridus sepedictus obiit anno 1379. feria 5ta post Jacobi.

In hoc eciam anno frater Kun de Hattensteyn cum advocato Sambiensi, prefectis de Ynsterburg, de Girdow atque de Tapiow conveniunt in reysam et vastant terram vulgariter Arwisten, in qua multi sunt occisi et igne vastati, sanique cito reverunur.

[242] Interim dum esset in reysa Kun de Hattensteyn, eligitur in Marschalkum consilio Magistri Wynrici et preceptorum, qui novit paganos compescere. Quod eodem anno probavit. Suscepto officio suo cum attinenciis in terram Bersden non avisatam intravit, occidit, igne, rapinaque turbavit; de mane surgens properavit in antiquum Kaw supra Nergam, ubi stabat; et venit rumor, quomodo Kynstut in alia parte veniret. Qui optavit loqui cum Marschalko et conveniunt in Nerga, simul loquentes, donee marschalkus transmiserat commendatorem de Balga et Thomam Surwillen inerpretem; jussu regis ponitur schampnum tapetis stratum et interposuit se rex predictis, tractans ea, que hie non sunt notata. Interim exercitus disponit se et ad patriam venit cum salute.

De Prusia venit Episcopus Ermelensis, dominus Hinricus ad Cesarem Karolum; a quo Cesar querit, ubi sit Commendator Gunterus de Hoensteyn? et respondit episcopus: Est commendator in Brandenburg. Et Cesar: hie cum esset commendator in Swetza; tot et tanta exhibuit beneficia et favores, quod eciam nunquam delebuntur a memoria mea, ymmo paratus sum, ei exhibere favorem et honorem. Et Episcopus ait: Domine Cesar, unum munus poteritis ei dare, de quo multum gratularetur in vita nec melius optaret pro presenta, scilicet de reliquiis sancte Katharine [244] particulam. Rex ait: Particula est parva, quam habemus. Episcopus ad hec: Cum revertemini in Pragam, ex meritis sancte Katherine poterit augeri. Respondit Cesar: Cras dabimus responsum salva vita, dabimusque vobis particulam de reliquiis sancte Katherine, quam presentabitis fratri Gunthero de Hoensteyn in Prussia cum honore; quod et factum est per dictum Hinricum episcopum anno sequenti. Quo suscepto frater Gunterus ex corde iocundo gratulatur de tanto dono, quod cum gratiarum actione ex gratia Karoli Cesaris sibi misso suscepit, fecit fieri ymaginem de argento, auro superductam virginis Katherine cum lapidibus preciosis oxornatam; quam sibi elegerat in sponsam et amicam; ymagine sic ornata circumdato palio precioso sub pedibus iacebat Maxencius. Tandem frater Guntherus vocabat ad diem statutam Episcopos, preceptores et sacerdotes, qui in veneranda processione numero 220 sacerdotum dictam ymaginem cum reliquiis sic ornatam in honorem sancte Katherine per manus Episcopi Hinrici in Brandenburg est portata; inter quos eciam fuit Theodericus episcopus Sambiensis etc., in jubilo ibidem suscepta, missaque ad honorem virginis Katherine per Hinricum episcopum dictum celebrata est et populo notificatum, quomodo huiusmodi illo venisset. Completa missa dictus Episcopus cum processione solempniter et cantu tulit ad castrum in Capellam loco congruo ad hoc preparato.

Accidit post hec in estate, quod Kynstut cum copia venit vi prope Ynsterburg cum baioribus suis juxta Dorodisken, stacionem tenens, premittens quendam Grande vocabulo comductorem cum LX qui in terram Tammow inavisatam, ubi X captivavit, alii evaserunt. Et unus conductor, nomine Lappo, cum eis venit ad exercitum, qui interrogatus de disposition patrie, respondit: nemo scit de te, rex, aut de populo tuo; et properat rex in Ynsterburg, urens et vastans, ibique frater Frische est occisus; presenciam tamen cito cognoverunt paganorum, unde minora dampna fecerunt, quam sic fecissent. Frater Genod de Beldersheim erat presens, (et) quando exercitus reversus est.

