Казкi трапiчнага лесу (на белорусском языке) - Герасио Кирого

Так i зрабiлi. Яны вярнулiся да хаты, сярэднi каацiк замянiў меншага, а мацi i старэйшы брат пацягнулi цела памерлага, схапiўшы яго зубамi. Яны паволi цягнулi яго ў лес, i галава нябогi звiсала i гайдалася, а хвост валачыўся па зямлi.

Назаўтра дзецi сапраўды здзiвiлiся пэўным дзiўным прывычкам свайго каацiка. Але таму што гэты быў такi самы добры i ласкавы, як яго брат, дык у дзяцей не ўзнiкла нiякага падазрэння. А каацi засталiся такой жа сям'ёй, як раней. Як i раней, дзiкiя каацi кожную ноч прыходзiлi ў госцi да хатняга сыночка i брата. Яны сядалi побач, елi кавалачкi цвёрдага яйка, якiя каацiк iм зберагаў, i апавядалi яму пра жыццё ў лесе.

БIТВА НА ЯВЭВIРЫ

У рэчцы Явэвiры, якая цячэ ў Мiсьёнэс, жыве шмат скатаў. I само слова "Явэвiры" якраз азначае "рака скатаў". Iх там столькi, што нават адною нагой ступiць у ваду небяспечна. Я ведаў аднаго чалавека, якому скат укалоў у пяту, а потым яму давялося паўмiлi чыкiльгаць дадому: чалавек ледзь не падаў ад болю, i з вачэй у яго кацiлiся слёзы. Боль ад скатавага ўколу - адзiн з сама моцных, якiя можна адчуць.

Ёсць у Явэвiры i шмат iншай рыбы, i часам бываюць людзi, якiя прыходзяць паляваць на рыбу з дынамiтнымi шашкамi. Яны кiдаюць такiя шашкi ў раку i забiваюць мiльёны рыб. Усе рыбы, якiя плаваюць вакол, гiнуць, нават калi яны велiчынёю з цэлы дом. А разам гiне i ўся драбяза, якая нi на што не прыдатная.

I вось аднойчы там пасялiўся чалавек, якi не хацеў, каб у раку кiдалi дынамiтныя шашкi. Яму было вельмi шкада рыбак. Ён, зрэшты, зусiм не пярэчыў, каб людзi лавiлi рыбу сабе на ежу, але ён не хацеў, каб марна забiвалi мiльёны маленькiх рыбак. Людзi, якiя кiдалi шашкi, спачатку злавалiся на яго, але той чалавек меў хоць i добры, але цвёрды характар, i ўрэшце людзi з дынамiтнымi шашкамi пайшлi паляваць у iншыя мясцiны, а ўсе рыбы засталiся вельмi задаволеныя. Яны былi такiя задаволеныя i такiя ўдзячныя свайму сябру, якi ўратаваў маленькiх рыбак, што пазнавалi яго, як толькi ён выходзiў на бераг. А калi ён гуляў па беразе i курыў, скаты плылi за iм, сцелячыся па дне, i вельмi радавалiся, што гуляюць разам са сваiм сябрам. Чалавек нiчога гэтага не ведаў ды жыў там шчаслiвы.

Але аднойчы адвячоркам на бераг Явэвiры прыбегла лiса i, залезшы ў ваду, крыкнула:

- Гэй, скаты! Там iдзе ваш сябар, ён вельмi паранены!

Пачуўшы гэта, скаты ўсхвалявана падплылi да берага i спыталi ў лiсы:

- Што, што такое? Дзе чалавек?

- Вунь ён iдзе! - зноў крыкнула лiса. - Ён пабiўся з ягуарам! I цяпер ягуар гонiцца за iм! Ваш сябар хоча пераправiцца на востраў. Дайце яму прайсцi, ён добры чалавек!

- Вядома! Вядома, мы прапусцiм яго! - адказалi скаты. - Але ўжо ягуара мы нi за што не прапусцiм!

- Вы асцярожна з iм! - крыкнула скатам лiса. - Не забывайцеся, што гэта ўсё-такi ягуар!

I адным скачком лiса знiкла ў лесе.

Ледзь яна паспела гэта зрабiць, як вецце расхiнулася i на бераг выйшаў чалавек. Ён быў увесь скрываўлены, у падранай кашулi. Кроў цякла ў яго па твары i па грудзях, капала на штаны i па складках штаноў сцякала на пясок. Ён быў цяжка паранены. Хiстаючыся, ён дайшоў да берага i ступiў у раку. Як толькi ён ступiў адной нагою ў раку, скаты перад iм расступiлiся, i чалавек па грудзi ў вадзе пайшоў да вострава. Нiводзiн скат не ўкалоў яго. Тады, выбраўшыся на другi бераг, чалавек самлеў i ўпаў на пясок, бо страцiў шмат крывi.

