Сэрца на далонi (на белорусском языке) - Иван Шамякин

"Але... Цяжкая ў вас маладосць. Ну, будзь здароў. I будзьце асцярожныя..."

I пайшоў. Яшчэ больш, здавалася, згорбiўся. А праз колькi хвiлiн з'явiлася Зося. Шчаслiвая, але ў слязах. Кiнулася ў парыве да мяне, абняла, пацалавала.

"Вiктар, даражэнькi, ты ведаеш... - Зноў на "ты", як у тую, першую, ноч. Ты ведаеш... Ён нiчога не сказаў. Прытулiў мяне да сябе... Пацалаваў. I заплакаў. Тата заплакаў. Божа мой! I толькi ўвесь час паўтараў: "Будзьце асцярожныя! Будзьце асцярожныя!"

Яны не прыкмецiлi, як развiднела. Быў канец чэрвеня, самая кароткая ноч. Прачыналiся птушкi, напаўнялi гоманам лес. А два чалавекi жылi ў мiнулым, у iншай ночы, далёкай i страшнай. Толькi калi над дубамi са свiстам праляцелi дзве качкi, гучна шлёпнулiся ў старыцу i кракнулi, Яраш, перапынiўшы расказ, падняў галаву. Здзiвiўся:

- Ранiца? Ну вось, па сутнасцi, усё, што мне хацелася расказаць табе. Пра ўсё iншае як-небудзь пасля.

Шыковiч маўчаў - пераварваў тое, што пачуў. Гатовы сюжэт. Гатовыя вобразы. Але спачатку трэба выяснiць, хто ж такi Савiч.

Стомлены Яраш сядзеў на лавачцы i слухаў ранiцу.

Нарэшце Шыковiч адчуў, што яму холадна на зямлi. Самлелi нага i рука. Падняўся, пацягнуўся.

- Ну, брат, даў ты харч майму склератычнаму мозгу. Але скажы шчыра, Антон, чаму ты расказаў усё гэта? Маўчаў, маўчаў i раптам - бух, адразу, у адну ноч... Сярод ночы...

- Чаму я расказаў? - Яраш як бы задумаўся на хвiлiну. - Учора я спаткаў Зосю.

- Савiч?! - Кiрыла пераскочыў вогнiшча. - Дзе? Чакай. Ты ж казаў, што дачка Савiча загiнула.

- Так я думаў семнаццаць год.

- Ну i ну! Дзе ты яе спаткаў?

- У бальнiцы.

- Хворая? Чакай. Калi хавалi Савiча?

- У маi сорак трэцяга.

- З верасня да мая яна павiнна была даведацца, хто ж яе бацька. Трэба распытаць яе.

- Нiякiх роспытаў. Да аперацыi. Я буду аперыраваць яе. Набыты парок...

- Сэрца? - Кiрыла свiснуў. - А раптам зарэжаш?

Яраш уздрыгнуў i адказаў жорстка, злосна:

- Дурань! Я нiкога не рэжу. Я лячу. - I, напэўна, адчуўшы, што сказаў груба, прапанаваў па-сяброўску цёпла: - Хадзем на луг. Сустрэнем сонца.

6

Славiк Шыковiч стаяў на прывакзальнай плошчы з дзвюма дзяўчынамi, размаляванымi пад кiнаактрыс: стракатыя спаднiчкi-парасоны, адмыслова вымеражаваныя кофтачкi, прычоскi "я ў мамы дурачка". Абедзве рудзенькiя, вымытыя хной. Славiк круцiў у руках ланцужок з ключамi ад аўтамашыны i нешта расказваў, але не вельмi вясёлае. Хiхiкала i то, вiдаць, больш з ветлiвасцi адна дзяўчына. Другая пазяхала i зiркала ў бакi: шукала некага другога. Славiк адчуваў, што крынiца яго дасцiпнасцi высыхае, i злаваўся. Было душна i сумна. Хацелася пайсцi ў рэстаран. Але грошай - нi капейкi. Нават не было на аўтобус, каб паехаць на дачу да бацькоў. Ды i сумна там, на дачы. Усе захапляюцца: "Ах, якi лес! Якi луг! Рака!" А яму сумна. Ну, добра, у рацэ можна пакупацца. А далей што? Злосны ён на бацькоў. Сёння асаблiва. Збудавалi дачу, напiхалi панчоху грошай... А ён працуе i мусiць харчавацца ў рабочай сталоўцы. Крыўдна, што i мацi цяпер ва ўсiм згаджаецца з бацькам. Нiчым яе не разжаласцiш.

