Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке) - В Нестайко

- Не - ты! Для цябе ж купляем, - настойвае Кныш.

- От, яй-богу! Якая рознiца, - зноў перасмыкнуў плячамi Бурмiла, хукнуў i толькi тады павярнуўся да прадаўшчыцы, ткнуўшы пальцам на нейкую палiцу: Дайце мне, калi ласка, вунь тое.

- Што? - не зразумела прадаўшчыца.

Бурмiла азiрнуўся нервова, як школьнiк, якi ўпершыню купляе цыгарэты:

- Ды вунь тое... ну... З жабiнымi нагамi...

- А-а? Для падводнага плавання, - усмiхнулася прадаўшчыца.

Бурмiла кiўнуў галавой i скрывiўся, нiбыта прадаўшчыца выкрыла яго.

Прадаўшчыца ўзяла з палiцы ласты i маску з трубкай, падала Бурмiлу.

У нас з Явам вочы зрабiлiся, як колы. Ты глянь!

Пакуль Бурмiла прымерваў маску, абмацваў ласты, Кныш ужо выбiў у касе чэк.

- Загарнiце!

I зноў, зладзейкавата азiраючыся, быццам яны не купiлi, а ўкралi гэтае прычындалле для падводнага плавання, Кныш i Бурмiла выйшлi з крамы.

Бачачы, што яны так асцярожна паводзяць сябе, мы не насмелiлiся адразу ж пайсцi за iмi, а вырашылi трохi перасядзець за вудзiльнамi.

I тут незнарок мы навалiлiся на сноп, тонкi шпагат, якiм ён быў перавязаны, як бач лопнуў i... Нiбыта бомба ўзарвалася ў краме. Вудзiльны з трэскам разляцелiся ва ўсе бакi. Крыкi, войканне, панiка. Мы як апараныя кiнулiся прэч.

- Трымайце! Лавiце! Хулiганы! - паляцела нам услед.

Добра, што на Крашчацiку людна, як на футбольным стадыёне. Мы - р-раз! мiж людзьмi. Потым Ява мяне за рукаў - цап!

- Не бяжы! Як быццам мы - гэта не мы!

Правiльна. Калi за табою гоняцца, бегчы - гэта апошняя справа. Заўсёды трэба iсцi спакойна. Тады ў цябе яшчэ й пытацца будуць: "Не бачыў, тут такi прабягаў?" I ты спакайнюсенька можаш адказаць: "Бачыў. Вунь туды пабег".

Няспешна прайшоўшы па Крашчацiку, мы шмыгнулi ў метро. Мы чамусьцi былi ўпэўнены, што Бурмiла з Кнышом абавязкова пайшлi сюды. Па эскалатары мы ўжо беглi, не звяртаючы ўвагi на радыёцётку. Выскачылi на станцыю: зiрк-зiрк!

- Вунь, - крыкнуў Ява. I праўда - у дзвярах вагона мiльгануў вельветавы пiнжак Бурмiлы. Мы ледзьве паспелi ўскочыць у суседнiя дзверы гэтага вагона. На крайняй лаўцы было вольнае месца i ляжала пакамечаная газета.

Мы схапiлi яе, разарвалi напалам, селi i, кожны прыкрываючыся газетай (нiбыта чытаем), пачалi касавурыцца адным вокам, цiкуючы за Бурмiлам. Але каля дзвярэй, дзе ён стаяў, стаяла шмат людзей, i мы бачылi толькi яго вельветавае плячо. "А дзе ж Кныш, што ж гэта яго не вiдаць? - падумаў я. - Няўжо распранулiся, каб цяжэй было сачыць? У шпiёнскiх кнiжках i фiльмах заўсёды так робяць".

У вагоне стала светла - цягнiк вырваўся з-пад зямлi на паверхню. Станцыя "Дняпро".

Выскачылi мы, захiнаючыся газетамi, услед за Бурмiлам на перон. Аж глянь. А каб ты быў здаровы! Вельветавы пiнжак павярнуўся - i зусiм гэта не Бурмiла, а нейкi незнаёмы дзядзька з велiзарным носам. Цьфу!

- Праваронiлi! - з роспаччу прамовiў Ява. Сталi на мосце каля парэнчаў, не ведаем, што рабiць.

