Польские сказки - Максим Дзевенис

Zaczęła mu się więc bardzo przymilać królowa, udawać dla niego nadzwyczaj na miłość i zaręczać mu, że choćby prostym człowiekiem był, ona równie kochałaby go zawsze i wdzięczną mu była za ocalenie królestwa. Z wolna też coraz natarczywiej dowiadując się i badając go królowa Marmuszka jednego wieczora, gdy sami byli i siedzieli w ogrodzie słuchając słowików, zaczęła go usilnie prosić i zaklinać, aby jej historię swoją od dzieciństwa poczynając opowiedział. Gaweł dobroduszny wyznał jej wszystko, a naprzód, że prostym chłopskim synem był i jakim sposobem do tego cudownego pierścienia doszedł. Nie krył się nawet z tym, gdzie ten swój skarb nosił i jak go potrzeba było używać.

Królowa Marmuszka dowiedziawszy się o tym (королева Мармушка, узнав о том), że zaślubiła chłopa (что вышла замуж за крестьянина; ślub – брак, zaślubić kogoś – вступить в брак, жениться на ком-л., выйти замуж за кого-л.), nie dała tego znać po sobie (не показала виду; nie dać znać po sobie – не показать виду), ale niezmiernie się zgryzła (но начала /этим/ безмерно терзаться: «стерзалась»; gryźć się – терзаться), postanawiając zgubić go i od niego się uwolnić (решив его погубить и освободиться от него; postanawiać – решать).

Jednego tedy razu (тогда однажды), gdy Gaweł mocno zasnął (когда Гавел крепко заснул), wcale się nie obawiając niczego (совершенно не опасаясь ничего), zakradła się królowa i pierścień mu zręcznie z zanadrza dobywszy (прокралась /к нему/ королева и кольцо ловко у него из-за пазухи вынув; w zanadrzu – за пазухой), na swój palec włożyła (на свой палец /его/ надела), żądając od niego (требуя у него), aby Gaweł natychmiast przeniesiony został do wielkiej wieży na pustej wyspie wśród morza i tam do śmierci pod strażą siedział (чтобы Гавел немедленно был перенесён в большую = высокую башню на пустом острове посреди моря и там до /самой/ смерти под стражей сидел; straż – ж. охрана; стража), więcej ani jej (больше ни её), ani królestwa swego nie oglądając (ни королевства своего не видя: «не осматривая»).

Królowa Marmuszka dowiedziawszy się o tym, że zaślubiła chłopa, nie dała tego znać po sobie, ale niezmiernie się zgryzła, postanawiając zgubić go i od niego się uwolnić.

Jednego tedy razu, gdy Gaweł mocno zasnął, wcale się nie obawiając niczego, zakradła się królowa i pierścień mu zręcznie z zanadrza dobywszy, na swój palec włożyła, żądając od niego, aby Gaweł natychmiast przeniesiony został do wielkiej wieży na pustej wyspie wśród morza i tam do śmierci pod strażą siedział, więcej ani jej, ani królestwa swego nie oglądając.

Gdy poczciwy Gaweł obudził się (когда добрый Гавел проснулся; poczciwy – добродушный, добрый), już był wedle rozkazania żony zamknięty i zobaczywszy (уже был согласно приказанию жены заперт = заточён /в башне/ и, увидев), że pierścienia nie miał (что кольца у него не было), domyślił się (догадался), że go zdradziła królowa (что предала его королева; zdradzić kogoś, coś – изменить кому-л., чему-л., предать кого-л., что-л.).

Wdrapał się na górne piętro wieży (взобрался он на верхний этаж башни), aby choć zobaczyć (чтоб хотя бы увидеть), gdzie go osadzono (где его поселили), i ujrzał dokoła tylko jedno morze (и увидел вокруг одно только море; ujrzeć – увидеть), a jak okiem zajrzeć maleńką wyspę skalistą (а куда ни глянь – маленький остров скалистый), o którą się bałwany rozbijały (о который волны разбивались; bałwan – волна, вал), i morskie ptactwo (и морские птицы; ptactwo – собир. птицы, пернатые), które żałośnie piszcząc latało dokoła (которые, печально пища, летали вокруг; piszczeć – пищать).

