Крэсла з гербам i розныя крымiнальныя гiсторыi (на белорусском языке) - Василий Хомченко

- А хто ён?

- Салдат.

Адносiны да забойцаў у мяне, як i ў кожнага нармальнага чалавека, даволi адназначныя - гэта самыя цяжкiя злачынцы, i з iмi трэба рабiць тое ж, што зрабiлi яны са сваiмi ахвярамi, - забiваць. Дзейнiчаць па прынцыпу талiёна: вока за вока, зуб за зуб, забiў - забiць самога. Так i было ў даўнiя часы, прымяняецца гэты прынцып i ў наш час у некаторых iсламскiх краiнах. I калi сёй-той з "гуманiстаў" выступае за адмену пакарання смерцю, няхай яны ўявяць або сябе ахвярамi забойцы, або сваiх самых блiзкiх. Я таксама стаю за адмену пакарання смерцю, але з iстотнай агаворкай - захаваць расстрэл забойцам. Толькi забойцам.

Вельмi цяжка зразумець, як псiхiчна здаровы чалавек можа забiць чалавека дзеля нейкай сваёй карысцi. Жах!

Сцвярджаюць, што кожны чалавек здольны ўчынiць супрацьпраўныя дзеяннi, толькi трэба, каб ён апынуўся ў пэўных умовах, якiя б спрыялi гэтаму дзеянню. Але забiць дадзена не кожнаму. Чалавек тоiць у сабе, можа быць, героя, а можа, злачынцу. Злачынцаў звычайна дзеляць на дзве катэгорыi - забойцаў i не забойцаў. Забойцы не абавязкова сядзяць у турме за забойствы, але гэтыя людзi здольны забiць. Перад iмi не iснуе псiхалагiчных бар'ераў, перашкод, якiя б маглi iх спынiць раней, чым яны паднясуць руку з нажом да грудзей ахвяры цi прыцэляцца з пiсталета ў патылiцу. А вось другая, большая частка злачынцаў, хоць яны i не вылазяць з турмаў, забiць не могуць, пазбягаюць "мокрых" спраў.

Маючы такiя непрымiрымыя адносiны да забойцаў, будучы суддзёй, я стараўся ўхiляцца ад разглядаў iх спраў. Мяне цяжка ўражвалi такiя разгляды. I таму, калi следчы запрасiў мяне зайсцi да яго ў кабiнет, дзе сядзеў падследны забойца, я адмовiўся. Але, даведаўшыся, хто ён такi i каго забiў, зайшоў.

Падследны - салдат унутраных войск - сядзеў на стуле ў поўнай вайсковай форме, бялявы, з вострым дзiцячым падбародкам. Белыя, як ватныя, броўкi амаль злiвалiся з белай скурай.

Служыў ён у канвойным падраздзяленнi першы год. Служба канвойных вядомая: дастаўляць падследных у пракуратуру, падсудных - у суд, этапiраваць з турмы ў калонiю. Гэты салдат, назавем яго Волкавым, i займаўся такой службай. Бачыў ён на судах розных злачынцаў, слухаў iх расказы пра ўчыненае i ўсё больш i больш, як потым прызнаваўся, здзiўляўся, адкуль яны, такiя нелюдзi, бяруцца.

Пра забойства, учыненае Волкавым, якое i расследавалася цяпер, мне коратка расказаў следчы перад заходам у яго кабiнет. Сутнасць справы такая. Волкаў у складзе канвою ахоўваў у судзе аднаго падсуднага. У час судовага следства нечакана для ўсiх Волкаў выхапiў з кабуры пiсталет i стрэлiў у падсуднага, якi сядзеў у загародцы цiха i смiрна. Начальнiк канвою з другiм канвойным адразу ж схапiлi Волкава i абяззброiлi.

I вось Волкаў у кабiнеце следчага.

- Ну што, - спытаў я Волкава, - як сябе адчуваеш?

Волкаў зiрнуў на мяне абыякава i нават неяк няўцямна, адказаў коратка:

- Адчуваю вось.

Я спытаў, адкуль ён родам, дзе працаваў да службы, ён адказаў, што нiдзе не працаваў, а вучыўся ў школе. Пра сутнасць справы я нiчога не спытаў i выйшаў.

У абедзенны перапынак я пацiкавiўся ў следчага, цi дойдзе справа да суда.

- Думаю, не дойдзе, я буду супраць, каб яго судзiлi.

Можа паказацца незразумелым: Волкаў застрэлiў чалавека, i яго, забойцу, трэба вызвалiць, быццам бы нiякай логiкi.

Што ж, паспрабуем узнавiць тую падзею, якая адбылася два днi назад у абласным судзе.

