Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке) - Вера Смирнова

Iшоў ён нядоўга i раптам пачуў непадалёку глухi рык iльва i пайшоў проста на яго. Леў таксама пачуў ворага i зароў так, што ўвесь лес задрыжаў. Леў зрабiў некалькi скачкоў i апынуўся перад Гераклам. Велiчна спынiўся ён насупраць героя, злосна зiркаючы вачыма, б'ючы сябе хвастом па баках i дзiка равучы. Геракл не разгубiўся, хутка падняў лук i пусцiў стралу проста ў вока льву. Леў злосна матнуў галавой i лапай змахнуў стралу, нiбы саломiнку. Потым прысеў, як кот, i скочыў, узняўшы лапу, каб раздушыць смельчака. Геракл ухiлiўся i цяжкай дубiнкай з усяе сiлы стукнуў iльва па калматай галаве. Але дубiнка адскочыла, не зрабiўшы нават драпiны льву, i выпала з рук Геракла. Леў зноў паматаў галавой, працягла i моцна пазяхнуў i раптам, нiбыта яму ўсё абрыдла, павярнуўся, пабег назад у глыб лесу i знiк.

Геракл пайшоў за iм.

Неўзабаве ён убачыў уваход у пячору. Геракл кiнуў лук i стрэлы i зайшоў у пячору. Там было цёмна, i Геракл вобмацкам прабiраўся наперад. Раптам леў скочыў яму на грудзi i хацеў разарваць яго, але Геракл схапiў звера аберуч за горла, сцiснуў яго шыю, быццам жалезнымi абцугамi, i задушыў.

Леў быў такi вялiкi i цяжкi, што Геракл не мог падняць яго.

Тады ён злупiў з iльва шкуру разам з галавою, надзеў яе на сябе i пайшоў у Мiкены.

Людзi з крыкам разбягалiся, убачыўшы Геракла з iльвiнай галавою на плячах. Сам цар Еўрысфей схаваўся ад яго ў далёкi куток палаца.

- Вось я прынёс цару шкуру Нямейскага льва, - сказаў Геракл.

Але палахлiвы Еўрысфей баяўся нават мёртвага льва i не адважыўся зiрнуць на яго шкуру.

- Няхай Геракл возьме яе сабе, - загадаў цар.

- Дзякуй, - сказаў Геракл i забраў iльвiную шкуру з сабою.

Ён пачаў насiць яе замест плашча, i яна добра ўкрывала яго, бо нi меч, нi стрэлы не маглi прабiць яе.

Захутаўшыся ў шкуру Нямейскага льва, Геракл падаўся выконваць другi загад цара Еўрысфея.

Другi подзвiг

Геракл знiшчае Лярнейскую гiдру

Непадалёку ад Аргоса распасцiралася вялiкае Лярнейскае балота. Чыстая i светлая крынiчка выцякала тут з-пад зямлi, ды слабы ручаёк не мог прабiцца да ракi або мора i расцякаўся наўкол у нiзiне. Вада застойвалася, зарастала мохам i балотнымi травамi, i вялiзная далiна ператварылася ў балота. Яркая зелянiна, што заўсёды ўкрывала балота, вабiла да сябе стомленага падарожнiка, але як толькi ён ступаў на зялёны лужок, з сыканнем i свiстам выпаўзала з дрыгвы дзевяцiгаловая пачвара - гiдра. Яна абвiвалася сваiм змяiным хвастом вакол чалавека, зацягвала ў балота i прагна з'ядала.

Увечары, калi гiдра, наеўшыся, засынала, ядавiтае дыханне яе дзевяцi пашчаў ахутвала туманам балота i атручвала паветра. Той, хто дыхаў гэтым паветрам, занядужваў, доўга хварэў i памiраў. Таму людзi баялiся наблiжацца да балота i сялiцца каля гэтай страшнай мясцiны.

I вось цар Еўрысфей загадаў Гераклу знiшчыць Лярнейскую гiдру.

Геракл выправiўся ў Лерну на каляснiцы, якой кiраваў яго сябар Iалай. Калi яны даехалi да балота, Геракл пакiнуў Iалая з каляснiцай каля дарогi, а сам запалiў факел i смела рушыў на балота.