Iмчаць па прыгажуну мосце блакiтныя экспрэсы, легкавыя машыны, грузавiкi, аўтобусы. А пад мостам па Дняпры "Метэоры", "Ракеты" на падводных крылах ляцяць, ледзь дакранаючыся да вады. А ў баку ад моста стаяць велiчэзныя фiгуры - дзядзька рукамi ўзмахнуў, спадарожнiк у неба шпурляе, а цётка - галубы падкiдае. Пейзаж - якраз з навукова-фантастычнага кiнафiльма. Любата!

- Можа, яны гэты мост хочуць у паветра пусцiць, а мы... - сказаў Ява.

- Ды ну?! - недаверлiва прамовiў я.

- А што! Кiно "Аквалангi на дне" памятаеш?

Яшчэ б! Некалькi дзён назад бачылi. Такое шпiёнскае кiно! Пасля яго мне ўсю ноч шпiёны ў аквалангах пад вадою снiлiся. Мама казала, што я нават булькаў у сне. I ўсё ж...

- Ды не, - сказаў я. - Наўрад цi...

- А чаму ж яны акваланг купiлi? Вось яшчэ мне спарцмены знайшлiся!

Тут я нiчога не змог сказаць. Сапраўды, з гэтым аквалангам было звязана нешта таямнiчае.

Ну навошта, скажыце, калi ласка, спатрэбiўся акваланг немаладым вясковым дзядзькам, якiя нават фiззарадкай зроду не займалiся?

Ды яшчэ й як яны куплялi яго! Нiбыта штось забароненае, небяспечнае.

- А што б гэта яно такое "дваццаць жалезных"... пра якiя яны гаварылi? "Якасць бранябойная...", - задумлiва сказаў Ява.

Я перасмыкнуў плячамi.

- Зброя? Гранаты? - прыжмурыў на мяне вока Ява. - I якая тут сувязь акваланг... дваццаць жалезных?..

I раптам - нiбыта маланка блiснула ў галаве.

- Чакай! - кажу, а самога ажно мароз па скуры дзярэ. - Тата калiсьцi чытаў у часопiсе. Расказваў... Дзесьцi ў Чэхаславакii ў нейкiм возеры, Чорным, цi што, шпiёны ныралi ў аквалангах. Хацелi падняць са дна, каб пацiху вывезцi, дваццаць жалезных скрынак. Гэта быў архiў гестапа, якi фашысты затапiлi, адступаючы. Вельмi важныя дакументы... спiсы ваенных злачынцаў. I ў Аўстрыi тая ж пятрушка была, таксама ў возеры i таксама шпiёны з аквалангамi.

- Точна! Яно самае! Ух ты-ы! - загарэўся Ява. - Ну так, "дваццаць жалезных", i "вермахт", i аквалангi...

Ён не дагаварыў, бо ў гэты момант з рэпрадуктара гучна, на ўсю станцыю, пачулася:

- Вучнi з вёскi Васюкоўка, якiя прыехалi на экскурсiю ў Кiеў, Рэнь i Заўгародны, вас чакаюць на выхадзе са станцыi "Дняпро"!

Нiбыта хтосьцi зверху нас аглушыў, ажно ногi падкасiлiся. Так гэта было для нас неспадзявана. Нам здалося, што ўсе гэтыя людзi, якiя па станцыi i ўнiзе швэндаюцца, усе яны разам на нас паглядзелi.

I мы адразу ж зрабiлiся маленькiмi-маленькiмi i нiбыта голымi. Упершыню ў жыццi нашыя прозвiшчы называлi па радыё.

- Не бойся, - апамятаўся нарэшце Ява. - Гэта, напэўна, Галiна Сiдараўна. Шукае нас. Гайда!

Мы патупацелi да выхаду.

Зiрк-зiрк. Нi Галiны Сiдараўны, нi нашых - нi слыху нi дыху. А стаiць вялiзны вусаты мiлiцыянер. Убачыў нас i адразу:

- Стоп! - падняў руку. - З Васюкоўкi? Рэнь i Заўгародны? Вы мне i патрэбны. Пайшлi.

Вось табе i "не бойся"! Папалiся! За нашы хулiганскiя паводзiны ў "Дынама", за тыя вудзiльны праклятыя.

Мае ногi прыкiпелi да зямлi i зрабiлiся ватнiмi - вось-вось на падлогу сяду.

- Ну, пайшлi, чаго ж вы, - азiрнуўся мiлiцыянер. - На руках вас несцi, цi што?

Ледзь з месца крануўся.

