Шануй імя сваё - Валянцін Блакіт

Але куды яны падзенуць Кунцэвіча? Зараз, калі ўсё рашылася, не было ні злосці, ні крыўды на Кунцэвіча, хоць сваімі вечнымі кепікамі і здзекамі ён сапсаваў нямала яму крыві. Яму было нават трохі шкада старога. Канечне, Кунцэвіч — мужык не дурны. Каб быў дурны — не пратрымаўся б столькі ля руля. Праўда, пераседзеў сваё, ой пераседзеў! Зараз ад яго за вярсту патрыярхальшчынай пахне. Няўцям яму, наколькі смешны са сваімі пропаведзямі аб любові да зямлі. Жалезам трэба вытраўляць любоў да зямлі, за якую ён агітуе. Іншая любоў зараз патрэбна — дзелавая, рацыянальная, без рознага слінцяйства і сантыментаў. Што такое зямля? Сродак вытворчасці, як станок, канвеерная лінія — і не болей. Усё астатняе — пустыя забабоны. Трэсці, жалезам прасаваць, вырваць усё, што можна,— во якая любоў да зямлі павінна быць сёння! Гэтага Кунцэвічу ніколі не спасцігнуць...

А ўсё ж, куды падзенуць яго? Пэўна, пакінуць брыгадзірам. Не хацелася б. Які з яго брыгадзір? Сёння і брыгадзіру патрэбна вышэйшая адукацыя. Сёння брыгада — гэта ўчарашні калгас, і брыгаду ўзначальваць павінен спецыяліст вышэйшай кваліфікацыі. I наогул, непажадана, каб Кунцэвіч заставаўся ў калгасе. Будзе вечна звягаваць: гэта не так, тое не гэтак — такая ўжо натура. Трэба ўстаць на дыбкі: нізашто! Хай падшукаюць дзе ра­боту экс-старшыні — на тое яны райком. Дзе-небудзь у сельсавеце ці якой раённай канторы, напрыклад...

Але з чаго пачынаць? Вядома, з агляду, са знаёмства з далучаным калгасам, з прыёму дакументацыі, рахункаў у банку, з кадравых перастановак. Першае — да пачатку сяўбы пазамяняць Кунцэвічавых брыгадзіраў, узбуйніць брыгады. Галоўнае — пад рэарганізацыю парассоўваць як мага далей мясцовых. Гэта — прынцып. Надта ж моцна сядзіць у мясцовых патрыярхальшчына, нават інстытут ці акадэмія не здольныя вытравіць яе да канца. Апроч усяго у мясцовых, звычайна, процьма розных сваякоў, сяброў...

А раптам не будзе ніякага аб’яднанпя? Не-е, канечне ніякага «раптам» быць не можа. Бюро не стане адменьваць сваё рашэнне...

Працвярэзлівая думка кальнула і знікла, выклікаўшы ледзь-ледзь прыкметную цьмяную трывогу. Ён лёгка прыдушыў гэтую трывогу і зноў ухапіўся за ранейшыя думкі.

Закончыць сяўбу — і будаваць, будаваць, будаваць! У першую чаргу, вядома, комплекс. 3 комплексам асаблівых праблем не будзе — ёсць праектная дакументацыя, падрадчык, праўда, сёе-тое трэба будзе перарабіць па хо­ду... Выбіць жыллё — во дзе задача! Хоць бы адзін пяцідзесяцікватэрны дом для пачатку! Во як дом патрэбны, да зарэзу! Давядзецца паездзіць-паклянчыць, быць таго не можа, каб пад комплекс, пад арганізацыйную перабудову не «выплакаў»! Па-першае, трэба некуды сяліць спецыялістаў, па-другое, паплакаць, што людзі ў далучаным калгасе не хочуць жыць па-старому, даймаюць, бяруць за горла: давай новае, сучаснае жыллё. Гэта добрая зачэпка, добры козыр. Выбіць ліміты і паціху, без рэкламы, каб не пашкодзілі, брацца за Кунцэвічавы вёсачкі. Іх аж дзевяць, здаецца. У прынцыпе, каб рашыць праблему, спатрэбіцца пяць-шэсць добрых дамоў, пасля чаго Піліпавічьі стануць ладным гарадком, па ўмовах жыцця нават райцэнтру ўтруць нос. Ды што райцэнтр! Там нават цяпер няма такога Палаца культуры, як у Піліпавічах. А гандлёвы цэнтр! Райунівермаг — канюшня ў параўнанні з ім. Во што значыць Піліпавічы! Во што значыць сучасны гаспадар, Сурміла! А што яшчэ будзе! Адзін Сурміла бачыць, што будзе... Варта, мусіць, паставіць пытанне, каб замянілі назву. Што значыць Піліпавічы? Не гучыць. Сучаснаму пасёлку патрэбна і сучасная назва. Напрыклад,Сонечны, Светлы, Першамайск, Ясная Паляна ці яшчэ нешта новае, сугучнае часу, такое, каб ад мінулага, ад патрыярхальшчыны ні следу, ні назвы не засталося.

