Новая зямля (на белорусском языке) - Якуб Колас

Ой, не: хай пан цярпець умее!

А Свiда стаў пароць гарачку

I ўжо у стрэльбе ўзвёў сабачку.

- Не руш! не руш, пан! о, крый божа;

Пан папсавацi справу можа!

Яшчэ мiнуту улучылi,

На крокаў дваццаць падступiлi.

Цяпер глушэц, як на далонi,

Сядзiць, бы шула, у заслоне

Хваёвых лапак, хвост мятлою,

Як бы любуецца сабою,

Балбоча, крэхкае i свiшча;

Глушэц склiкае на iгрышча,

А мо хваленнi жыццю правiць

I гэты бор спрадвечны славiць.

Мiхал i Свiда той часiнай

Стаялi моўчкi пад ялiнай.

Пан Свiда стрэльбу падымае

I доўга цэлiцца... страляе.

Бух! - грукнуў стрэл, лес узбудзiўся!

Дымок раўнюткаю стралою

Жахнуў старую гэту хвою,

З якой глушэц даўно зраднiўся;

I раптам з ёю разлучыўся,

Умомант звяў i страцiў сiлы

I не паспеў разняць ён крылы,

На мяккi дол, на мох зялёны

Упаў, насмерць акрываўлёны;

Ўзнялась галоўка i апала,

Два разы лапка задрыжала,

Навек застыла нерухома.

А Свiда рад быў, рад, вядома:

Рублём Мiхала ён трактуе,

Цыгарай хвацкаю частуе.

XXIV. ВЯЛIКДЗЕНЬ

У хаце вучням не сядзiцца

Прайшла ахвота ў iх вучыцца;

I сам дарэктар уздыхае,

На Мiкалаўшчыну кiвае,

У смутку нейкiм часта ходзiць,

Аб доме гутарку заводзiць,

Пускае жарты мiма вуха,

Яго не цешыць саладуха,

Якая хлопцу падабалась,

Бо вельмi добра удавалась.

- Сказаць, не кепска тут хлапчыне,

Прамовiць часам гаспадыня,

А ўсё ж дамок свой моцна цягне,

I кожны к матцы сваёй прагне.

Прыйшлося ўважыць тут малому

I адвязцi яго дадому.

А вучнi кнiжкi пахавалi

I ўжо Вялiкадня чакалi.

Прыйшла вялiкая субота,

Даўно прыпынена работа,

I ўжо пад вечар сама хата

Была прылучана да свята:

Лагоднасць, згода i павага

I вельмi сталая развага

Ўвесь гэты дзень тут панавалi.

I блiзкасць свята шанавалi

Старыя, дзецi i падросткi

I шуму тут не падымалi,

Як будным днём з-за кожнай косткi.

Алесь, Кастусь i Мiхалiна

Сама найшла на iх часiна

На працу зранку выйшлi самi

I падмялi двор дзеркачамi;

Пясочку потым накапалi

I сцежкi iм панасыпалi;

I гэты дворык так змянiўся,

Так гожа траўкай заiскрыўся,

Што проста глянуць было люба,

Хоць ты вядзi яго да шлюба.

Мужчыны загадзя пабрылiсь,

Вадою цёплаю памылiсь,

Бо трэба ж iм было сабрацца

Паехаць ў цэркву спавядацца.

Хоць i казаў Антось, бывала,

Што тут, у лесе, грахоў мала;

Калi ж часамi грэх налучыць,

Аб iм забудзеш, ён не мучыць

I не пашкодзiць ў справах неба,

Але папу аддаць iх трэба.

I вось пад вечар трохi важка

Загрукацела каламажка,

На свет выходзячы з усмешкай,

Зiму згуляўшы пад застрэшкай.

Антось агледзеў тут прылады,

Калёсам добра даў "памады",

Густога дзёгцю i варволю,

Каб меней крыўдзiлiсь на долю;

А напамадзiўшы калёсы,

Паправiў вiтыя атосы

I падлажыў у задок сена.

Вясёлы час - павозак змена!

