Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке) - В Нестайко

Спявалi мы гадзiны паўтары, а то i болей. Якiя толькi песнi мы не спявалi! I народныя, i рэвалюцыйныя, i старыя камсамольскiя, i сучасныя, i песнi з кiнафiльмаў...

Потым Iгар сказаў:

- А цяпер, можа, няхай Валька патанцуе...

"Зараз будзе нос дзерцi, а яе ўгаворваць", - падумаў я.

Але яна адразу ж згадзiлася.

- Калi ласка, магу станцаваць.

Тут я заўважыў, што Кукуруза чамусьцi пачырванеў i неспакойна завалтузiўся на месцы. Дарэчы, я яшчэ i раней, калi спявалi, заўважыў, што мой сябрук Кукуруза ўвесь час паглядваў на Вальку, а калi яна выпадкова падымала на яго вочы i iхнiя позiркi сустракалiся, ён адразу ўтароплiваўся ў зямлю.

- Украiнскi танец казачок! - аб'явiў важаты i заiграў на акардэоне.

Валька пачала танцаваць. I адбылася дзiўная змена. Нязграбная цыбатая Валька ўмомант ператварылася ў лёгкую птушку, кожны рух якой злiваўся з музыкай.

I цыбатыя ногi яе, вось гэтыя цыбатыя ногi, на якiх, здавалася, нельга нават устаяць (вось-вось упадзеш), гэтыя ногi, ледзь дакранаючыся да зямлi, нiбыта ўвесь час былi ў паветры, у палёце - стройныя, моцныя i пругкiя.

Каля майго вуха часта-часта, як натомлены, нiбыта ён сам танцаваў, дыхаў Кукуруза. А калi Валька закончыла танец i ўсе пачалi апладзiраваць, ён не стаў апладзiраваць, а, сустрэўшыся са мною позiркам, чамусьцi нахмурыўся i адвярнуўся.

Потым Аксана чытала вершы Маякоўскага. Добра чытала, толькi вельмi крычала - пэўна, ажно ў вёсцы чутно было.

А потым пачалi купацца. Iгар плаваў кролем, Сашка-"штурман" брасам, ды i Валька нядрэнна плавала (праўда, па-дзявочаму, задраўшы галаву i фыркаючы, як кацяня). Але скакаць у ваду з вярбы нiхто не ўмеў. I вось тут мой сябар Кукуруза паказаў, што такое васюкоўскiя хлопцы. Уздзёрся на саменькую вершалiну, разгайдаўся, як малпа, на галiне i я-ак скокнуў - амаль хвiлiну ляцеў i амаль на сярэдзiну плёса заляцеў. Усе толькi ахнулi. А важаты сказаў:

- Малайчына! З цябе можа атрымацца добры спартсмен. Табе трэба ў секцыю па скачках з трамплiна. Малайчына!

Кукуруза ажно пачырванеў ад задавальнення.

Мяне распiрала, i я захацеў даказаць, што я таксама геройскi хлопец. Я папляваў на рукi i пашкробся на вярбу. Але мяне напаткала няўдача. Прыкрая, жахлiвая няўдача. Я зачапiўся за сучок i разарваў трусы, нават рызiнка лопнула. Пра тое, каб скакаць, i размовы не магло быць. Прытрымлiваючы сваё няшчасце адной рукою i ледзь не заплакаўшы ад сораму, я спусцiўся ўнiз. Але нiхто не стаў здзекавацца з мяне. "Нiчога, бывае. З кожным можа такое здарыцца", - супакойвалi мяне ўсе. Я толькi ўздыхаў i ад прыкрасцi махаў рукою. Дзяўчаткi прапанавалi мне зашыць трусы, але я катэгарычна адмовiўся. Сядзець галяком, пакуль дзяўчаты будуць зашываць парванае, - лепей утапiцца! Я ўзяў у iх толькi iголку з нiткаю i палез у будан - зашываць сваю ганьбу. Там, у цемры, доўга i няўмела я торкаў iголкаю, пакалоўшы сабе пальцы i каўтаючы слёзы сораму.

Неспадзявана мой позiрк упаў на кнiжку, што ляжала ў кутку будана, прыкрытая лiсцем. Я зацiкавiўся, пацягнуў яе. Гэта была "Граматыка". Я спачатку здзiвiўся, але потым успомнiў, што Кукуруза яе ўзяў, каб пусцiць пыл у дзедавы вочы.

