Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

Ён узяў Пат за руку.

- Калi б у нас ужо не засталося нi кропелькi прыгожага, мы прапалi б... Пяшчотным рухам сваёй вялiзнай лапы ён падсунуў локаць ёй пад далоню. Серабрысты зорны дах над грымучым прадоннем... зрабiце ласку, выпiце са старажытным чалавекам чарачку...

Пат згодна кiўнула.

- Давайце, - сказала яна. - Усё, што вы захочаце...

Яны ўвайшлi ў памяшканне. Побач з Фердынандам Пат здавалася яго дачкой. Статная, адважная маладая дачка зморанага асiлка, якi дайшоў да нас з дагiстарычнага часу.

У адзiнаццаць гадзiн мы паехалi дадому. Валянцiн i Фердынанд сядзелi ў таксi, вёў машыну Валянцiн. Астатнiя селi ў "Карла". Ноч была цёплая; Кёстэр зрабiў кругаля праз вёскi, якiя, паснулыя, ляжалi абапал дарогi. Там-сям свяцiлiся вокны, зрэдку брахалi сабакi. Ленц сядзеў на пярэднiм сядзеннi побач з Ота i спяваў, мы з Пат прымасцiлiся на заднiм сядзеннi.

Кёстэр быў выдатны шафёр. Ён браў вiражы, як птушка. Ён вёў машыну артыстычна, нiбы гуляючы. Ён ехаў не рэзка, як большасць гоншчыкаў. Калi ён рабiў павароты, можна было спаць - так мякка ён вёў машыну. Хуткасць не заўважалася. Толькi па шоргаце машын мы заўважалi, што мянялася дарожнае пакрыццё. На асфальтавай шашы яны свiсталi, на брукаванцы - грукаталi. Палосы святла ад пражэктараў, выцягнутыя, як ганчакi, iмчалi перад машынай, выхоплiваючы са змроку то дрыготкую бярозавую алею, то таполi, то тэлеграфныя слупы, якiя, здавалася, падалi, то сонныя будынкi i нямыя ўскрайкi лясоў. У недасяжнай вышынi, абсыпаны тысячамi зорак, над намi плыў светлы дым Млечнага Шляху.

Хуткасць расла. Я ўхутаў Пат нашымi палiто. Яна ўсмiхнулася мне.

- Цi любiш ты мяне? - спытаў я.

Яна пахiтала галавой.

- А ты мяне?

- Не. Гэта шчасце, праўда?

- Вялiзнае шчасце.

- Тады з намi нiчога не здарыцца...

- Нiчога... - адказала яна i пад палiто ўзяла маю руку.

Шаша пабегла ўнiз да чыгункi, утвараючы дугу. Блiшчалi рэйкi. Далёка перад намi мiгцеў чырвоны агеньчык. "Карл" зароў i рвануўся наперад. Мы дагналi хуткi цягнiк са спальнымi вагонамi i ярка асветленым вагонам-рэстаранам. Мы паехалi побач з iм. З вокан махалi людзi. Мы не адказвалi. Мы праiмчалiся мiма. Я азiрнуўся. Паравоз пляваўся дымам i iскрамi. Ён чорнай плямай таптаўся ў сiняй ночы. Мы яго перагналi... але ж мы вярталiся ў горад да таксi, да рамонтных майстэрань, у мэбляваныя пакоi. А ён няспешна рухаўся мiма лясоў i палёў, перасякаючы рэкi i горы, - удалячынь, да вольных прыгод.

Наблiжалiся гарадскiя дамы. "Карл" паспакайнеў, але гул яго матора ўсё яшчэ быў падобны да рыку дзiкага звера.

Кёстэр спынiўся недалёка ад могiлак. Ён не паехаў нi да майго дома, нi да Пат, ён проста спынiўся непадалёк, вiдаць, падумаўшы, што мы хочам пабыць адны. Мы вылезлi з машыны. Сябры адразу ж iрванулi, не азiрнуўшыся. Я паглядзеў iм услед. На момант мне здалося, што гэта ненармальна. Яны паехалi, а я застаўся. Я застаўся без сяброў...

Я прагнаў гэтую думку.

- Хадзем, - сказаў я Пат, якая пазiрала на мяне, быццам пра нешта здагадваючыся.