Агледзеў дзядзька ўсю аздобу,

Тады зрабiў павозцы спробу.

Калёсы лёгка закруцiлiсь,

З вясёлым гукам пакацiлiсь.

Пайшлi ў хаду раўнютка, гладка,

Як з маслам першая аладка.

Тым часам ў хаце ўсё гатова,

Цяпер за бацькам толькi слова,

Бо ён у лесе прыпазнiўся

I вось цяпер яшчэ пынiўся.

А хлопцы зрання рыхтавалiсь,

Па добрай згодзе змеркавалiсь

I самi зладзiлi, вядома,

Хто едзе з iх, хто будзе дома.

- То будзем ехаць - я гатовы...

Ну, аставайцеся здаровы!

Мiхал дамашнiм пакланiўся

I шапку зняў, перахрысцiўся.

Яму ў адказ дабра жадаюць,

Грахi ўсе чыста адпускаюць.

Над цiхай талаю зямлёю

Навiсла ночка той парою.

Было спакойна i лагодна,

Як бы сама прырода тая

Паважнасць свята адчувае,

З людзьмi жыве супольна, згодна.

Маўчаць хваiны, анi зыку,

Не шэпне гэты бор-музыка,

Стаiць маўчком i разважае,

Вiдаць, Вялiкадня чакае.

"Цяпер i страхi пазнiкалi!"

На вуха Костусю шапталi

Якiясь думкi-весялушкi:

"Звяры Вялiкдзень чуюць, птушкi,

I хвоi гэтыя, i елi,

Лiхiя людзi падабрэлi,

Бо святам божым ўсюды вее;

З нажом разбойнiк не пасмее

Залегчы ў лесе срэдзь дарогi,

Бо i заможны i убогi

Святы Вялiкаднiк святкуюць

I радасць ў сэрцы сваiм чуюць".

I гэту згоднасць, радасць свята

Ва ўсiм Кастусiк адчувае:

I ў тым, як з дзядзькам размаўляе,

На возе седзячы з iм, тата,

Чуваць яна ў пытаннi брата,

I ў гэтым лесе безгалосным,

I ў мерным клыгату калёсным;

Вось так i чуеш, што й дарога

Цяпер паслушна волi Бога,

I пераказваюць навiны

Калёсам гучна каляiны.

Дарога з лесу выйшла ў поле,

Калёсы коцяцца паволi,

Шуршыць пясочак мнагазначна.

Ў сяле на цэрквi чуць абачна

Блiшчыць лiхтарык i мiгае,

Дарожных погляд прыцягае.

Яны лагчынку праязджаюць,

Гару сярэднюю мiнаюць,

Клады з панiклымi крыжамi,

Дзе дрэвы голькамi-брыжамi

Навiслi цiха над зямлёю,

I едуць мернаю ступою.

Вось хаты з мроку выплываюць,

Агнямi вокны ў хатах ззяюць,

I на пясочку блескi-плямы

Прыгожа пiшуцца скрозь рамы.

Яшчэ па звычаю старому

Мужчыны сталыя удому

Свае лiтаннi адпраўлялi,

Пакуты Езуса спявалi.

Так i цяпер у Ратуёвых,

Ў Яхiма дзядзькi, ў Базылёвых,

Таксама ў Стасечкi i ў Даткi

Свае захоўвалi парадкi:

Сядзелi згодна i набожна

I спеў святы вялi заложна,

Вачэй не зводзячы з кантычкi.

Часамi тут былi i стычкi,

Калi спеў новы зачыналi

Ды ў тон агульны не траплялi.

- Не так, Андрэй, ты пачынаеш!

- Не, гэта ты, Сальвэсь, збiваеш!

- Не так, мужчыны, вось як трэба!

Пры гэтым чуўся бас Язэпа,

Другiя голас далучалi,

I гуртам зноў яны спявалi

За накiроўваючым басам.

А падарожныя тым часам

На двор да швагра заязджаюць,

Iдуць у хату, ўсiх вiтаюць.

