Святло зямлі Неўрыда - Ганна Навасельцава

Крок, яшчэ крок. Пагойдваецца пад нагамі цёплае, шурпатае, нечакана знаёмае дрэва. Уроце становіцца нясцерпна горача. Калінавы смак... Калінавы мост... Мост жыцця і смерці. Чалавечай, чарадзейнай, боскай. Нават тых, хто, здавалася б, не мае смерці. Цмокаў, калі іх забівае ўсеўладны Пярун. Чаму ён успомніў пра цмокаў? Для ўсіх аднолькавая смерць. Так зманліва кліча другі бок моста... Яшчэ адзін крок.

Налятае вецер, буран. Адкуль ён у небыцці? Яго не павінна быць. Заціхае няспыннае калыханне бярвенняў, і бачыць чарадзей на другім баку постаць. Аблічча смяротнага, за якім угадваецца бессмяротны. Воін, бог вайны, Пярун. У яго, неўрыдскага чарадзея, няма шанцу ў міжбоі. А Пярун тым часам кажа: «Я цябе ўжо адзін раз забіў, цмок. Але ты, як бачу, бессмяротны. Я заб’ю цябе яшчэ раз, мне няцяжка». Але што гэта? Гэта не яго ўспаміны. Неўр ніколі не сустракаўся з Перуном.

Невядомая сіла падымае неўра ў нечалавечым палёце, што пераадольвае многамнога цяжкіх крокаў. Са здзіўленнем глядзіць чарадзей на свае блішчастыя крылы, што маюць усе нашчадкі Сусветнага. І вось вялікі цмок апускаецца на мост зусім побач з Перуном. Так блізка да другога боку... Ён — цмок. Задзейнічана не падуладная смяротнаму магія, і ён прымае чалавечае аблічча. І няўжо гэта яго такі спакойны голас адказвае Перуну: «Ты не заб’еш мяне ніколі, уладар зброі і маланкі. Ты не ведаеш, наколькі я стаў бессмяротным».

Не, гэта не ён. Ён, смяротны неўр, не можа такога ведаць. Ён не быў воінам, і тым больш не быў такім Воінам, як Пярун. Але ён будзе змагацца. Як супраць тых ворагаў, супраць бога, што заўсёды бласлаўляў вайну і сам быў вайною, роўны ў бітве многім сотням такіх, для каго меч — гэта працяг рукі. «Змагайся, — гаворыць яму нечы голас, — змагайся, і ты пераможаш». Уруках неўра з ’явілася зброя. З лязгатам сутыкнуліся мячы.

Неўр стаяў перад Калінай. Ад яе плыла іскрыстая хваля святла. Дрэва з чалавечай душою, людская чараўніца вялікай сілы ў абліччы каліны. Ён прыйшоў занадта позна. Каліна стварыла незваротныя чары, назаўсёды пазбыўшыся права вярнуць чалавечае жыццё.

Ледзьве-ледзь шапацелі прасветла-шэрыя галіны, лістоў на іх ужо не было. І таму сярод толькі кранутых восенню, яшчэ амаль зялёных дрэў, адзінокая апалая каліна была смуткам і напамінам пра тое, што хутка здарыцца. Напамінам чарадзеям і людзям. Першыя павінны ўсё зразумець, другія толькі паспачуваюць. Але ў сваім спачуванні нават не здагадаюцца, наколькі блізка апынуліся да праўды...

Кратаў вецер мядзяную россып, і, здавалася, успыхвала Каліна алтарным вогнішчам, якое шугала па-над лесам, абшарам, зямлёй. Плыла ў бясконцы шлях, ззяючы горкімі чырвонымі гронкамі. Такімі знаёмымі чырвонымі гронкамі. Горкі смак жыцця...