- Едзь з iмi, - сказала яна.

- Не, - адказаў я.

- Але ж табе хацелася паехаць...

- Ды што ты... - сказаў я, ведаючы, што так i было. - Хадзем.

Мы пайшлi ўздоўж могiлак, яшчэ няўстойлiвыя ад ветру i язды.

- Робi, - сказала Пат, - я хачу дадому.

- Чаму?

- Я не хачу, каб дзеля мяне ты ад нечага адмаўляўся.

- Што ты прыдумала, - сказаў я, -ад чаго я адмаўляюся?

- Ад сваiх сяброў...

- Ды я не адмаўляюся ад iх - заўтра ранiцай нiкуды яны ад мяне не падзенуцца.

- Ты ведаеш, пра што я гавару... - сказала яна. - Раней ты больш часу праводзiў з iмi.

- Бо цябе не было, - адказаў я, адмыкаючы дзверы.

Яна пахiтала галавой.

- Тут нешта iншае.

- Вядома, iншае. Дзякаваць богу.

Я ўзяў яе на рукi i панёс па калiдоры ў свой пакой.

- Табе патрэбны сябры, - сказала яна мне на самае вуха.

- Ты мне патрэбна таксама, - адказаў я.

- Але не так пiльна...

- Гэта мы яшчэ паглядзiм...

Я нагой адчынiў дзверы i адпусцiў яе. Яна моцна трымалася за мяне.

- Я вельмi дрэнны таварыш, Робi.

- Спадзяюся на гэта, - сказаў я. - Мне жанчына патрэбна не для таварыскасцi. Мне трэба каханая.

- Якая ж я каханая? - прамармытала яна.

- А хто ж ты?

- Нi два, нi паўтара. Так, фрагмент...

- Гэта тое, што трэба, - сказаў я. - Гэта абуджае фантазiю. Такiя жанчыны - каханыя навечна. Жанчына "на ўсе сто" лёгка робiцца абрыдлай. Таксама як i дасканалая. Фрагменты - нiколi.

Было чатыры гадзiны ночы. Я праводзiў Пат дадому i вяртаўся назад. Неба пачало святлець. Пахла ранiцай.

Я iшоў уздоўж могiлак, мiма кавярнi "Iнтэрнацыяналь". Тут адчынiлiся дзверы начной забягалаўкi для шафёраў каля Дома прафсаюзаў. Адтуль выйшла дзяўчына. Маленькая шапачка, паношанае чырвонае пальцячко, высокiя лакiраваныя боты... Я ўжо амаль прайшоў мiма, ды раптам пазнаў.

- Лiза...

- Ты яшчэ жывы? - спытала яна.

- Адкуль ты? - спытаў я.

Яна няпэўна махнула рукой.

- Чакала. Думала, ты прыйдзеш. Якраз такi час, калi ты вяртаешся дадому.

- Так, сапраўды...

- Пойдзеш са мной?

Я завагаўся.

- Не магу...

- Без грошай, - хутка сказала яна.

- Не таму, - адказаў я неабдумана, - у мяне ёсць грошы.

- Ах, вось што, - з горыччу прамовiла яна i на крок адступiла.

Я схапiў яе за руку.

- Не, Лiза...

Яна стаяла на пустой шэрай вулiцы, хударлявая i бледная. Такую я сустрэў яе шмат гадоў назад, калi жыў у тупой адзiноце без думак i надзеi. Спачатку яна аднеслася да мяне падазрона, як i ўсе гэтыя дзяўчаты, а потым, калi мы некалькi разоў шчыра паразмаўлялi, стала па-сяброўску пяшчотна-даверлiвай. Гэта былi дзiўныя адносiны. Бывала, што мы не бачылiся тыднямi, а потым яна з'яўлялася дзе-небудзь, стаяла i чакала мяне. У той час i ў яе, i ў мяне не было нiчога iншага i нiкога, мы, сустракаючыся, сагравалi адно аднаго як маглi - i гэта нам было патрэбна абодвум. Я даўно не бачыў яе, з таго часу, як пазнаёмiўся з Пат.

- Дзе ж ты так доўга была, Лiза?

Яна пацiснула плячыма.

