Майстар i Маргарыта (на белорусском языке) - Михаил Булгаков

"Цэлую справу сшылi!" - падумаў Iван. А галоўны прывычна прабег вачыма па паперы, прамармытаў: "Угу, угу...", перакiнуўся са свiтай некалькiмi сказамi на незнаёмай мове.

"I па латынi, як Пiлат, гаворыць..." - сумна падумаў Iван. Але тут адно слова прымусiла яго здрыгануцца, i гэта слова было "шызафрэнiя" - яшчэ ўчора вымаўленае праклятым чужаземцам на Патрыярхавых сажалках, а сёння паўторанае тут прафесарам Стравiнскiм.

"I гэта ведаў!" - трывожна падумаў Iван.

Галоўны, вiдаць, меў за правiла згаджацца з усiмi i радавацца ўсяму, што яму толькi не гавораць, i выказваць свае адносiны словамi "слаўна, слаўна...".

- Слаўна! - сказаў Стравiнскi, вярнуў некаму аркуш i звярнуўся да Iвана: Вы - паэт?

- Паэт, - панура адказаў Iван i ўпершыню раптам адчуў нейкую агiду да паэзii, i тыя свае вершы, якiя ўспомнiлiся зараз, здалiся нечым непрыемным.

Ён зморшчыў твар i ў сваю чаргу спытаўся ў Стравiнскага:

- Вы - прафесар?

У адказ на гэта Стравiнскi загадзя далiкатна нахiлiў голаў.

- I вы - тут галоўны? - працягваў Iван.

Стравiнскi ў адказ i на гэта пакланiўся.

- Мне трэба з вамi пагаварыць, - шматзначна сказаў Iван Мiкалаевiч.

- Я для гэтага i прыйшоў, - адазваўся Стравiнскi.

- Справа вось у чым, - пачаў Iван, адчуваючы, што прыйшоў яго час, - мяне ненармальным зрабiлi, i нiхто не хоча слухаць!..

- Не, мы выслухаем вас вельмi ўважлiва, - сур'ёзна i з супакаеннем сказаў Стравiнскi, - у ненармальныя вас запiсваць нiколi не дазволiм.

- Тады слухайце: учора вечарам я на Патрыярхавых сажалках сустрэўся з таямнiчаю асобаю, чужаземцам цi нечужаземцам, якi зараней ведаў пра смерць Берлiёза i асабiста бачыў Понцiя Пiлата.

Свiта маўклiва, нават не варухнулася, слухала паэта.

- Пiлата? Пiлат, гэта - якi жыў пры Iсусе Хрысце? - прыжмурыўся на Iвана i спытаўся Стравiнскi.

- Той самы.

- Ага, - сказаў Стравiнскi, - а гэты Берлiёз загiнуў пад трамваем?

- Вось яго ўчора пры мне i зарэзала трамваем на Патрыярхавых, прычым гэты загадкавы грамадзянiн...

- Знаёмы Понцiя Пiлата? - спытаў Стравiнскi, якi, вiдаць, быў кемлiвы.

- Менавiта ён, - пацвердзiў Iван, вывучаючы Стравiнскага, - дык вось ён i сказаў, што Анечка разлiла алей... А ён i паслiзнуўся якраз на тым месцы! Як вам гэта падабаецца? - шматзначна запытаўся Iван, спадзеючыся на вялiкi эфект ад сваiх слоў.

Але эфекту не было, i Стравiнскi зусiм проста папытаўся далей:

- А хто ж гэтая Анечка?

Гэтае пытанне крыху расчаравала Iвана, твар яго перасмыкнуўся.

- Анечка тут не галоўнае, - прамовiў ён i захваляваўся, - бог яе ведае, хто яна такая. Проста нейкая дурнiца з Садовае. А важна тое, што ён зараней, разумееце, зараней ведаў пра алей! Вы разумееце!

- Цудоўна разумею, - сур'ёзна сказаў Стравiнскi, дакрануўся да паэтавага калена i дадаў: - Не хвалюйцеся i працягвайце.