***

Горкі смак жыцця. Ты вярнуўся да жыцця, а хтосьці з яго пайшоў. Ты змагаўся за гэты свет з багамі, а хтосьці ахвяраваў гэтым светам. Хоць меў наперадзе роўны, доўгі жыццёвы шлях. Мог хадзіць па гэтай зямлі, ствараць свае чары і клапаціцца пра гэты свет, здзяйсняючы сваё наканаванне чарадзея берагчы зямлю. І ніводзін з бессмяротных не заступіў бы шлях. Не пазбавіў бы права зрабіць вялікі дарунак сваёй зямлі, якая так лёгка цябе насіла. Дараваць стваральную магію ў бессмяротнай справе, нязгасную памяць пра сябе гэтаму хуткаплыннаму свету... Пра сваё кароткае смяротнае жыццё, што ўспыхнула яснай знічкай, на імгненне асвятліўшы неба і зямлю, на імгненне засланіўшы магутнасць і веліч бессмяротных. Тваё жыццё не прайшло дарма, твая магія не спала, і ты, чараўнік і чарадзей, дадаў сябе да высокіх адвечных скрыжаляў людзей і багоў... Як я разумею цябе, Дзіў. Цябе, хто бярог кволае смяротнае жыццё болей за жыццё бессмяротнага. Апошні заўсёды паспее... усё, што можна паспець. А жыццё смяротнага так лёгка спыніць, яго не абараняюць ні магутная зброя, ні вялікая магія. І таму ён павінен паспець прынесці тым даражэйшы свету дарунак, што гэты дарунак адзіны. Непаўторны. Незамяняльны. Неабходны, як паветра. Гэты дарунак стварае свет, як ніколі не створаць яго бессмяротныя багі. Навошта ты ўчыніла так, Каліна?

Ці гэта дрэва яму адказала, ці гэта вецер прынёс пакінутыя чары, але чарадзей пачуў. «Час святла мінаецца, неўр. Спяшайся. Ты доўга быў у небыцці і шмат чаго не ведаеш.

Пасля таго, як знікла, захлынуўшыся ў крыві, твая Неўрыда, многае для зямлі аказалася страчаным. Магіяй сталі ўладаць чарадзеі, што былі людзьмі і таму не маглі быць роўныя неўрам. І я таксама з іх роду. Чарадзей, мы ніколі не маглі зраўняцца з вамі, мы не маглі спазнаць вашых таямніц, мы не змаглі зберагчы вашу спадчыну. А вы... вы даравалі свету занадта многа. Вашы дарункі былі дасканалымі, магутнымі і амаль жывымі, з памяццю і ведамі свайго стваральніка. Яны доўга бераглі зямлю пасля вашай смерці. Але нават стварэнні народа чарадзеяў не маглі існаваць бясконца. Ты ведаеш, неўр, што без наступнікаў, якія падтрымліваюць яго сваёй магіяй, дарунак чарадзея траціць сілу. Мы доўга не маглі стаць вашымі наступнікамі. Занадта доўга. І цяпер дарунак вашых вялікіх чарадзеяў, дарунак святла, амаль страчаны. Час святла мінаецца, неўр».

Ствараецца чарамі ласкавае, прамяністае святло. Ужо цяпер іскрыцца ў ім вялікая жыватворная сіла. І са здзіўленнем глядзіць неўр, як сплятаюцца ў немагчыма складаным узоры промні сілы. Скачуць блішчастыя водсветы. «Глядзі ўважліва, вучань, — кажа між тым задаволены голас настаўніка. — Цяпер ты бачыш вялікую магію. Яна яшчэ не скора стане маім дарункам гэтаму свету. Ды і не толькі маім. Але гэта будуць вялікія чары. Памятай, што дарунак кожнага чарадзея — незвычайнае майстэрства яго самога і вялікая міласць духаў стыхій. Твае стыхіі — Зямля і Агонь. Стыхія Зямлі будзе падтрымліваць цябе па праве твайго нараджэння. Уладар Агню таксама з табою. Цяпер табе трэба стварыць сабе Абярэг. Гэта будзе тваім першым крокам у пазнанні высокага майстэрства». «Як мне стварыць Абярэг, настаўнік? — Заклапочана пытае ён. — Як мне злучыць у Абярэгу дзве такія розныя стыхіі?» — «Пра гэта мы пагаворым пасля, вучань. А пакуль што глядзі ўважліва, якія чары ты будзеш падтрымліваць у свой час. Гэта тое, што будзе аберагаць цябе як свайго захавальніка, што будзе патрабаваць ад цябе высокай годнасці і найвялікшага майстэрства. Калі ты зможаш стаць такім, якім належыць быць чарадзею, ты будзеш маім наступнікам».