Gdy poczciwy Gaweł obudził się, już był wedle rozkazania żony zamknięty i zobaczywszy, że pierścienia nie miał, domyślił się, że go zdradziła królowa.

Wdrapał się na górne piętro wieży, aby choć zobaczyć, gdzie go osadzono, i ujrzał dokoła tylko jedno morze, a jak okiem zajrzeć maleńką wyspę skalistą, o którą się bałwany rozbijały, i morskie ptactwo, które żałośnie piszcząc latało dokoła.

Kogo mu najbardziej żal było (кого ему больше всего жаль было), to kota i psa (/так/ это кота и пса), przyjaciół swych wiernych (друзей своих верных). których tu z nim nie było (которых с ним не было). Ale gdy się to działo (но когда это происходило), ów pies i kot równie po całym zamku swojego pana szukali (тот пёс и кот так же = тоже по целому замку своего хозяина искали), biegali, wąchali (бегали, нюхали) – nie mogąc się domyślić (не в силах понять: «догадаться»), co się z nim stało (что с ним случилось). Piesek dopiero pierścień spostrzegłszy na palcu u królowej (пёс, только заметив кольцо на пальце у королевы), bo ta go nigdy nie zrzucała (потому что та его никогда не снимала: «не сбрасывала»; rzucać – бросать, кидать), domyślił się (догадался), iż zdradą pozbyła się męża (что она предательством избавилась от мужа; iż = że). We dwu z kotem osnuli więc plan (вдвоём с котом составили они тогда план: «построили, следовательно, план»; osnuć – построить /на основании чего-л./), jakim by sposobem mogli pana pomścić i uwolnić (как бы они могли за /своего/ хозяина отомстить и /его/ освободить; jakim sposobem – каким образом; pomścić kogoś – отомстить за кого-л.; pomsta – уст. книжн. отмщение, месть).

Kogo mu najbardziej żal było, to kota i psa, przyjaciół swych wiernych. których tu z nim nie było. Ale gdy się to działo, ów pies i kot równie po całym zamku swojego pana szukali, biegali, wąchali – nie mogąc się domyślić, co się z nim stało. Piesek dopiero pierścień spostrzegłszy na palcu u królowej, bo ta go nigdy nie zrzucała, domyślił się, iż zdradą pozbyła się męża. We dwu z kotem osnuli więc plan, jakim by sposobem mogli pana pomścić i uwolnić.

Kot począł od tego (кот начал с того), że z zajadłością największą rzucił się na myszy zamkowe (что с наибольшим ожесточением бросился = набросился на замковых мышей), aby zmusić je do pomocy dla odzyskania pierścienia (чтобы заставить их помочь вернуть кольцо; zmusić kogoś do czegoś – заставить кого-л. /сделать что-л./;odzyskać – получить обратно, вернуть себе что-л.). On i pies (он и пёс), który mu we wszystkim dopomagał (который ему во всём помогал; dopomagać = pomagać), tępili je bez miłosierdzia (истребляли их без милосердия). W końcu też do ostateczności doprowadzone myszy (в конце концов доведённые до крайности мыши; ostateczny – окончательный; крайний; ostateczność – крайность; doprowadzić do ostateczności – довести до крайности), którym na zamku dobrze było i wynosić się z niego nie chciały (которым в замке хорошо было и убираться из него = оттуда они не хотели), zwołały sejm w piwnicy (созвали сейм в подвале; piwnica – погреб, подвал).

Kot począł od tego, że z zajadłością największą rzucił się na myszy zamkowe, aby zmusić je do pomocy dla odzyskania pierścienia. On i pies, który mu we wszystkim dopomagał, tępili je bez miłosierdzia. W końcu też do ostateczności doprowadzone myszy, którym na zamku dobrze było i wynosić się z niego nie chciały, zwołały sejm w piwnicy.