Сумна. Трэба неяк адкруцiцца ад гэтых вясталак. I раптам Славiк убачыў Тараса. Пазнаў цераз плошчу. Той стаяў на супынцы загарадных аўтобусаў збоку вялiкай чаргi.

- Ша, лэдзi! Бачу аднаго прадстаўнiка будучага грамадства. Пайду раздабуду на сённяшнi дзень. Чакайце.

Ён пашыбаваў цераз плошчу, не звяртаючы ўвагi на машыны.

- Хэло, мiстэр Ганчароў, - шумна прывiтаўся Славiк.

- Здароў, таварыш Шыковiч. - Тарас усмiхнуўся, як усмiхаюцца дарослыя, назiраючы забаўкi дзяцей.

Калгаснiцы з чаргi зацiкаўлена i зняважлiва глядзелi на хлопца ў вузенькiх штонiках, стракатай кашулi, з матузкамi на шыi, сцягнутымi бляшкай.

Славiк трохi сумеўся ад гэтых позiркаў. Недурны хлопец, ён адразу адчуў, што тут не месца для крыўляння i галёкання. Загаварыў проста, грубавата. Паказаў на турысцкi мяшок, што стаяў каля ног у Тараса.

- Куды з такiм "гумном"?

- Да сваiх.

- Клапатлiвы сын паважаных бацькоў.

Старая жанчына не вытрымала:

- Па табе хлопчык, вiдаць, што ты такога "гумна" не павязеш сваiм бацькам.

- Твайго Яраша возiць мой бохан на машыне. I яны не прыязджаюць пустымi.

Па чарзе пракацiўся шэпт:

"Яраша? Якога Яраша? Таго? Доктара? Сын? Каторы?"

Славiк узяў Тараса пад руку, кiўком галавы запрашаючы адысцi. Тарас папрасiў жанчын папiльнаваць мяшок i чаргу.

Не надта блiзка знаёмы яны. Калi пасябравалi сем'i, Тарас быў у армii. Вярнуўся - пайшоў на завод. Славiк у гэты час канчаў дзесяты клас. Толькi вось на дачы пазнаёмiлiся больш-менш. А таму Славiку пры ўсёй яго бесцырымоннасцi нялёгка было папрасiць грошай у гэтага спакойнага, старэйшага па ўзросту хлопца.

Тарас дастаў пачак "Беламора", прапанаваў запалiць.

- О, ты глядзi! Не ведаў, што сябры камбрыгад паляць.

Ведаў. Усё ведаў. Але за жарцiкi лягчэй схаваць сваю збянтэжанасць.

- А што мы, незямныя? - Тарас пстрыкнуў перад Славiкавым тварам запальнiчкай, даючы прыпалiць.

- А скажы шчыра, сумна ў такой брыгадзе?

- Дзiўныя ў цябе ўяўленнi, работнiк тэлестудыi. Чаму сумна? Сумна хораша працаваць?

- Не жыве ж чалавек адной працай! А гэты рэгламент... Не выпi, не запалi, не вылайся, не прыцiснi дзяўчыну... Мы здымалi для хронiкi брыгаду на швейнай. Манахiнi. Далiбог. У кожным пакоi абавязацельствы вiсяць. Наведваць тэхвучобу, хадзiць у кiно, у музеi. У якiя музеi, калi ў нас адзiн, краязнаўчы? Чытаць газеты... Узорна прыбiраць у пакоi... Не хапала толькi - чысцiць зубы... Нудна!

- Не ведаю, што там, на швейнай. А ў нас брыгада - што трэба. I адпачываем мы весялей за другiх.

- Але ж выпiць - нi-нi?

- Калi ёсць прычына...

- Ну-у? Можна, значыцца? Прыма. А ў рэстаран можаш пайсцi?

- А хiба ў рэстаране толькi п'юць? Можна паабедаць.

- Генiяльная мысля! Культурна паабедаць! Ты ведаеш, я галодны, як дыназаўр. Ранiцай як напiўся чаю...