«Але з пакалення ў пакаленне зямных чарадзеяў перадаецца адно вяшчунства».

***

«З пакалення ў пакаленне перадаецца вяшчунства, што калісьці на зямлю вернецца адзін з неўраў, сын народа чарадзеяў. З тых, хто мог прымаць аблічча звера, ваўка-ваўкалака, адно па сваім жаданні. З нямногіх абазнаных свайго народа, якія ведалі больш за звычайныя чары, стваралі магію самай цудадзейнай зямлі. Ён, народжаны Зямлёй і лесам, спасціг многія таямніцы свету і стаў роўным самому Агню. Ён ад святла і нашчадак святла. Але будзе несці ў сабе боль, скруху, расчараванне, бо прыйдзе адтуль, дзе былі і боль, і скруха, і расчараванне. І створыць ён новую зямлю, імя якой будзе Неўрыда. Вялікую краіну, якую памятаў у жыцці і смерці. Суджана яму тройчы памерці і нарадзіцца, атрымаць вялікую спадчыну і знайсці заклятую Вялікую Кветку, мацнейшую за ягоныя чары», — гучаў непераадольны голас людской чараўніцы. Гучаў упэўнена і пранікнёна, нібы сабраўшы ў сабе магію цэлага жыцця.

Чараўніца Каліна верыла ў тое, пра што казала. Нават у немагчымае, нездзяйсняльнае вяшчунства пра стварэнне новай Неўрыды. Адраджэнне маленькай зямлі чараў, якое таму немагчымае, што яго нельга здзейсніць ніякімі чарамі.

«І пазнае Вялікая Кветка ў ім свайго стваральніка, першага і апошняга, і дасць яму вялікую выратавальную сілу... »

Свеціцца магіяй толькі што створаны Абярэг, які з гэтага моманту будзе дапамагаць крыніцамі магічнай сілы. І ведае неўр, што нічога не скажа пра яго настаўніку. Проста не зможа сказаць. Таму што такія Абярэгі ствараюцца адзін раз і на ўсё жыццё. Неўр сам не ведае, як так атрымалася. Ён, як і трэба, знайшоў дрэва, дух якога пагадзіўся стаць ягоным ахоўнікам. Закляў стыхію Зямлі. Паклікаў уладара Агню. Ужо рыхтавалася патрэбная магія, калі здарылася гэта...

«...якая запатрабуе яго жыцця ў апошні раз. І не зможа ён перамагчы сваю смерць, калі толькі не... »

Гэта было зацятае змаганне двух бессмяротных, якое па законах чараў і магіі аднаго з іх пазбаўляла жыцця. Усемагутны Грамаўнік, які, ведаў чарадзей, не вельмі прыкмячаў неўраў, змагаўся з такім жа ўсемагутным Першым уладаром неба. Цмокам. Нашчадкам Сусветнага. Вялікім воінам, роўным ва ўсім самому Перуну.

Ён ніколі не забудзе гэтай бітвы. Узмоцненыя няскончанымі чарамі слых і зрок лавілі ў небе тое, што не чуў і не бачыў неўр да гэтага ніколі. Вось падае Перуноў агністы меч на цмока, але ўхіляецца той, прымушаючы Грамаўніка праваліцца ў свой удар. І сам нападае на бога, выпусціўшы доўгі слуп знішчальнага агню. Захіляецца Пярун ад агню шчытом, і скаланае неба і зямлю грукат ягонага мяча, які сутыкнуўся з мячом цмока ўжо на зямлі.