Сэрца на далонi (на белорусском языке) - Иван Шамякин

- Па-твойму, вышэй за Рэмарка няма пiсьменнiкаў?

- Ведаю. Ведаю. Талстой. Чэхаў... Колас. - Славiк узлаваўся чамусьцi. Яны набiлi мне аскомiну ў школе.

- Ты ж нiколi iх сур'ёзна не чытаў.

- А навошта?

- Што ж цябе ў Рэмарка захапiла? Кальвадос?

- Што?

Але гэты юны нiгiлiст добра засвоiў галоўны сакрэт абароны. Успомнiўшы, што такое кальвадос, тыркнуў у Тарасавы грудзi пальцам:

- Вось дзе ваша ханжаства. Самi чытаеце пад коўдрай... Глытаеце... Смакуеце... А потым робiце посныя фiзiяномii. "Рэмаркiзм заражае моладзь". Ты сур'ёзна думаеш, што я магу нечым заразiцца?

Гэта ўжо было падобна на п'яны выклiк, i Тарас, замест адказу, паклiкаў афiцыянтку, каб разлiчыцца.

- Закажы нашага кальвадоса, - прымiрэнча сказаў Славiк.

- Не. Мне трэба ехаць.

- Ну чорт з табой.

Тарасу спадабалася такая падзяка за пачастунак, i ён весела засмяяўся. Усё-такi ён цiкавы хлопец, гэты Славiк. Але ў галаве яго - куча смецця.

Наташка радасна крыкнула:

- Мама! Тарас прыехаў! - кiнулася насустрач брату, павiсла на шыi, пацалавала. I адскочыла, здзiўленая. Нахмурылася. I тут жа выдала: - Мама! Тарас п'яны.

- Што ты выдумала. Якi я п'яны?

- Але выпiў.

- Выпiў, - з вiнаватай усмешкай прызнаўся Тарас, вiтаючыся з жанчынамi.

Галiна Адамаўна ласкава i дакорлiва пакiвала галавой:

- Тарас!

Валянцiна Андрэеўна, любуючыся хлопцам, сказала:

- Што вы апякаеце яго, як маленькага? Ах, якi страх, чарку ўзяў рабочы чалавек! Мала якая прычына магла быць.

- Я Славiка сустрэў. I ён зацягнуў мяне ў рэстаран.

Усмешка знiкла з твару жанчыны.

- Славiк зацягнуў? - I ў голасе яе прагучала недаверлiвасць. - Як магло здарыцца, што мой сын зацягнуў цябе, старэйшага на пяць год?

- Сказаў, што галодны, з ранiцы нiчога не еў. А па-мойму, схлусiў. У рэстаране ён часты госць. Усiх афiцыянтак ведае.

- Афiцыянтак? - Валянцiна Андрэеўна адразу змянiлася з твару. Не, не пабялела i не пачырванела. А неяк стала непадобнай на самую сябе, заўсёды добрую, вясёлую. Нешта жорсткае, калючае з'явiлася ў яе твары. Можа, адчуўшы гэта, яна вiнавата ўсмiхнулася, прыгладзiла валасы на скронях. Нiчога не стала распытваць. Сказала: - Адбiваецца хлопец ад рук. Трэба прасачыць.

Яна была аб'ектыўны i разумны педагог. Але ў першую чаргу - мацi. Як педагог паверыла Тарасу. Як мацi адчула непрыязь да яго. Яна заўсёды любавалася прыёмным сынам Яраша, ставiла ў прыклад сваiм дзецям. А цяпер падумала: "Грубаваты хлопец, недалiкатны. Таварыскай салiдарнасцi не мае. Калi ўжо разам былi, прамаўчы".

Несвядомы парыў мацярынскай душы: пачула дрэннае пра сына - хочацца, каб i на другiх былi плямы.

Хутка Валянцiна Андрэеўна выдумала нейкую прычыну i пайшла ў хату.

Галiна Адамаўна, якая адчула гэтую змену ў настроi сяброўкi, з дакорам сказала Тарасу:

- Нядобра так... Трэба разумець, што мацi чуць такое балюча. Ты мог бы i памаўчаць.

- Ды нельга маўчаць, Галiна Адамаўна! - запярэчыў Тарас. - Каб вы ведалi, як ён паводзiў сябе i якую лухту гарадзiў. Ва ўсiм расчараваўся, усё яму абрыдла, усё не падабаецца. А мы будзем глядзець i маўчаць? У нас часта так робяць. Ад бацькоў хаваць, ад грамадскасцi... Пакуль чалавек не апынецца ў балоце. Тады будзем ахаць. Не. Я знарок. Яшчэ Кiрылу Васiльевiчу скажу. Няхай ён пацiкавiцца, чым там камсамол займаецца на студыi.