- Працягваю, - сказаў Iван i стараўся трапiць у лад Стравiнскаму, ведаючы з горкага вопыту, што толькi вытрымка дапаможа яму. - Дык вось, гэты страшны тып, а ён хлусiць, што ён кансультант, валодае нейкаю незвычайнаю сiлаю... Напрыклад, за iм гонiшся, а дагнаць не можаш. Ды з iм яшчэ парачка, i таксама прыгажуны свайго роду: нейкi доўгi з пабiтымi шкламi i, акрамя таго, неверагодных памераў кот, якi сам ездзiць у трамваi. Акрамя ўсяго, - Iвана нiхто не перабiваў, i ён пачаў гаварыць з усё большым запалам i пераконанасцю, - ён асабiста быў на балконе ў Понцiя Пiлата, у чым няма нiякага сумнення. Дык што ж гэта такое? А? Яго трэба неадкладна арыштаваць, а то ён наробiць бяды, што i не апiсаць!

- Дык вы i дабiваецеся, каб яго арыштавалi? Я вас правiльна зразумеў? спытаўся Стравiнскi.

"Ён разумны, - падумаў Iван, - варта прызнаць, што i сярод iнтэлiгентаў таксама трапляюцца зрэдку разумныя. Гэта нельга адмаўляць!" - i адказаў:

- Правiльна! А як не дабiвацца, самi падумайце! А мяне сiлаю затрымалi тут, суюць лямпаю ў вочы, у ванне купаюць, пра дзядзьку Федзю распытваюць!.. А яго ўжо даўно на свеце няма! Я патрабую, каб мяне неадкладна выпусцiлi.

- Ну што ж, слаўна, слаўна, - адазваўся Стравiнскi, - вось усё i высветлiлася. Сапраўды, якi сэнс трымаць у бальнiцы здаровага чалавека? Добра. Я вас адразу ж выпiшу, калi вы мне скажаце, што вы нармальны. Не дакажаце, а толькi скажаце. Ну, вы нармальны?

Тут запанавала поўная цiшыня, i тоўстая жанчына, якая ранiцай даглядала Iвана, паглядзела на прафесара, як на бога, а Iван яшчэ раз падумаў: "Праўда, разумны".

Прапанова прафесара яму спадабалася вельмi, аднак перш чым адказаць яму, ён добра падумаў, наморшчыўшы лоб, i сказаў цвёрда:

- Я - нармальны.

- Ну вось i слаўна, - аблегчана ўздыхнуў Стравiнскi, - а калi так, то давайце думаць лагiчна. Возьмем ваш учарашнi дзень, - тут ён завярнуўся, i яму адразу ж падалi Iванаў аркуш. - У пошуках невядомага чалавека, якi назваўся чужаземцам, знаёмым Понцiя Пiлата, вы ўчора ўчынiлi наступнае, - тут Стравiнскi пачаў загiнаць доўгiя пальцы, пазiраў то на паперу, то на Iвана, павесiлi на грудзi iкону. Было?

- Было, - панура згадзiўся Iван.

- Упалi з плота, абабiлi твар. Так? З'явiлiся ў рэстарацыю з запаленаю свечкаю ў руцэ i ў адной бялiзне, а ў рэстарацыi збiлi некага. Прывезлi вас сюды звязанага. Адсюль вы тэлефанавалi ў мiлiцыю i патрабавалi прыслаць кулямёты. Потым паспрабавалi выкiнуцца з акна. Так? Спытаю: цi можна такiм чынам каго-небудзь злавiць цi арыштаваць? I калi вы чалавек нармальны, то самi адкажаце - нiколi. Вы хочаце пайсцi адсюль? Калi ласка. Але дазвольце запытацца, куды накiруецеся?

- Вядома, у мiлiцыю, - адказаў Iван i ўжо не гэтак упэўнена i цвёрда адчуваў сябе ад прафесарскага позiрку.

- Адразу адсюль?

- Угу.

- А на кватэру сваю не заедзеце? - хутка спытаўся Стравiнскi.

- Няма часу туды заязджаць! Пакуль я па кватэрах буду раз'язджаць, ён змыецца!

- Так. А што ж вы найперш скажаце ў мiлiцыi?

- Пра Понцiя Пiлата, - адказаў Iван Мiкалаевiч, i вочы ў яго затуманiлiся.

- Ну вось i слаўна! - усклiкнуў пакораны Стравiнскi i звярнуўся да таго, што быў з бародкаю, загадаў: - Фёдар Васiльевiч, выпiшы, калi ласка, грамадзянiна Бяздомнага ў горад. Але гэты пакой не займаць, бялiзну можна не мяняць. Праз дзве гадзiны грамадзянiн Бяздомны будзе зноў тут. Ну што ж, звярнуўся ён да паэта, - поспеху вам жадаць не буду, таму што ў поспех нi кропелькi не веру. Да хуткай сустрэчы! - I ён устаў, i свiта яго варухнулася.

