Прышлы (на белорусском языке) - Михаил Ларин

Даймаў холад. I дождж. Амаль асеннi, iмжысты, што пачаў лiць учора ўвечары i не перапыняўся дасюль. Я прамёрз грунтоўна. Але ўва мне яшчэ цеплiлася надзея, што ўсё ж вярнуся. Туман больш не напiраў, i я, сцiснуўшы зубы, паволi ўстаў. Зiрнуў на цяжкiя ад дажджу, панiклыя амаль да зямлi яловыя лапкi. I раптам з-за iх нечакана выглянуў здзiўлены i ў той жа час мiлы твар Клаўдзi, маёй Клавачкi. Гэта яна была ў квяцiстай чырвонай сукенцы. Яе валасы былi мокрыя ад дажджу i, мусiць, таму звiсалi з галавы, нiбы шнуркi.

- Клаўдзя! - я папярхнуўся. Яна спалохана глянула на мяне, але не знiкла. Адсунуўшы цяжкую яловую лапку, выйшла з-за яе.

- Прывiтанне, Мiкалай Мiкалаевiч.

- Прывiтанне. - Я з палёгкай уздыхнуў. Нарэшце мяне знайшлi. Мяне ж шукалi?

- Адкуль вы ўзялiся тут, Мiкалай Мiкалаевiч? - у яе голасе здзiўленне. - Я ж сама бачыла, як вы, Мiкалай Мiкалаевiч, учора ўвечары былi на турбазе.

- Як гэта? Д-ды я... заблудзiўся ў лесе. I вось ты!

- Вас хто-небудзь пакрыўдзiў, напэўна, i вы падумалi... - Яна паглядзела на мяне так жаласлiва, сумна, што мне стала нядобра. Яе худзенькiя рукi бездапаможна апусцiлiся да зямлi. Клаўдзiна сукенка была мокрая наскрозь i аблягала яе прыгожае цела, падкрэслiваючы яшчэ не зусiм жаночую, але ўжо i не дзiцячую фiгуру.

- Што ты кажаш, Клавачка? - паспрабаваў я пераканаць яе ў адваротным.

- Ды не. Я ж бачу, Мiкалай Мiкалаевiч, - упарта сказала яна. - Бачу i адчуваю. - Яе вочы поўныя адчаю i страху. Гэта зусiм збянтэжыла мяне. - Вы нiколi такiя не былi, Мiкалай Мiкалаевiч... - зноў напомнiла Клаўдзя.

Над маiм вухам надакучна загудзеў велiчэзны камар. Адмахнуўшыся, я яшчэ раз глянуў на Клаўдзiю, якая нерашуча стаяла метраў за два ад мяне. Я гатовы быў кiнуцца пацалаваць яе, абняць... Але стрымаўся. Чаму - не ведаю. Цыгарэта даўно патухла, i адмоклы ля кончыка губ тытунь гарчыў i ледзь адчувальна прыпякаў. Палез у кiшэню ў вятроўку дастаць каробку запалак. Яна, на маё здзiўленне, яшчэ не размокла. I я праз хвiлiну выпусцiў смачны касмыль дыму, якi пацiху разыходзiўся i выкрунтасамi падымаўся над галавой. Нечаканы рух злева, якi я ўбачыў бакавым зрокам, прымусiў мяне скурчыцца. Рэзка павярнуў галаву налева. Там нiкога не было. Але прысутнасць кагосьцi, нябачнага, адчуў усiмi клеткамi свайго цела. Клаўдзя, вiдаць, таксама нешта пачула i толькi паспела вымавiць, нiбы асцерагаючы:

- Там-м. Мiкала-а-й...

Туман накiнуўся на яе з-за таўшчэзнага ствала разгалiстай ялiны. Шчодра расплыўшыся сакавiтымi белымi пасмамi па маленькай лагчынцы, умомант абкружыў Клаўдзю. Серпавiдным краем дакрануўся да маёй рукi, разануў па ёй, нiбы параю з лазнi з разагрэтым амаль да белага каменнем. Я спачатку нават не зразумеў, што ж адбылося. Зазвiнела ў вушах. Болем аддалося ў хрыбце. Рэзка ўдарыла ў ногi. Здалося, што пада мной загайдалася зямля. Ледзьве ўтрымаўся, каб не павалiцца. Успомнiлася лазенька бабулькi Акулiны. Якраз так здарылася са мною ў той злашчасны дзень, калi прыехаў да яе ў госцi.

Гадоў з дзесяць да таго я не быў у Лазоўцы. Вёска шмат у чым змянiлася. Дзе папрыгажэла, а месцамi i састарэла. Хата няхай трохi i пакрывiлася ў бок лесу, аднак выглядала яшчэ самавiтай i моцнай. Колькi ёй - не ведаю. Бабулька Акулiна, праўда, казала, што яна ў ёй нарадзiлася. Пагаманiлi ўдосталь. Разведала ўсё пра бацьку i мацi. Пакрыўдавала на сястру маю, Валю, што i вачэй не паказвае. Ужо пад вечар, у сiнiя прыцемкi, пайшла бабулька лазеньку сваю "фiрмовую" цеплiць. Ды, мусiць, перастаралася. Хiба ж дзеля ўнучка дроў шкадаваць?..