Począwszy radzić z wieczora (начав совещаться с вечера), ponieważ głosy były podzielone (поскольку голоса = мнения разделились: «были разделены»), a każda mysz chciała długą mowę powiedzieć i pochwalić się (а каждая мышь хотела длинную речь сказать и похвастаться), że umie pięknie mówić (что умеет красиво говорить) – radziły do rana i (совещались до утра и)… nic nie uradziły (ничего не решили). Nazajutrz zwoławszy się znowu (на следующий день созвавшись = собравшись снова), o mało się nie pokąsały (чуть не покусались; o mało nie – чуть не)! Cała gromadka podzieliła się na dwa obozy (вся кучка /мышей/ разделилась на два лагеря, gromada – толпа, масса), a trzeci stanął w pośrodku (а третий стал посередине), aby je zgodził (чтобы их помирить: «помирил»). Ten zagryziono na śmierć (тот = его загрызли насмерть). Dziesiątego dnia (на десятый день), gdy kot coraz okrutniej się pastwił nad nimi (когда кот всё более жестоко их мучил; pastwić się nad kimś – издеваться; мучить), postanowiono nareszcie wysłać do niego poselstwo (/было/ решено наконец отправить к нему послов)…

Począwszy radzić z wieczora, ponieważ głosy były podzielone, a każda mysz chciała długą mowę powiedzieć i pochwalić się, że umie pięknie mówić – radziły do rana i… nic nie uradziły. Nazajutrz zwoławszy się znowu, o mało się nie pokąsały! Cała gromadka podzieliła się na dwa obozy, a trzeci stanął w pośrodku, aby je zgodził. Ten zagryziono na śmierć. Dziesiątego dnia, gdy kot coraz okrutniej się pastwił nad nimi, postanowiono nareszcie wysłać do niego poselstwo…

Kot przyjął je (кот их принял), ale zapowiedział (но предупредил), że o żadnym modus vivendi mowy być nie może (что ни о каком modus vivendi речи быть не может; mowa – речь, nie ma mowy – речи быть не может; modus vivendi – лат. образ жизни; условия существования; часто: способ существования, условия, обеспечивающие возможность существования рядом каких-л. противных сторон, т. е. условия, способ мирного сосуществования), dopóki myszy mu pierścienia od królowej nie dostaną (до тех пор, пока мыши ему кольцо у королевы не достанут). Wyszpiegował on (выследил он; szpieg – шпион; wyszpiegować – выследить), że w nocy królowa go w ustach trzyma z obawy (что ночью его королева во рту держит из опасения), aby się z palca nie zsunął (чтобы оно с пальца /ей/ не сползло), bo rękę miała małą i paluszki cienkie (потому что рука у неё была маленькая и пальчики тонкие), a pierścień był duży (а кольцо было большое).

Kot przyjął je, ale zapowiedział, że o żadnym modus vivendi mowy być nie może, dopóki myszy mu pierścienia od królowej nie dostaną. Wyszpiegował on, że w nocy królowa go v ustach trzyma z obawy, aby się z palca nie zsunął, bo rękę miała małą i paluszki cienkie, a pierścień był duży.

Myszy tedy (тогда мыши), ratując naród swój od zagłady (спасая народ свой от гибели), musiały wkraść się do sypialni i czatować (были вынуждены прокрасться в спальню и подстерегать /удобную возможность/; czatować na kogoś, coś – подкарауливать, подстерегать кого-л., что-л.). A że to są stworzenia bardzo przemyślne i mądre (а поскольку, создания это очень находчивые и умные), obmyśliły łaskotać tak śpiącą Marmuszkę (замыслили так щекотать спящую Мармушку), aby śpiąca pierścień z ust wypuściła (чтобы спящая кольцо изо рта выпустила). Raz i drugi się to nie udało (раз и другой /им/ это не удалось), na ostatek (в конце), gdy ciągle myszki ogonkami jej koło ust poczęły łaskotać (когда мышки хвостиками начали ей вокруг рта щекотать), królowa otworzyła je (королева его открыла), a pierścień wypadł i zsunął się na podłogę (а кольцо выпало и соскользнуло на пол); tu pies i kot czekali już (тут пёс и кот уже ждали) i pies, chwyciwszy pierścień (и пёс, схватив кольцо), natychmiast skrobać począł do drzwi (тотчас же начал скрестись в дверь; skrobać do drzwi – скрестись в дверь), skomlić (скулить, skomlić = skomleć), aż służąca wstawszy wypuścić go musiała (так, что служанке пришлось встать и выпустить его).