- А сам пiў з iм, - усё яшчэ хмурылася Наташа.

- Не сунь носа ў мужчынскiя справы! - асек яе Вiця.

- Фу, мужчыны! - зняважлiва фыркнула дзяўчынка i паскакала на адной назе да ручая.

- Пiў я дарэмна, - разважлiва згадзiўся Тарас, звяртаючыся да Галiны Адамаўны. - Але каб вы бачылi, як ён умее заказваць. Сцiва Аблонскi! Калi ён схлусiў, што ў яго нi капейкi грошай, баюся, што налiжацца. I, чаго добрага, накуралесiць.

Выпiўшы з Тарасам дзве трэцi ад заказаных трохсот грамаў, Славiк хадзiў i шукаў, за чый кошт пажывiцца яшчэ. I знайшоў у парку. Адзiн графаман страшэнна хацеў надрукавацца ў газеце. Ведаючы, што лёс яго вершаў залежыць ад кансультацыi Шыковiча, ён настойлiва шукаў сцежку да яго "чэрствага сэрца". Падвярнуўся сын Шыковiча. Што ж, можна паспрабаваць зрабiць i такi ход, тым больш што хлапчына працуе на тэлестудыi: там таксама можа спатрэбiцца пратэкцыя.

Працу сваю малады Шыковiч любiў. Але пасля таго як высмеяў сваё асiстэнцтва перад Тарасам, пасада сапраўды здалася яму мiзэрнай i смешнай. Падвыпiўшы, ён вырашыў на работу не iсцi. Адбудзецца перадача i без яго.

Пасля шчодрага пачастунку графамана ў Славiка пачало дваiцца ў вачах. Насупраць сядзелi два "вялiкiя паэты". Падавалi дзве "каралевы" з каронамi на галаве. А мiма адкрытай пляцоўкi летняга рэстарана хадзiла то двое, то цэлы атрад дружыннiкаў. Славiк баяўся дружыннiкаў больш, чым мiлiцыi.

Прыйшло ў галаву, што яны пiльнуюць яго. Таму ў хвiлiну прасвятлення ён уцёк ад "вялiкага паэта", якi ўвесь вечар чытаў вершы. Нырнуў у кусты, выйшаў цераз глухiя вароты з парку i з найлепшым намерам - пiльнаваць кватэру, каб не залезлi зладзеi, - iшоў дадому. Але, на няшчасце, кватэра яго была побач з гатэлем.

У гэты абласны горад не так часта заязджаюць замежныя турысты. Але ў той летнi вечар спынiлiся праездам з поўдня ў Ленiнград ангельскiя студэнты. На дзвюх вялiкiх старамодных машынах. Машыны сабралi цэлы натоўп зявак. Славiк, безумоўна, адразу далучыўся да iх. П'янаму, калi ён даведаўся, што гэта ангельскiя студэнты, страшэнна захацелася абмеркаваць з iмi некаторыя мiжнародныя праблемы. Пайшоў шукаць гасцей. Яны вячэралi ў рэстаране. Славiка не пусцiлi туды. Гэта яшчэ больш распалiла, раззлавала яго, умацавала рашучасць дабрацца да турыстаў любым чынам. Ён пралез у рэстаран праз кухню, ведаў усе хады i выхады - жыў побач, часам, па даручэнню мацi, купляў абеды на дом.

Ён шумна прывiтаў ангельцаў. Тыя ўзрадавалiся выпадку пазнаёмiцца з савецкiм юнаком i запрасiлi яго к сталу. Але ангельскую мову Славiк вучыў абы выцягнуць на тройку. Ды i тое, што вывучыў, за год забыўся. Вымаўленне ў яго было жахлiвае. Запас слоў бедны. Ды яшчэ да таго ж ап'яненне. Хацеў сказаць адно, а выходзiла зусiм другое, супрацьлеглае. Пры ўсёй сваёй стрыманасцi i паважнасцi ангельцы не вытрымалi. Моладзь ёсць моладзь. Спачатку - ветлiвы смех, потым - выбухi рогату. Гэты рогат абразiў Славiка. Ён хоча пагутарыць зусiм сур'ёзна, даведацца, напрыклад, што яны думаюць пра вайну i мiр, а яны - вось як, рагочуць... Чакайце ж! I Славiк перайшоў на родную мову:

- Чаму ржаце, як шатландскiя жарабцы? Чэрцi рыжыя! Шпiёнiць прыехалi? Куды атамную бомбу скiнуць? Дык мы на вас дзесяць скiнем! I ад вашага задрыпанага вострава не застанецца мокрага месца!