Гiдра тым часам была сытая i драмала. Геракл пачаў падпальваць канцы стрэл факелам i пускаць iх у гiдру. Расцвялiўшы гiдру, ён прымусiў яе выпаўзцi з балота. Халодным слiзкiм хвастом яна абвiла левую нагу Геракла, i ўсе дзевяць галоў засiпелi вакол яго. Геракл шчыльней захутаўся ў iльвiную шкуру, якая надзейна ахоўвала яго i ад звярыных зубоў i змяiнага джала, дастаў меч i пачаў сячы адну за адной страшныя галовы гiдры.

Але як толькi сцякала з раны чорная кроў, на месцы адсечанай галавы вырасталi дзве другiя, яшчэ больш злосныя, яшчэ страшнейшыя. Неўзабаве Геракла акружалi, быццам жывы куст, сiпучыя галовы, i ўсе яны цягнулiся да яго, разяўляючы крывавыя пашчы.

Ён не мог скрануцца з месца - нага яго была ў кальцы змяiнага хваста, рука стамiлася сячы ўсё новыя i новыя галовы гiдры. Раптам ён адчуў боль у левай назе i, нахiлiўшыся, убачыў рака, якi клюшняй учапiўся ў яго пятку.

Геракл засмяяўся:

- Двое супраць аднаго? Гэта несумленна! Бой няроўны. Цяпер i я маю права паклiкаць сябра на падмогу!

I ён паклiкаў Iалая, якi чакаў яго ля каляснiцы.

Геракл аддаў яму факел i загадаў палiць агнём рану, як толькi меч адсячэ галаву гiдры. I там, дзе пёк агонь, ужо не вырасталi новыя галовы. Неўзабаве апошняя галава гiдры пакацiлася ў балота. Але яна не хацела памiраць нават пасля таго, як была адсечана, i, лежачы на траве ў крывi, зыркала злоснымi вачамi i раз'юшана разяўляла пашчу. Гераклу давялося вынесцi яе з балота i закапаць у зямлю, каб яна не нарабiла каму шкоды.

У чорнай крывi Лярнейскай гiдры Геракл намачыў канцы сваiх стрэл, i яны сталi смяртэльнымi - нiшто не магло вылечыць таго, у каго пацэлiла такая страла.

Трэцi подзвiг

Геракл даганяе Керынейскую лань

Дрывасекi, што збiралi ламачча ў лесе на схiлах Аркадскiх гор, убачылi неяк раз прыгажуню лань з залатымi рагамi. Яна стаяла высока на крутой скале i, згледзеўшы людзей, памчалася, нiбы вiхор, толькi галiны дрэў загайдалiся ды зазвiнелi на камянях сярэбраныя капытцы.

Чуткi пра дзiвосную лань разышлiся па паселiшчах, i шмат паляўнiчых не раз выпраўлялiся шукаць яе. Але, убачыўшы iх, лань iмгненна знiкала ў нагорным лесе. Лес быў густы, непралазны, гара здавалася непрыступнай для людзей. Паляўнiчыя вярталiся ў далiну i гаварылi, што на свеце не знойдзецца чалавека, якi мог бы высачыць i дагнаць гэтую лань.

Трэцi раз паклiкаў Еўрысфей Геракла i загадаў яму злавiць Керынейскую лань i жывую прывесцi ў Мiкены.

Геракл са сваiм сябрам Iалаем падалiся ў Аркадскiя горы. Ён пакiнуў дома свой лук i атрутныя стрэлы, а замест зброi ўзяў з сабою сякеру, рыдлёўку i нож.