Карусь Дзiвак ў сваiм кажусе

Ляжаў на печы ў цёплым дусе,

Як заўжды ў вольную часiну;

Ляжаў, курыў i цыркаў слiну

З-за белай комiны на хату;

I ён таксама рады святу,

Але нiяк не мог стрымацца,

Каб з печы жартам не азвацца,

Абы хто ў хаце паказаўся,

I сам ён смехам залiваўся;

А цётка Магда не стрывае

I Дзiвака свайго палае:

- Чаго, кацьмак, там завалiўся?

Пайшоў бы ў цэркву, памалiўся,

Зусiм ты Бога адцураўся:

Пятнаццаць год як спавядаўся!

- А што папу казаць я маю?

Я печ на рай не памяняю!

- Цьфу, млын пусты! ото завала,

Бадай табе было зарвала!

I злосна дзядзьку лае цётка,

А ён хiхiкае каротка.

- Што, дзядзька, пойдзем ў цэркву, можа?

- А пойдзем, голубе-нябожа!

Антось i Костусь iдуць з хаты.

Цянююць вулiцай дзяўчаты,

Шчабечуць весела, смяюцца,

I хлопцы дзесь перагукнуцца.

I ўсе вясёлы, ўсе рухлiвы

I святам заўтрашнiм шчаслiвы.

А цэрква, макаўка святая,

Народу поўна, блескам ззяе.

Сярод царкоўкi плашчанiца

Стаiць мiж елачак зялёных.

Кабеты, дзеўкi, маладзiцы

Iдуць-плывуць да плашчанiцы

У хустках белых i чырвоных,

Набожна хрысцяцца, ўздыхаюць

I лбом данiзу прыпадаюць.

Направа сталыя мужчыны

Стаяць, разгладзiўшы маршчыны.

А Чылiноў Алесь надзьмуўся,

Ў святыя дзеяннi уткнуўся

I там, дзе слоў не расчытае,

На сажань голас працягае.

- Вось Чылiны як дацiнаюць!

Чытанне людзi адзначаюць.

Народ калышацца, хвалюе,

Бы ў цёмным вiры вада тая,

I ўсё плыве, ўсё прыбывае,

А ўлады сну ён больш не чуе,

I блiзак час святой дзяннiцы.

"Хрыстос васкрос!" - з гары-званiцы

Вяшчае першы звон шчаслiва.

Народ увесь, бы ў полi нiва

Буйнымi гнецца каласамi,

Скланiўся цiха галавамi.

А пачакаўшы з паўгадзiны,

Нясуць жанкi, нясуць мужчыны

Кашы, каробкi, паўасмiны

I ставяць ў рад на цвiнтары

Ўсе велiкодныя дары.

Маленне бацька-поп канчае,

Iдзе з крапiдлам i махае.

Заварушылiся каробкi,

Кашы, рашэты, паўасмiны,

Чакалi доўга той часiны

Дзямян, Шабас, Казiмер, Сцёпка.

Паперлi полем русакоўцы,

Бягуць да коней свержаноўцы,

Гудуць, склiкаюцца, вiншуюць,

Адны другiх ў галдзе не чуюць,

I ўсе спяшаюцца, бягуць,

Каб рот свой скорамам заткнуць.

Антось з Мiхалам тож гатовы.

- Святкуйце ж веселы, здаровы!

Усiм дабра яны жадаюць

I за вароты выязджаюць.

А людзi ў хатах не драмалi:

Ўжо "алялюя" адспявалi

I за сталамi ўсёй сям'ёю

Сядзелi - цешылiсь ядою.

Панукi конiк не чакае,

I сам ён рыссю запускае,

Як бы спяшаецца дамоў

Замчаць сваiх гаспадароў.

А новы дзень, даўно жаданы,

Ўжо сыпле багру на курганы,

I стрэлы-косы залатыя

На ўзгоркi падаюць крутыя.

А хмаркi ў фарбах златалiтых,

Ў шаўках агнiстых, аксамiтах,

То паасобку, то гурткамi,

То залатымi ланцужкамi,

Як бы спынiўшысь нерухлiва,