Jussu Magistri frater Kun Marschalkus reysam perfecit anno 1380, et cum eo Commendator magnus convertit se in terram Wygow hostili incursu per medium noctis discurrentes et stantes. Postea in Naupillen veniunt, ubi preequites multos viros occiderunt. Subsequiturque exercitus et opponunt se castro [248] bombarden advolventes, crastina die sagittis impugnant, multi quoque paganorun perterriti sunt, quum ante hec tempora non asportabant bombardas contra paganos; unde subdiderunt se cum conjtigibus et pueris, perpetuo ordini adherere promittentes. In 3a die exercitus mane surrexit et preequestres venientes in viam Lithwanorum, ubi multi sunt occisi. Exercitus vero venit ad Mimilam prope domum Dirsunen, quam pagani soli incinaverant, fugientes de castro, totusque exercifus venit domum cum salute adducentes captivos 4000 bene valentes.

Post hec Wigandus commendator in Ragnita cum exercitu et peregrinis intrat Schalwen prope Pastow, terram vastat et succendit, occidunturque viri et mulieres, preter eos, qui captivi ducti sunt, et tandem repatriant, novemque ibidem faciunt milites honore dignos et unum Persevant nomine Bartholomeus.

Wygandus frater eo tempore pedester cum 250 festinus transiit ultra 6 miliaria prope Pastow et V villas combussit. Convertunque se cum 300 viris, qui prius pedestres et equestres missi erant et multos cum hospitibus paganis intulit molestias, aliquos [250] de viris, mulieribus et pueris fecit occidi el cum 30 equis omnes salvi revertuntur.

Deinde eodem anno marschalkus cum preceptoribus maioribus pertransierunt cum magno exercitu terram Gesowen, dividentes se in partes. Commendator de Balga cum suis venit in terram Labunen, Marschalkus cum Elbingensi commendatore vastant Persin et steterunt ibidem 3 diebus et noctibus, inveneruntque eos dormientes et non avisatos; 160 captivabant, preter occisos. Altera die progressi sunt ad Nergam, vastantes et urentes et inveniunt regem Kynstut, qui cum marsckalko loquitur super captivis, quos marschalkus in arta tenuit custodia et servavit, descenditque marschalkus in domum Egollen venitque cun suis prope flumen Nawese et cum inventis ibidem navibus transfretarunt et festinant cum exercitu, veniunt in terram Pastowensem et vulgariter Manenborg castrum exeuntque prope Mergenborg.

De hinc frater Kun de Hattensteyn, Rohtgerus de Elner magnus commendator cum aliis principalioribus intrant Lithwaniam in die Valentini, Lekenisken intrant terram et consequenter ante Nawenpil vulgariter et bombardis impugnant castrum; unde pagani treugas optant et tractatum cum marschalko, in quo se dederunt captivos sponte, relicto castro non [252] pugnato, in numero 3000. Aliqui eciam fuerunt occiai et steterant in terra 6 diebus; dictum castrum succenderunt, nec fratres aliquod dampnum ibidem perpessi sunt.

De dicto castro Nawenpil festinantes 5 miliaribus transeunt comburendo Suneepil vulgariter dictum. In eadem expedicione Marchio de Baden, qui in terram Prussie vocatus erat, noticiam contraxit cum paganis, ubi suscepit insignia militaria et deinde vertebat se ad sua.

Fuerunt eciam ibidem domini de Lecke et de Yevenburg, dum vastarelur terra Laukisken, et castrum Nawpil, de quo, ut premissum est, 3000 utriusque sexus atque etatis deduxerunt. In dicta eciam expeditione erat Magister Wynricus, collega eius Stephanus dictus de Amen.

Eo tempore in hyeme Kynstut de Nawenpillen intrat terram ordinis prope Welaw non avisatam, vastans et occidens, consequenter in Tapiow, deinde in Wones, quibus magna dampna intulit ante noctem 500 homines captivos deduxit. Demum ad huiusmodi clamores confluunt frater Johannes de Lorche [254] advocatus Sambiensis et frater Alff prefectus in Tapiow et prefectus de Ynsterburg et sequuntur inimicos usque in villam Culmen, adveniente nocte, acceperunt mandatum a Marschalko quod non amplius sequerentur et ita quilibet revertitur ad sua.