Шкада, што Забор’я не чэпіш — пакуль што перспектыўная веска. Гэта мы паглядзім яшчэ, якая яна перспектыўная... Во так заўсёды: не думаюць. Каб хто паварушыў мазгамі, то, канечне, угледзеў бы, якая перспектыва ў гэтага Забор’я. Адбухалі такі Палац культуры, такую школу, а цяпер расхлёбвайся Сурміла, што рабіць з імі. Гадоў з дзесяць, калі не болей, будуць як бяльмо на вачах. Што ж, хай дагнівае, дажывае пакуль што гэтае Забор’е, калі ўжо так сталася. Трэба, не марудзячы, дамагчыся, каб выкрэслілі з ліку перспектыўных. I ніякага новага будаўніцтва, ніводнай дошкі на рамонт — хай прывыкаюць: позна ці рана, а давядзецца перабірацца ў цэнтр. Гэта — няўмольнае патрабаванне часу.

Ну, а за розныя там Петрачкі, Агароднікі, Навасёлкі, Цімкавічы, Грынькі трэба брацца неадкладна... Канечне, усяго давядзецца пабачыць — балюча гэта ўспрымаюць, асабліва старыя, але мэта апраўдвае сродкі. I што за людзі: ніяк не хочуць зразумець, што гэта робіцца для іх жа карысці. Проста нейкае дзікунства. Летась Гліняны ссялялі. У кватэры з усімі камунальнымі выгодамі, а яны ў плач, ледзь не пад бульдозер кладуцца. Скаргамі закідалі... Ну, дзіва-дзіўнае: іх за вушы цягнеш да святла, да культуры, да новага быту, новага жыцця, а яны зубамі чапляюцца за старое, за свае ідыёцкія традыцыі. Бачыце, яны не ўяўляюць сабе жыцця без каровы, свіней, курэй, саду, агарода, ім шкада наседжаных сядзіб, іх нават могільнік утрымлівае... Прывыклі сядзець у гразі...

Нічо-ога, як пазакрываеш магазіны, пачатковыя школкі, паабразаеш электрычнасць, радыё, перастанеш завозіць газавыя балоны — памалу робяцца згаворлівымі. А што рабіць? 3 дзікунствам апраўдана змагацца і варварскімі метадамі, як Пётр Першы. Абы гэта было для прагрэсу. Толькі слінцявыя інтэлігенцікі, накшталт Антоненкі, гундосяць пра нейкі векавы побыт, нейкую сялянскую псіхалогію, намагаюцца ставіць палкі ў калёсы. Ламаць рашуча і беспаваротна, трэба гэтую псіхалогію, бо яна ўласніцкая, цемрашальская, патрыярхальная. А той, хто ставіць палкі ў колы прагрэсу, заўсёды трапляе пад колы гісторыі...

