Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

- Я не ведаю.

- I ўсё ж. - Яна прыхiлiла галаву да майго пляча. - Калi хочацца жыць, то ёсць нешта, што любiш. Цяжэй, але i лягчэй. Вось паслухай, няхай мне наканавана смерць, але я ўдзячная, што ў мяне ёсць ты. Я ж магла быць адзiнокай i няшчаснай. Тады б захацелася памерцi. Цяпер цяжка. Але затое я напоўнена каханнем, як пчала мёдам, калi яна вечарам вяртаецца ў вулей. Калi б мне давялося выбiраць, я выбрала б у любым выпадку тое самае.

Яна паглядзела на мяне.

- Пат, - сказаў я, - ёсць яшчэ i трэцi варыянт: перастане дзьмуць фен, справа палепшыцца i мы паедзем.

Яна ўсё яшчэ дапытлiва глядзела на мяне.

- Я баюся за цябе, Робi. Табе будзе цяжэй, чым мне.

- Давай пра гэта больш не гаварыць, - сказаў я.

- Я сказала гэта толькi, каб ты не думаў, што я сумую, - адказала яна.

- Я i не думаю, што ты сумуеш, - сказаў я.

Яна паклала мне руку на локаць.

- Знайдзi зноў цыганскi аркестр.

- Ты хочаш паслухаць?

- Хачу, каханы.

Я зноў уключыў прыёмнiк, i спачатку цiха, а потым усё гучней i паўней у пакоi загучалi скрыпкi i жалейкi i прыглушаныя арпеджыа цымбалаў.

- Цудоўна, - сказала Пат. - Як вецер. Вецер, якi нясе цябе.

Гэта быў вячэрнi канцэрт з рэстарана ў адным парку Будапешта. Праз гукi музыкi часам даносiлiся галасы клiентаў за стойкамi, час ад часу чуўся звонкi вясёлы ўскрык. Можна было ўявiць сабе, што робiцца там, на востраве Маргiт: каштаны пусцiлi ўжо першую лiстоту, i яна цьмяна мiгцiць пад месячным святлом i гайдаецца, быццам ад павеваў музыкi скрыпак. Магчыма, там ужо быў цёплы вечар, i людзi сядзяць на вольным паверты, а перад iмi стаяць куфлi з жоўтым венгерскiм вiном, афiцыянты бегаюць у белых куртках пад музыку цыганскiх скрыпак. А потым яны пойдуць праз зялёнае змярканне, змораныя, дадому. А тут ляжыць Пат i ўсмiхаецца, i яна нiколi не выйдзе з гэтага пакоя, нiколi не ўстане з гэтага ложка.

...Потым усё адбылося раптам хутка. Жывая плоць каханага твару стала раставаць. Вытыркнулiся скулы, на скронях праступiлi косцi. Рукi былi тонкiя, як у дзiцяцi, скабы тырчалi пад скурай. Лiхаманка ўсё часцей бiла худое цела. Сястра прынесла кiслародныя балоны, лекар прыходзiў праз кожную гадзiну.

Аднойчы паполуднi тэмпература невытлумачальна хутка ўпала. Пат прыйшла ў сябе i доўга глядзела на мяне.

- Дай мне люстэрка, - прашаптала яна.

- Навошта табе люстэрка? - сказаў я. - Адпачывай, Пат. Мне здаецца, што ты ўжо выкараскалася. У цябе няма тэмпературы.

- Не, - прашаптала яна сваiм надламаным, перагарэлым голасам. - Дай мне люстэрка.

Я абышоў вакол ложка, узяў люстэрка i ўпусцiў яго на падлогу. Яно разбiлася.

- Прабач, - сказаў я. - Такая недарэчнасць. Проста выпала ў мяне з рук i разбiлася адразу на тысячу асколкаў.

- У мяне ў кiшэнi ёсць яшчэ адно, Робi.