Як увайшоў я ў тую лазеньку, думаў, што сэрца адразу спынiцца. I ад таго, што горача, i ад таго, што ў бабулькi маёй быў рэцэпт квасу асабiстага, каб наплюхаць на каменне...

Пакутлiва, то адкрываючы, то заплюшчваючы вочы, я ўсё намагаўся цяпер што-небудзь зразумець. Як i тады, у лазеньцы бабулькi Акулiны. Што ж гэта такое? Нарэшце да мяне дайшло. Туман туманам, але ж туман не можа быць такi белы, не можа так апякаць. Ён хутчэй шызы i халодны. Тут жа, у лагчынцы, побач з Клавай, ён быў чыста-белы. Клаўдзя, нiбы спатыкнуўшыся аб корань, якi вылез на сцежку, моўчкi распласталася сваiм худзенькiм цельцам на леташняй мокрай хвоi. Быццам нежывая, застыла ў нязручнай паставе. Яе квяцiстая паркалёвая сукенка легла на малако туману, як латка, ды ў iм i патанула.

"Бог ты мой!" - жахнуўся я. Спрабуючы дапамагчы Клаўдзi, я кiнуўся да яе. Ад вялiзных пасмаў туману iшла незразумелая густая гарачыня, якая не дазваляла мне наблiзiцца да яго ахвяры.

"Ёй, напэўна, там страшна няўтульна", - зноў падумаў я, адскочыўшы ад драпежнага гарачага туманнага языка, што пагражальна плюхнуўся ў мой бок.

12. Фiлiпоўскi

Што ж мне рабiць? Ну, вярнуў я гэтага Салдаценкава. А цi той ён? А можа, я сапраўднага ў лесе пакiнуў? I вартаўнiкi праваронiлi! Не, з гэтымi сiстэмамi на Зямлi штосьцi не тое адбываецца. То яны Клаўдзю-дурнiцу пусцiлi на мой агарод, цяпер - Салдаценкава...

Ужо колькi гадоў зямных назiральнiкам раблю, амаль што ачалавечыўся, i ўвесь час балюча спатыкаюся аб нейкiя дурныя перашкоды. Нiяк не магу зразумець, што ж людзi за iстоты такiя? Усё быццам так, як трэба, а яно - на шкоду. Выдумляюць, спрачаюцца, сварацца i ўрэшце забiваюць сябе. Сваёй бесталковасцю. Ну, напэўна, мала тут майго мозгу. Магчыма, мне патрэбны такi мозг, як у чалавека. Але тады я ўвогуле ператваруся чорт ведае ў што. Ужо не будзе Лона i пра лагуну, няхай i не найлепшую, ды пра жонку забудуся... Гэты страшны стан нявер'я ў сябе. I гэтыя тэлеграмы з Цэнтра ўшчэнт расхвалявалi мяне... Эмоцыi... Эмоцыi...

Я працаваў i на Сiрыусе, i на Змеялове. Як i там, тут па iнструкцыi раблю. Зацверджанай у вышэйшых iнстанцыях. I якi толк? Ды хiба я вiнаваты? Вiнаватых заўсёды знойдуць. I пакараюць. Але... Ён заўсёды быў дзiвацкi, гэты род людскi... Мая вiна, што агародзiк свой пасадзiў. А далей усё пайшло ды паехала... Сядзеў бы дома. Як жа ж распазнаць Салдаценкавых? Можа, звесцi разам? Няхай самi разбiраюцца. У такiм выпадку я ўмяшаюся ў зямное жыццё. Запытаць дазволу ў старэйшага назiральнiка? Ён мне ўсё ўспомнiць: i Клаўдзю, i агародзiк, i... Я iдыёт. Даверыўся туману. Не, не буду пытацца дазволу. Звяду двух Салдаценкавых. А раптам i абыдзецца... Як здагадаюся, хто ёсць хто, другога анiгiлюю, i ўсё.

13. Салдаценкавы

Я прачнуўся на досвiтку. Усё яшчэ нiяк не мог апамятацца ад таго, што туман забраў ад мяне Клаўдзю. Я нiколi яшчэ так рана не ўставаў. Правёў рукой па траве. Яна была мокрая ад расы. Пальцы нечакана наткнулiся на штосьцi шурпатае. У сiнiх, ранiшнiх прыцемках, што паступова хавалiся ў гушчары, разгледзеў, што гэта пясок. Нацiснуў мацней. Пясок падаўся пад маiмi пальцамi.

- Каб ён спрах, той лес! - услых сказаў я i пляснуў са злосцi пяцярнёй па пяску.

- Ну ты даеш, браце! - за спiной пачуўся знаёмы голас.

Я азiрнуўся Перада мною стаяў у такой жа куртцы, як у мяне... Я. Вядома, я дзiўна выказваюся, але як я магу думаць iнакш? Так, гэта быў я. Але цi я?