Гэты дарожны роздум наводзіў на думку, хай сабе і не зусім сціплую, але ў прынцыпе правільную: а ўсё ж я празорлівы, з маштабам палітык. Бадай, ніколі яшчэ ён не падабаўся сам сабе так, як у гэты момант. I стала наплываць нейкая ўзнёслая ўзрушанасць, не зусім асэнсаваная радасць, і гэтай амаль апантанай няяснай радасці было цесна ў душы, карцела, свярбела падзяліцца з кім-небудзь. Але побач быў толькі шафёр. I неўзабаве гэтая радасць стала памалу перагараць, аднекуль выплываў лёгкі смутак, дакор невядома каму. Усплывала непрыемнае пачуццё нейкай няпоўнасці жыцця, халоднай адзіноты, мо нават уласнай непаўнацэннасці. Гэтага пачуцця ён заўсёды баяўся. Мо загаварыць з шафёрам? Пра што гаварыць з шафёрам? Хоць бы пра тое, што скора давядзецца калясіць не толькі піліпавіцкія, а і заборскія дарогі. Пэўна, парадуецца. Во і тэма для гаворкі... I чаму б, на самай справе, не пагаварыць па-людску, у рэшце рэшт, сказаць добрае слова чалавеку, якому два гады, па-сутнасці, сваё жыццё давяраеш, а пра яго, апроч імя, нічога не ведаеш? Ужо раскрыў рот, каб нешта сказаць, але ў самую апошнюю хвіліну стрымаўся, падумаўшы з прыкрасцю: знайшоў перад кім адкрываць душу! Глянуў скоса, ці выпадкам не заўважыў шафёр, пераканаўшыся, што не заўважыў, надаў сабе саліднасці, па-ранейшаму сядзеу строгі, насуплены...

Але неўзабаве гэтая насупленая саліднасць, бы напятая маска, стала дакучаць, душыць, рабіцца невыноснаи. Каб неяк адкараскацца ад гэтага непрыемнага пачуцця, не без зларадства ўявіў, які будзе твар у Лазовіка... Задаволена ўсміхнуўся... I стаў думаць, што з такой нагоды не грэх будзе прапусціць добрую чарку. Запрасіць для кампаніі каго з начальства. Напрыклад, таго ж Лазовіка, ды паназіраць, які ён будзе. А гэта было б здорава паназіраць пры чарцы за Лазовікам! Не пойдзе, канечне, Лазовік. Святым прыкідваецца. Ведаем такіх святых!

Даўно, вельмі даўно жыла ў ім антыпатыя да Лазовіка. 3-за чаго — і сам толкам не ведаў, дакладней, не адважваўся прызнацца нават самому сабе. Тры гады назад было зроблена ўсё, каб заняць месца начальніка райсельгасупраўлення, па раёне пайшлі пагалоскі, усё было на мазі, аднак у самы апошні момант Радзевіч, казалі, завагаўся, потым заўпарціўся і, у рэшце рэшт, выбраў Лазовіка. Лазовік, вядома, тут ні пры чым — не па сваёй віне ён пераступіў дарогу, але ўсё роўна нейкая не падуладная розуму непрыязнасць да Лазовіка назаўсёды засела ў душы.

А мо запрасіць у рэстаран самога Радзевіча, заадно — старшыню райвыканкома? Далікатненька прыкінуцца смяртэльна пакрыўджаным: маўляў, грэбуеце, ніколі разам не паабедалі... Мо якраз і згодзяцца... Хоць, наўрад: у райцэнтры хадзіць у рэстаран ім не з рукі... Ды, чаго добрага, і зразумець могуць няправільна... А ўсё ж, калі будзе адпаведны настрой і спрыяльныя абставіны, чаму б і не запрасіць? Ісці ці не ісці — іх справа, а за прапанову нікога не б’юць. А калі не пойдуць, то мо і лепей. 3 начальствам выпіваць — што балансаваць на канаце. Але ж не сядзець у такі дзень аднаму ды казаць сам сабе: будзь здароў, Аляксандр Уладзіміравіч! Мо завітаць... Не-е, туды шляхі-дарожкі даўно адрэзаны, быллём-палыном параслі... А што застаецца? Шукаць якога выпадковага гуляку-сабутэльніка... Во дажыўся: і радасць падзяліць, і выпіць ад душы няма з кім...