Гэта было маленькае люстэрка з храмiраванага нiкелю. Я павёў па iм рукой, каб хоць крыху засляпiць яго, i падаў Пат. Яна старанна працерла яго i напружана зазiрнула.

- Табе трэба ехаць, каханы, - прашаптала яна.

- Чаму? Цi ты мяне больш не любiш?

- Табе больш нельга бачыць мяне. Гэта ўжо не я.

Я забраў у яе люстэрка.

- Гэтыя металёвыя штукi нiкуды нягодныя, Пат. Ты толькi зiрнi, як я ў iм выглядаю. Бледны i худы. А я ж загарэлы i дужы. Гэта штуковiна ўся ў зморшчынах.

- У цябе павiнен застацца iншы ўспамiн пра мяне, - прашаптала яна. - Едзь, каханы. Я ўжо сама спраўлюся.

Я пачаў супакойваць яе. Яна зноў запатрабавала люстэрка i сумачку. Потым пачала пудрыцца, бледны схуднелы твар, патрэсканыя вусны, цяжкiя цёмныя ўпадзiны пад вачыма.

- Толькi крыху, каханы, - сказала яна, спрабуючы ўсмiхнуцца. - Ты не павiнен бачыць мяне непрыгожай.

- Можаш рабiць, што хочаш, - сказаў я. - Ты нiколi не будзеш непрыгожай. Для мяне ты самая прыгожая жанчына з усiх, каго я бачыў.

Я забраў люстэрка i пудранiцу i асцярожна паклаў ёй свае далонi пад галаву. Неўзабаве яна неспакойна заварушылася.

- Што з табой, Пат? - спытаў я.

- Вельмi гучна цiкае, - прашаптала яна.

- Што? Гадзiннiк?

- Так грымiць...

Я зняў з рукi гадзiннiк.

Яна са страхам сачыла за секунднай стрэлкай.

- Выкiнь яго...

Я кiнуў гадзiннiк у сцяну.

- Вось цяпер ён больш не цiкае. Цяпер час спынiўся. Мы разарвалi яго напалам. Цяпер мы толькi ўдваiх, толькi мы, ты i я, i нiчога больш.

Яна зiрнула на мяне. Яе вочы былi вельмi вялiкiя.

- Каханы... - прашаптала яна.

Я не мог вытрываць яе погляду. Ён iшоў аднекуль здалёку, пранiзваў мяне i дзесьцi знiкаў.

- Мой дарагi сябра, - мармытаў я, - мой каханы, мужны стары сябра...

...Яна памерла ў апошнюю гадзiну ночы, перад самай ранiцай. Яна памiрала цяжка i пакутлiва, i нiхто не мог ёй дапамагчы. Яна моцна трымала маю руку, але ўжо не ўсведамляла, што я каля яе. Нехта ў нейкi час сказаў:

- Яна памерла...

- Не, - не пагадзiўся я. - Яна не памерла. Яна яшчэ моцна трымае маю руку.

Святло. Невыносна зыркае святло. Людзi. Лекар. Я паволi расшчапiў пальцы. Рука Пат упала. Кроў. Скажоны ўдушшам твар. Спакутаваныя застылыя вочы. Карычневыя шаўкавiстыя валасы.

- Пат, - сказаў я. - Пат.

I ўпершыню яна не адказала мне.

- Хачу пабыць адзiн, - сказаў я.

- Можа, спачатку... - спытаў нехта.

- Не, - сказаў я. - Выйдзiце. Не чапайце.

Я змыў з яе кроў. Я здранцвеў. Я расчасаў ёй валасы. Яна астыла. Я паклаў яе на свой ложак i накрыў коўдрамi. Я сядзеў каля яе i не мог думаць. Я сядзеў на крэсле i ўзiраўся ў яе. Увайшоў сабака i сеў каля мяне. Я бачыў, як мяняўся яе твар. Я не мог нiчога зрабiць, як толькi безнадзейна сядзець i глядзець на яе. Потым наступiў ранак. Яе ўжо не было.