Дык вось, быў суд, i радавы Волкаў у зале суда ахоўваў падсуднага. Падсудны, яшчэ малады чалавек, яму i трыццацi не было, нiкчэмны апушчанiк, п'янiца, да арышту жыў удваiх з малой сястрой. Мацi iх памерла, бацька сям'ю пакiнуў даўно, i брат, як старэйшы, быў для сястры за бацьку.

Сястрычцы споўнiлася толькi дзевяць гадоў. Я яе бачыў у следчага худзенькая, забiтая i замучаная братам. Пенсiю, што належала ёй за мацi, брат прапiваў, i таму яна хадзiла часта галодная i ў абносках. Але гэта была яшчэ не ўся яе бяда. Брат яе гвалцiў, жорстка i дзiка. Гвалцiў кожны дзень, прымушаў малую рабiць яму тое, на што i не кожная дарослая жанчына згодзiцца. Бедная дзяўчынка цярпела, пакутавала i маўчала, нiкому не скардзiлася, бо брат прыгразiў зарэзаць, калi яна каму раскажа пра гэта.

Паказаннi падсуднага ў судзе былi кароткiя, без падрабязнасцей, адказваў толькi на пытаннi - так цi не так. Так, бiў яе, адымаў пенсiю, бо пiць трэба было. Так, гвалцiў, але калi быў п'яны. Так, малая хварэла, скардзiлася на болi ў жываце. Аднойчы па п'янцы стукнуў яе аб сцяну, i дзяўчынка страцiла прытомнасць.

I вось стала расказваць пра гэта сястрычка. Малая, а ўжо сутулая, з тонкiмi ножкамi, бледная, яна старалася i яшчэ больш сутулiцца, нiбы хацела зусiм стаць нечым малым, незаўважным. Вось так яна, вiдаць, скурчвалася кожны раз, калi брат прыходзiў дамоў.

- Ён i душыў мяне, - сказала яна.

- Як душыў, за што? - спытаў суддзя.

Дзяўчынка, гледзячы долу, памаўчала, а потым сказала, што яна пра гэта следчаму расказала i той усё запiсаў. Яна саромелася.

- А вы i суду раскажыце.

- Ну ён стаў мне... у рот пiхаць... А я адварочвалася, тады ён схапiў мяне за горла i душыць пачаў. I задушыў, бо я нiчога ўжо не помнiла.

Цiха было ў судзе, вельмi цiха. Суддзi, пракурор, адвакат, настаўнiца дзяўчынкi, канвойныя слухалi гэты аповяд малой з тварамi акамянелымi.

Слухаў, усё чуў i Волкаў.

На Волкава нiхто ўвагi не звяртаў. А ён стаяў збялелы, з заплюшчанымi вачамi. Ён у гэты момант успомнiў сваю, у такiм жа ўзросце, сястрычку i з такiм жа iмем, такую ж бялявую. Уяўлялася сястрычка, а ў судзе чулася:

- Ага, ён падняў мяне з ложка i аб сцяну ўдарыў. Я забылася. I ў мяне ў галаве доўга балела.

I Волкаву здаўся гэты слабы галасок голасам сястрычкi, i яму здавалася, што гэта яе б'юць аб сцяну. Рэальнасць i ўяўленне змяшалiся, i дзе родная сястрычка, дзе гэтая няшчасная дзяўчынка - на момант злучылася ў адно.

- Прасiла, малiла, не бi мяне, не муч, мне балiць. А ён мяне - па галаве, па галаве... - гучаў слабы галасок ужо нiбы яго, Волкава, сястрычкi.

У Волкава закружылася галава, i ён ухапiўся за загародку, за якой сядзеў падсудны, заплюшчыў вочы. Падсудны зiрнуў на яго i чамусьцi ўхмыльнуўся. Гэта ўхмылка i вырашыла яго лёс. Волкаў дрыжачай рукой расшпiлiў кабуру, выхапiў пiсталет i стрэлiў у тую ўхмылку. Апомнiўся ён, калi абяззброены сядзеў у камеры для падсудных, куды яго пасадзiў начальнiк канвою.

Суду засталося толькi вынесцi вызначэнне аб спыненнi справы ў сувязi са смерцю падсуднага.

Калi следства ў адносiнах Волкава было скончана, я спытаў у следчага:

- А як Волкаў характарызуецца начальствам, саслужыўцамi?

- Лялькi купляў.

- Не разумею, для чаго?

- Кожны раз, калi быў у гарадскiм звальненнi, купляў якую-небудзь ляльку i пасылаў дамоў сястрычцы. I яшчэ птушак кармiў: насыпаў на падаконнiк казармы крошкi хлеба сiнiцам.

- Усё, - сказаў я, - больш мне нiчога i не трэба ведаць пра чалавека.

Волкава не судзiлi, прызналi, што ўчынiў забойства ў стане афекту. Ну таксама ўлiчылi i асобу забiтага. Галоўны ваенны пракурор гэта вырашэнне ўхвалiў.