У "Граматыку" быў закладзены сшытак. Я разгарнуў гэты сшытак (няхай прабачыць мне мой сябар такую цiкавасць!). На першай старонцы пачынаўся "Дзённiк Рабiнзона Кукурузы". Што там - вы ўжо ведаеце: "прыгоды" i "непрыемнасцi" першага дня. "А што далей?" - зацiкавiўся я. Перагарнуў старонку - i вылупiў вочы. Далей iшлi практыкаваннi. Амаль палавiна сшытка была спiсана практыкаваннямi з падручнiка - i на дзеясловы, i на назоўнiкi, i на прыметнiкi.

Практыкаваннi былi напiсаны алоўкам - таксама, як i дзённiк. Можна было не сумнявацца - усё гэта пiсалася ўжо тут, на востраве.

Дык вось яно што!

Рабiнзон Кукуруза, якi збiраўся пражыць на бязлюдным востраве дваццаць восем гадоў, два месяцы i дзевятнаццаць дзён, рыхтаваўся да дыктанту.

Ах ты ж хiтрун! Ах ты вужака! Твая гордасць, твая шалёная гордасць атамана не дазволiла прызнацца, што ты старанна рыхтуешся да дыктанту, i ты ўцёк ад людскiх вачэй на бязлюдны востраў i зубрыш граматыку. Ну, чакай! Я табе... А дарэчы, што "чакай"? Хiба я скажу яму што-небудзь?! Хiба я хачу, каб ён застаўся на другi год? Ды не! Вядома ж, не! I я нiчога яму не скажу, нi слова, нi паўслова. Няхай думае, што я нi аб чым не здагадваюся. Няхай думае!

Я хуценька паклаў сшытак i "Граматыку" на месца i прыцерушыў лiсцем, як i не чапаў.

Ад гэтага адкрыцця мне адразу зрабiлася лёгка i весела - нiбыта пасля дажджу сонейка засвяцiла. Пра свой сорам я i думаць перастаў. Зусiм iншым чалавекам выскачыў я з будана. Усе заўважылi перамену ў маiм настроi i цяпер смела пачалi насмiхацца. Неспадзявана з плёса данеслася:

- Го-го! Вось вы дзе!

Да вострава падплываў яшчэ адзiн човен. У чоўне сядзелi Рыгорка Бардадзiм i некалькi нашых хлопцаў-юннатаў.

- Амаль гадзiну вас шукаем, - сказаў важатаму Бардадзiм, вылезшы на бераг. - Нас Фарадзеевiч прыслаў. Запрашае вас да сябе. Хоча паказаць свае новыя гатункi гароднiны i садавiны. Пачаставаць хоча.

- Ой! Навошта ж я так наелася! - у роспачы ўскрыкнула Аксана.

Усе засмяялiся.

- Нiчога! Пакуль даедзем, утрусiцца, - супакоiў яе важаты. - Ну што ж, сябры, давайце збiрацца!

Пачалася мiтусня.

- О! А вы тут што робiце, басякi? - здзiўлена запытаў Бардадзiм, заўважыўшы нас.

- У iх справа. Сакрэтная! - таямнiча сказала Аксана.

- Што-о? - скрывiўся Бардадзiм. - Справа? Якая справа? У гэтых? У гэтых жэўжыкаў? Гэта ж вядомыя ў вёсцы басякi. Мабыць, нешта ўжо прыдумалi, нейкае глупства. Акрамя глупстваў, нiякiх справаў у iх не бывае...

Нiхто нават не засмяяўся. Мабыць, усiм было нiякавата, i ўсе маўчалi.

Мы стаялi чырвоныя, як два памiдоры.

Мы хацелi правалiцца скрозь зямлю.

Эх! Калi б мы былi такiя дужыя, як ты! Мы б табе паказалi! "Справаў! Справаў!" - гаварыць спачатку навучыся!

- I нiякiя яны не басякi, а харошыя хлопцы! - адрэзала раптам Валька.

- Правiльна! - падхапiў Iгар.

- Харошыя! Харошыя! Харошыя! - заверашчала Аксана.

- Толькi так! - крыкнуў Сашка-"штурман".