- Усё роўна. Захацелася паглядзець на цябе. Ну, цяпер я магу адчалiць.

- Ну, як ты пажываеш?

- Ах, кiнь, - сказала яна. - Не старайся...

Вусны яе задрыжалi. Вiдаць было, што яна галадала.

- Я правяду цябе, - сказаў я.

Яе бледны абыякавы твар прастытуткi ажывiўся, на iм з'явiўся дзiцячы выраз. Па дарозе я купiў у начной шафёрскай закусачнай тое-сёе, каб яна магла перакусiць. Спачатку яна адмаўлялася. Уступiла толькi тады, калi я сказаў, што таксама хачу есцi. Але яна сачыла, каб не падмануць мяне, каб мне не засталiся горшыя кавалкi. Яна адмаўлялася i ад паўфунта вяндлiны, лiчыла, што хопiць чвэрцi фунта, калi мы яшчэ возьмем франкфурцкiх сасiсак. Але я ўсё-такi ўзяў паўфунта i дзве бляшанкi сасiсак.

Яна жыла ў мансардзе, якую так-сяк абставiла. На стале стаяла газнiчка, а каля ложка - бутэлька з уторкнутай у рыльца свечкай. На сценах вiселi карцiнкi з iлюстраваных часопiсаў, прымацаваныя кнопкамi. На тумбачцы некалькi дэтэктыўных раманаў, а побач з iмi - пачак парнаграфiчных здымкаў. Некаторыя клiенты, асаблiва жанатыя, любiлi паглядзець iх. Лiза змахнула iх у шуфляду i дастала старую, але чыстую сурвэту.

Я расклаў яду. Лiза мiж тым пераапранулася. Спачатку яна зняла сукенку, хоць я ведаў, што больш за ўсё ёй балелi ногi. Ёй жа даводзiлася так шмат хадзiць. I вось яна стаяла - у высокiх лакiраваных чаравiках да кален i ў чорнай сарочцы.

- Як табе падабаюцца мае ногi? - спытала яна.

- Цуд, як заўсёды.

Яна была задаволена i з палёгкай села на ложак, каб расшнураваць чаравiкi.

- Сто дваццаць марак заплацiла, - сказала яна i падала iх мне. - Пакуль столькi заробiш, дык даб'еш iх.

Яна дастала з шафы кiмано i выцертыя парчовыя туфлi, што засталiся ад лепшых дзён. Пры гэтым яна ўсмiхалася амаль вiнавата. Ёй хацелася падабацца. Мне раптам нешта падпёрла пад грудзi, мне стала нiякавата ў гэтай маленькай каморцы, быццам нехта памёр.

Мы елi. Я ласкава размаўляў з ёй. I ўсё ж яна заўважыла, што нешта памянялася. У яе вачах з'явiўся страх. Памiж намi нiколi нiчога не было больш таго, што прыносiў выпадак. Але, магчыма, гэта абавязвала i звязвала нас больш за ўсё iншае.

- Ты пойдзеш? - спытала яна, калi я ўстаў. Быццам яна ўжо даўно са страхам чакала гэтага.

- У мяне яшчэ спатканне.

Яна зiрнула на мяне.

- Так позна?

- Па справах. Важнае для мяне спатканне, Лiза. Хачу паспрабаваць убачыць аднаго чалавека. У гэты час ён звычайна сядзiць у "Асторыi".

Нiякая iншая жанчына не зразумее цябе ў такiх справах лепш, чым такая дзяўчына, як Лiза. Але i нiякая iншая жанчына не адчуе ману лепш за яе. Твар Лiзы зрабiўся пусты.

- У цябе жанчына...

- Паслухай, Лiза... мы ж так рэдка сустракалiся... цяпер жа не бачылiся амаль што год. Ты ж можаш уявiць...

- Не, не, я не пра гэта. У цябе ёсць жанчына, якую ты кахаеш! Ты змянiўся. Я адчуваю.

- Ах, Лiза...

- Праўда, праўда... Скажы!

- Я i сам не ведаю. Магчыма...

Яна хвiлiнку пастаяла. Потым яна кiўнула галавой.

- Так... так... вядома... Я ж такая дурная... у нас жа з табой нiчога не было... - Яна правяла рукой па лбе. - Не ведаю, як я магла падумаць...