Па-ангельску ангельцы не разумелi, па-расейску зразумелi. Усхапiлiся ўсе адразу. Не столькi ад абурэння, колькi ад нечаканасцi, ад боязi скандалу. Абурылiся наведвальнiкi. Усхадзiлася ўся прыслуга рэстарана. Ветлiва, пад ручкi, вывелi Славiка з гатэля i перадалi дружыннiкам. Тыя не былi такiмi ветлiвымi i, калi Славiк пачаў куралесiць, далi кухталёў.

Прачнуўся хлопец у працвярэзнiку. Балела галава i ўсё цела. Прыгадаў, што натварыў, i адразу ўявiў мацi, як яна будзе перажываць. I хацелася яму... не, не памерцi, а збегчы на край свету. Але яго нiкуды не пусцiлi. Павялi ў народны суд. Вось тут Славiку хацелася памерцi. Суддзя - iх знаёмая, Зоя Цiмафееўна. Жылi ў адным доме. У госцi прыходзiла, у лес разам ездзiлi. Славiк глядзеў на яе з надзеяй, з маленнем: злiтуйся, усё жыццё буду дзякаваць.

Але поўная, з шырокiм добрым тварам жанчына толькi на нейкi момант глыбока задумалася. А потым без лiшнiх роспытаў i натацый прачытала прыгавор: дзесяць сутак.

7

Гукану далажыў пра выпадак з Шыковiчам-малодшым начальнiк мiлiцыi. Старшыня выканкома выслухаў спакойна, як быццам нават без цiкавасцi. Цяжка ўздыхнуў пад канец: што толькi нi валiцца на яго палыселую галаву, усiм трэба займацца. Спытаў фiласофскi разважлiва:

- Скажы мне, Сiзоненка, хто вiнаваты, што растуць вось такiя?..

Падпалкоўнiк чвэрць стагоддзя праслужыў у мiлiцыi i навучыўся з незвычайнай пранiклiвасцю адгадваць, якi адказ патрэбны начальству ў той цi iншы момант. Толькi з Гуканам у яго гэта не выходзiла. Гукана немагчыма было раскусiць. Пры суровасцi на твары ён нечакана выяўляўся добрым i ласкавым, калi пачынаў нешта вырашаць. I наадварот, пры знешняй весялосцi i ветлiвасцi аказваўся дужа круты.

Сiзоненка ўспомнiў, што сустрэў яго старшыня жартам. Але ад мiлiцэйскiх спраў твар яго ўсё больш i больш выцягваўся, некуды ў падброўе схавалiся зеленаватыя вочы. Спытаў ён, не ўзнiмаючы галавы ад папер. Таму Сiзоненка пачаў манеўраваць:

- Усе патроху.

- Хто?

- Школа. Камсамол. Мы.

- Хто "мы"?

- Мiлiцыя, я маю на ўвазе. Не праводзiм прафiлактычных мер... Лiберальнiчаем.

- А бацькi? - Гукан узняў галаву.

Сiзоненка ўпотай назваў сябе дурнем: заняўся самакрытыкай, чурбан! А патрэбны зусiм просты адказ.

- Бацькi - гэта само сабой... У першую чаргу, безумоўна, бацькi.

- Правiльна. У першую чаргу, - згадзiўся Гукан.

I больш нi слова пра гэта. Былi другiя справы.

Але калi начальнiк мiлiцыi пайшоў, Сямён Парфёнавiч падняўся з-за стала, на сярэдзiне кабiнета смачна пацягнуўся i бадзёра прысеў разы два, узмахваючы рукамi. Ён нярэдка рабiў такую размiнку, але тэмп яе заўсёды залежаў ад настрою: чым вышэй настрой - тым хутчэй рухi. Потым падышоў да акна, палюбаваўся на свае каштаны. Цудоўныя каштаны! Толькi гэты аднарукi "прынцыпал" на злосць яму, Гукану, шморгае лiсце. Цэлую галiну абарваў. Двойчы ўжо яны пасварылiся з-за каштана. Але гэтаму ўпартаму д'яблу лепш нiчога не казаць. Вось жа даў бог намеснiка. I за яго гарой Тарасаў.