- Ну, няхай! Няхай! Няхай! - замахаў рукамi Бардадзiм. - Вы - нашы госцi, не будзем сварыцца. Паехалi хутчэй! Фарадзеевiч даўно чакае.

Нас абступiлi Iгар, Валька, Сашка-"штурман" i iншыя пiянеры:

- Да пабачэння!

- Бывайце!

- Бывайце здаровы!

Мы ўсiм па чарзе пацiскалi рукi. I тут Валька сказала:

- Шкада, што мы не даведаемся, як закончыцца ваша сакрэтная справа...

Яна так аб гэтым шчыра шкадавала, што Кукуруза зноў пачырванеў. I раптам у Вальчыных вачах успыхнулi агеньчыкi:

- А ведаеце што! А вы напiшыце нам! Я вам пакiну адрас, а вы напiшаце, добра?

- Напiшыце!

- Вядома!

- Няхай напiшуць абавязкова!

- Напiшыце! Напiшыце!

- Толькi так! - як адрэзаў Сашка-"штурман".

А Валька пiсала ўжо на нейкай паперчыне адрас.

- На, - сказала яна, працягваючы паперку Кукурузе. - Толькi глядзi, не згубi!

Кукуруза нiчога не сказаў - моўчкi засунуў паперку за пазуху.

Яны селi ў чоўны.

- Давайце заспяваем на развiтанне песню! - прапанавала Валька. - Заводзь, Сашка!

I яны заспявалi.

Мы доўга стаялi на беразе. Iх даўно ўжо не было вiдна, а песня яшчэ далятала з-за чаратоў i расплывалася па ўсiх плаўнях. Песня была пра дружбу.

Кукуруза доўга ляжаў у траве на палянцы i моўчкi глядзеў у неба. Я таксама ляжаў i глядзеў. Неба - яно такое, што на яго можна глядзець i глядзець. Гадзiнамi. Глядзець i думаць. Я не ведаю, пра што думаў Кукуруза, але я зусiм не здзiвiўся, калi ён раптам уздыхнуў i сказаў:

- Так, зараз тэхнiка, яна не тое што... а наогул... вядома... Кажуць, у такiм вось гузiку - прыёмнiк, у партсiгары - тэлевiзар. А фотаапарат - дык зусiм пад пазногаць схаваць можна...

- Што ж ты хочаш - на транзiстарах, на паўправаднiках, - сказаў я i пачырванеў.

Кукуруза ўздыхнуў i раптам мройлiва сказаў:

- А здорава было б зрабiць нешта такое... на транзiстарах. Цiкавае i незвычайнае. Напрыклад, кiраванне каровай на адлегласцi па радыё. Памiж рагамi нацягнута антэна. У вуха ўстаўлены маленькi прыёмнiк (на транзiстарах, вядома).

Пасвiць такую радыёкарову - адно задавальненне.

Сядзiш сабе дзесьцi за тры кiламетры ў гародзе дзеда Салiвона, аплятаеш кавун саладзенны (я лепш за ўсё тую сярэдзiну, таго самага чырвонага ваўка ў кавуне люблю. А ты? Ага... Так-так). Дык вось сядзiш, хрумаеш кавун. Потым глянуў у кiшэнькавы тэлевiзар, бачыш - твая Манька ў шкодзе, у калгасным просе. Нацiскаеш на кнопку i: "Манька-а! Ану, заварочвай, праклятая! А-ля-ля-ля!" I Манька - нiбыта яе хто пугаю свiснуў - назад. А ты зноў сядзiш i аплятаеш кавун. Любата! Скажы?

- Яшчэ б! Калi б такое зрабiць, дык наогул... - кажу я.

Але вось Кукуруза ўстрапянуўся - не ўмеў ён доўга сумаваць i раздумваць. Ён быў чалавекам дзеяння.

- Ну, добра, пра гэта потым... А цяпер давай падумаем, як мы будзем Кныша ноччу затрымлiваць.

- Што? Затрымлiваць?! Ды як жа яго затрымаеш? Ён жа нас патопiць, як кацянят.

- Патопiць? А ружжо навошта? Ты думаеш, для такой справы абавязкова патрэбны людзi з каламi? Ружжо - гэта, брат, не жартачкi. Гэта зброя. Бац - i будзь здароў!