Тарас сумеўся. Хацелася хутчэй да сваiх. За тыдзень ён засумаваў па Вiцю, Наташы, па бацьку, па Галiне Адамаўне. Яраша i цяпер, дарослы, Тарас клiкаў бацькам. Жонку яго як адмовiўся назваць мамай у першы дзень яе з'яўлення шаснаццаць год назад, так нiколi i не называў. Але любiў, як мацi. З гадамi мацней адчуваў удзячнасць, што яны выхавалi яго вось такiм... Вось такiм таварыскiм хлопцам, калектывiстам. Калi Слава сапраўды галодны, не можа ён, Тарас, маючы грошы, не накармiць яго. Праўда, чамусьцi той пачаў не з абеду, а з выпiўкi... Тарас ненавiдзеў гэтых васемнаццацiгадовых наведвальнiкаў рэстаранаў, што п'юць за бацькавы грошы. Але нiхто не казаў, што Слава такi. Ды i Шыковiч не такi, каб даваць волю i лiшнiя грошы. Можа, наадварот, празмерная строгасць бацькоў давяла, што ў сына няма на абед.

Тарас перавёў позiрк з правага крыла вакзала, дзе размяшчаўся рэстаран, на чаргу.

Славiк хмыкнуў.

- Баiшся?

- Чаго?

- Убачыць хто з завода - распiшуць заўтра на ўсiх сценах... Закрычаць з трыбун. Брыгадзiр Тарас Ганчароў...

- Глупства.

- То чаму ты азiраешся? Баiшся зайсцi ў рэстаран, каб паабедаць за сумленна запрацаваныя грошы? Ох, жыццё!

Тарас добра разумеў, што Славiк знарок падбiвае яго, цешыўся з такой наiўнасцi i дараваў: на якiя хiтрыкi не iдзе галодны чалавек!

- Прапушчу чаргу, калi я потым дабяруся да сваiх?

- У гэты аўтобус ты ўсё адно не ўваб'ешся. А ўлезеш - патрушчаць рэбры.

- Ну добра. Пайшлi.

Тарас вярнуўся да чаргi, узяў свой рукзак. Але ўжо праз хвiлiну пашкадаваў, што згадзiўся. Слава не пайшоў проста да рэстарана, а павярнуў да клуба. Наблiзiўшыся, спытаў:

- Бачыш, стаяць? Шык! Мае знаёмыя. Возьмем?

Крыклiва апранутыя дзяўчаты не спадабалiся Тарасу, хоць да любога адзення ён ставiўся даволi прымiрэнча. Слова вырвалася само, можа, не зусiм нават тое, якое патрэбна было сказаць:

- Вульгарныя.

Славiк засмяяўся i, не дайшоўшы да дзяўчат, крыкнуў iм:

- Лэдзi! Тарас кажа, што вы вульгарныя. Гуд бай! - i павярнуў у бок вакзала.

- Хамло твой Тарас! I ты разам з iм! - крыкнула адна з дзяўчат.

Кроў ударыла ў галаву так, што зазвiнела ў вушах. Тарас пачырванеў, потым пабялеў. Нiколi ён не паводзiў сябе так з дзяўчатамi. I нiколi не трапляў у такое скандальнае становiшча. Здавалася, уся плошча глядзiць на iх. Мiлiцыянер падыдзе зараз... Спытае... Варта паслаць да д'ябла гэтага бессаромнага шчанюка з яго рэстаранам!.. Але яшчэ i гэты крыкне што ўслед. А як вярнуцца цяпер у чаргу? Акрамя ўсяго, нечым ён прыцягвае да сябе, гэты Славiк. Хочацца пазнаць яго лепш.

Вось як ён спакойна нейтралiзаваў выкрык дзяўчыны:

- Мяшчанкi. Адкуль выплывае столькi дрэнi?

"Але навошта ты водзiшся з гэтай дрэнню?" Тарас iшоў злосны i зацiкаўлены.

Селi за столiк каля акна. На першым пуцi стаяў дальнi цягнiк. На пероне бегатня, крыкi. Каля буфетаў тоўпiлiся пасажыры. А сталы пустыя.

Славiк грэблiва змахнуў крошкi, завярнуў рог запэцканага абруса.

- Думаеш, тут можна культурна паабедаць? Шыш.

Тут, у рэстаране, ён пераўтварыўся: стаў сур'ёзны i паважны. Кiўком пальца паклiкаў афiцыянтку i, пакуль тая без спеху падыходзiла, разгарнуў цяжкую, зашмальцаваную, з пабляклым золатам лiтар дэрмацiнавую вокладку, у якой быў укладзены адзiн лiсток меню.