Яны працярэблiвалi прасекi ў густым лесе, рабiлi прыступкi на камянiстых кручах, пратоптвалi сцежкi ў высокай траве. Спiлаваўшы дрэвы, героi перакiдвалi iх, нiбы масты, цераз ручаi i горныя рэчкi i звязвалi галiнамi i моцнай карой. Па гэтых вiсячых мастах яны пераходзiлi прорвы, па прыступках i сцежках падымалiся ўсё вышэй i вышэй у горы. Часам лань на iмгненне з'яўлялася перад iмi: паблiскваючы залатымi рагамi i нiбы вабячы iх за сабою, яна тут жа знiкала. Геракл з Iалаем цярплiва iшлi па яе слядах. Яны перабiралiся цераз горныя вяршынi, пакрытыя снегам, спускалiся ў цяснiны, пераходзiлi ўброд ручаi i рэчкi. Снежныя лавiны, спадаючы з кручаў, асыпалi iх ледзяным пылам, над iмi грукаталi горныя навальнiцы. Яны сустракалi ўсход сонца на вяршынях, начавалi ў дуплах вялiкiх дрэў i ў густым хмызняку, сiлкавалiся ягадамi, арэхамi, салодкiмi каранямi, пiлi ваду з горных крынiц - i нястомна, гадзiна за гадзiнай, усё вышэй падымалiся ў непрыступныя горы.

Лань усё часцей паказвалася перад iмi, быццам пачынала прывыкаць да людзей, - яна спынялася i пазiрала на iх без боязi i ўцякала ўжо не так iмклiва, як раней. Цяпер забiць яе было б лёгка, але ж яны павiнны былi злавiць яе жывой - такi быў загад цара.

Нарэшце iм удалося загнаць лань на вяршыню i абысцi. На вузкай сцяжынцы над прорвай яе чакаў Iалай. Убачыўшы яго, лань павярнулася, хацела бегчы назад, але тут Геракл перагарадзiў ёй дарогу. Яна замiтусiлася, не ведаючы, куды ўцякаць, i раптам замерла на краi прорвы. У тое ж iмгненне Геракл накiнуў ёй на рогi сплеценую з паўзучых раслiн вяроўку i моцна трымаў, пакуль не прыйшоў Iалай. Удвух яны павялi злоўленую лань па пракладзенай ужо дарозе ўнiз з гары.

Раптам на павароце сцяжынкi, у лесе, перад iмi з'явiлася прыгожая жанчына ў кароткiм адзеннi, з паляўнiчым лукам у руках, з калчанам за плячамi. Твар яе быў разгневаны, вочы палалi. Уладным узмахам рукi яна спынiла паляўнiчых, а лань адразу ж падбегла да яе i пачала церцiся галавой аб яе рукi.

Маладая паляўнiчая пагладзiла яе i сказала:

- О прагныя людзi! Хiба вам мала дарог i палёў у шырокiх далiнах там, унiзе? Навошта вы парушылi цiшыню майго горнага лесу? Нiколi яшчэ не ступала тут нага чалавека... Цяпер вы паказалi дарогу сюды людзям, i на маiх запаведных вышынях загрукаюць сякеры i рыдлёўкi, а стрэлы паляўнiчых распудзяць маiх звяроў i птушак. Навошта вы зрабiлi гэта?

Геракл пазнаў дачку Зеўса - Артэмiду-паляўнiчую.

- Не гневайся на нас, багiня! - адказаў ён ёй. - Мы прыйшлi сюды па волi твайго бацькi, вялiкага Зеўса, якi паслаў нас служыць людзям. Мы праклалi дарогу на вяршынi, таму што зямля ўся павiнна стаць набыткам чалавека. Але толькi смелыя i дужыя змогуць падымацца сюды. Няхай адважныя пойдуць за намi на гэтыя вяршынi. Тут цудоўна, тут вольна дыхаецца, i адсюль далёка вiдаць усё вакол. Тут чыстае паветра, i сам чалавек, падняўшыся сюды, робiцца чысцейшым i лепшым.

Позiрк багiнi палагаднеў. Яна пагладзiла прыгожую лань i сказала ёй:

- Iдзi! Ты хутка вернешся да мяне! - i схавалася памiж дрэвамi.

Геракл з Iалаем пайшлi далей, ведучы за сабою злоўленую лань.

Дарога назад была хутчэйшая i лягчэйшая, бо яны iшлi па сваiх слядах i зарубках. Неўзабаве яны спусцiлiся да падножжа гары. Геракл рушыў у Мiкены i прывёў у палац Еўрысфея цудоўную лань.

Але цар, баючыся Артэмiды, аддаў лань Гераклу.

Геракл успомнiў словы красунi паляўнiчай: "Ты вернешся да мяне!" Каб выканаць пажаданне багiнi, ён вярнуў лань Артэмiдзе.