Выйшлi мы з метро, глядзiм - стаiць сiняя машына з чырвонай стужкай на баку, а на той стужцы напiсана: "Мiлiцыя". I вядзе нас мiлiцыянер да машыны. Адчынiў дзверцы, сказаў: "Сядайце", а сам - каля шафёра. Зняў трубку (радыётэлефон) i гаворыць:

- Таварыш лейтэнант! Дакладвае старшына Палянiчка. Хлопцаў знайшоў. Вязу на аператыўнай машыне куды трэба.

Мы так i аслупянелi. Ну ўсё! "Куды трэба". У турму, значыць, вязе. Прапалi мы.

Нам бы якраз плакаць, гаварыць: "Мы болей не будзем, адпусцiце", а мы нi слова, нi гу-гу! Гордыя мы!

Тулiмся адзiн да аднаго, едзем i праз акенца на Кiеў апошнi раз паглядаем.

Запунсавеў Кiеў сцягамi i святочнымi транспарантамi. Першамай жа заўтра. Усюды людзi вясёлыя, усмешлiвыя, вольныя. А мы... у турму едзем. А сапраўдныя шпiёны на волi ходзяць. I нам зрабiлася так прыкра - хоць ты плач.

- Эх вы! - не вытрымаў Ява. - Не тых узялi, каго трэба!

- Як гэта? - павярнуўся старшына.

- Вось вам i "як гэта", - закапылiў губы Ява. - Можа, мы за сапраўднымi шпiёнамi сачылi...

- Ну?! - левае брыво старшыны выгнулася, як запытальнiк.

- Вось вам i "ну". Можа, яны толькi што аквалангi купiлi... для падводнага плавання...

- Ого!

- Вось вам i "ого"! Можа, яны гестапаўскi архiў з дна будуць падымаць.

- Зразумела! "Аквалангi на дне". Глядзеў. А хто яны, вашы шпiёны? Адкуль узялiся? З-за акiяна?

- З нашай вёскi.

- Ага, мясцовыя, значыць. Калгаснiкi. Як прозвiшчы?

Ява разгублена зiрнуў на мяне. Ён ужо шкадаваў, што пачаў гэтую размову. Мiлiцыянер гаварыў пасмiхаючыся, вiдаць, нi слову не паверыў.

- Як жа прозвiшчы вашых шпiёнаў? Га? - усмiхаючыся, паўтарыў старшына. - А можа, гэта сам старшыня калгаса? Або дырэктар школы? Або калгасны вартаўнiк, якi яблыкi не дае латашыць? Га? Чаго маўчыце?

Раптам машына спынiлася.

- Ну, прыехалi. Вылазьце, шэрлакi холмсы, - сказаў старшына Палянiчка.

Вылезлi мы. Турму вачамi шукаем. Нешта не вiдаць. Направа царква, а прама - вялiкi шэры будынак з калонамi, на тэатр падобны. Няўжо ў Кiеве такая турма?

Толькi мы падумалi пра гэта, а мiлiцыянер i кажа:

- Гэта, хлопцы, гiстарычны музей, дзе ваш клас з настаўнiцай. Iдзём пашукаем iх. А то яны, пэўна, хвалююцца, думаюць, што вы назаўсёды згубiлiся.

"Дык вось яно што, - радасна забiлiся нашы сэрцы. - Дык вы, значыцца, не ў турму нас, таварыш Палянiчка. А ў музей, да Галiны Сiдараўны. Ох! Якi ж вы малайчына, якi ж вы добры чалавек!"

- I не хвалюйцеся, хлопцы! - супакоiў нас добры чалавек. - Я вашай настаўнiцы скажу, што вы сачылi за шпiёнамi. Яна не будзе сварыцца. Гэта ж справа сур'ёзная! Дзяржаўная!

- Не трэ...

- Не ка... - адначасова ўсклiкнулi мы. А што, як... На ўсю вёску засмяюць! Навошта Ява сказаў!

- Ён па... пажартаваў, - зiркнуўшы на Яву, паспешлiва сказаў я.

- Умгу! - насупiўшыся, пацвердзiў Ява.

- Мы проста хацелi... хацелi... - я нiяк не мог прыдумаць, што ж мы хацелi.

- У Дняпры пакупацца, - падхапiў Ява. - Таму i змылiся. Бо Галiна Сiдараўна не дазваляе. А ў нас жа Дняпра няма. А Дняпро ж, ведаеце...

- Ведаю, - усмiхнуўся старшына. - Ну добра. Бачу, вы хлопцы спрытныя, вынаходлiвыя... Сам калiсьцi быў такi. Толькi падманваць не трэба. Пайшлi.