- А чаму я буду зноў тут? - трывожна спытаўся Бяздомны.

Стравiнскi быццам i чакаў гэтага пытання, адразу ж сеў i загаварыў:

- А таму, што як толькi вы з'явiцеся ў мiлiцыю ў кальсонах i скажаце, што бачылiся з чалавекам, якi асабiста ведаў Понцiя Пiлата, - вас iмгненна прывязуць сюды, i вы зноў апыняцеся ў гэтым самым пакоi.

- Пры чым тут кальсоны? - разгублена азiраючыся, спытаўся Iван.

- Галоўным чынам Понцiй Пiлат. Але i кальсоны таксама. Казённае адзенне мы ж з вас здымем i выдадзiм ваша адзенне. А вас прывезлi ў кальсонах. А мiж тым заехаць дадому вы не збiраецеся, хаця я вам i намякнуў на гэта. Далей будзе Пiлат... i ўсё гатова!

Тут нешта страшнае адбылося з Iванам Мiкалаевiчам, i ён адчуў, што слабы, што яму патрэбна парада.

- Дык што ж рабiць? - спытаўся ён на гэты раз ужо нясмела.

- Ну вось i слаўна! - сказаў Стравiнскi. - Гэта рэзоннае пытанне. Цяпер я скажу вам, што з вамi здарылася. Учора вас нехта моцна ўразiў расказам пра Понцiя Пiлата i iншымi жахамi. I вось вы, нервовы, змучаны чалавек, пайшлi па горадзе з расказамi пра Понцiя Пiлата. Натуральна, што вас прымаюць за вар'ята. Ваш паратунак цяпер толькi ў адным - у поўным спакоi. I вам абавязкова трэба застацца тут.

- Але яго патрэбна злавiць! - з мальбою ўсклiкнуў Iван.

- Добра, але нашто ж самому бегаць? Запiшыце на паперы пра ўсе вашы падазрэннi i абвiнавачаннi гэтага чалавека. Няма нiчога прасцей, чым пераслаць вашу заяву куды трэба, i калi, як вы мяркуеце тут, ён злачынец, гэта высветлiцца даволi хутка. Але адна ўмова: не ператамляйцеся i старайцеся менш думаць пра Понцiя Пiлата. Цi мала чаго можна нарасказваць! Не ўсяму ж трэба верыць.

- Зразумеў! - рашуча заявiў Iван. - Прашу выдаць мне паперу i пяро.

- Выдайце яму паперу i кароценькi аловак, - загадаў Стравiнскi поўнай жанчыне, а Iвану сказаў: - Але сёння пiсаць не раю.

- Не, не, сёння, абавязкова сёння! - устрывожана ўскрыкнуў Iван.

- Ну добра, толькi не напружвайце голаву. Не атрымаецца сёння, атрымаецца заўтра.

- Ён уцячэ!

- Ды не, - упэўнена сказаў Стравiнскi, - ён нiкуды не ўцячэ, ручаюся. I памятайце, што тут вам памогуць, а без гэтага ў вас нiчога не выйдзе. Вы чуеце мяне? - раптам шматзначна сказаў Стравiнскi i ўзяў за абедзве рукi Iвана Мiкалаевiча. Ён трымаў за рукi, глядзеў проста ў вочы i паўтараў: - Вам тут памогуць... вы чуеце мяне?.. Вам тут памогуць... вам тут памогуць... Вам палягчае. Тут цiха, усё спакойна... Вам памогуць...

Iван Мiкалаевiч нечакана пазяхнуў, твар яго падабрэў.

- Ага, ага, - цiха сказаў ён.

- Ну вось i слаўна! - як i звычайна сказаў прафесар, закончыўшы гаворку, устаў. - Да пабачэння! - ён пацiснуў Iвану руку i ўжо на выхадзе завярнуўся да таго, з бародкаю, i сказаў: - Ага, i кiсларод паспрабуйце... i ванны.

Праз некалькi iмгненняў перад Iванам не было нi Стравiнскага, нi свiты. За рашоткаю ў акне пад паўдзённым сонцам красаваўся радасны i вясновы бор на другiм беразе, а блiжэй паблiсквала рака.