Скаты не паспелi нават паспачуваць свайму смяротна параненаму сябру, як пачулi жудасны рык i аж падскочылi ад страху ў вадзе.

- Ягуар! Ягуар! - закрычалi яны ўсе разам i стралою кiнулiся да берага.

I сапраўды, у гэтую хвiлiну на бераг Явэвiры выйшаў ягуар, якi пабiўся з чалавекам i цяпер гнаўся за iм. Звер быў таксама паранены, з яго цела сачылася кроў. Убачыўшы, што чалавек ляжыць як нежывы на востраве, ягуар злосна рыкнуў i кiнуўся ў ваду, каб прыкончыць яго.

Але не паспеў ён апусцiць у ваду лапу, як адчуў, што ў яе нiбыта ўсадзiлi восем цi дзесяць даўжэзных цвiкоў. Ад болю ён адскочыў назад. А гэта скаты, абараняючы пераход цераз рэчку, з усяе моцы ўцялi яго сваiмi хваставымi шыпамi.

Ягуар завыў ад болю i замахаў лапаю ў паветры. Але потым, агледзеўшыся, убачыў, што вада каля берага ўся закаламучаная, быццам на дне паварушылi глей. I ён зразумеў, што гэта былi скаты, якiя не хацелi яго прапускаць. Тады ён злосна зароў:

- Ага, я ведаю, хто гэта! Гэта вы, праклятыя скаты! Ану, прэч з дарогi!

- Не сыдзем!

- Прыбiрайцеся!

- Не прыбяромся! Ён добры чалавек! Ты не маеш права яго забiваць!

- Ён мяне паранiў!

- Вы абодва параненыя! У лесе - гэта вашыя справы! А тут ён пад нашай аховай! I праходу табе няма!

- Я ўсё роўна прайду! - зноў рыкнуў ягуар.

- Нi, нiколi! - адказалi скаты. (Яны казалi "нi, нiколi", бо так кажуць тыя, хто жыве ў Мiсьёнэс i гаворыць на мове гваранi.)

- Ну, то пабачым! - яшчэ раз рыкнуў ягуар.

I ён адышоўся ад берага, каб узяць разгон i скочыць як мага далей у раку.

Ягуар ведаў, што скаты амаль заўсёды трымаюцца каля берага, i думаў, што калi скочыць далёка, дык пасярод рэчкi скатаў не будзе, i тады ён зможа дабрацца да вострава i з'есць паўжывога чалавека.

Але скаты здагадалiся, i ўсе хуценька паплылi на сярэдзiну ракi, перадаючы з вуснаў у вусны:

- Далей ад берага! - крычалi яны пад вадою. - На сярэдзiну! У пратоку! У пратоку!

I ў тое ж iмгненне ўсё войска скатаў кiнулася ад берага абараняць пераход на сярэдзiне ракi. А ягуар тым часам ужо ляцеў над ракой у сваiм гiганцкiм скачку. Ён упаў у ваду i вельмi ўзрадаваўся, бо ў першае iмгненне не адчуў нiводнага ўколу. Ён падумаў, што ўсе падманутыя скаты засталiся ля берага...

Але не паспеў ён ступiць першы крок, як сапраўдны град уколаў прымусiў яго спынiцца: вакол зноў былi скаты, якiя бязлiтасна калолi яму ў лапы.

Ягуар упарта хацеў прайсцi, але боль быў такi невыцерпны, што ўрэшце ён зароў i, павярнуўшы назад, даў лататы да берага. Там ён упаў на пясок, бо не мог ужо нават стаяць. Жывот у яго ўздымаўся i апускаўся, быццам ён увесь задыхаўся i вельмi стамiўся.

Скаты атруцiлi ягуара сваёю атрутаю.

Але хоць iм удалося перамагчы ягуара, яны не супакоiлiся: яны баялiся, што прыйдзе ягуарыха i яшчэ шмат iншых ягуараў... I тады яны не здолеюць абаранiць пераход.

I праўда, лес у гэтую хвiлiну зноў напоўнiўся рыкам, i з яго выйшла ягуарыха. Убачыўшы ягуара, якi покатам ляжаў на пяску, яна вельмi раз'юшылася. А калi заўважыла, што рака каля берага ўскаламучаная скатамi, яна падышла да вады i, нiзка апусцiўшы пысу, крыкнула:

- Гэй, скаты! Я хачу прайсцi!

- Няма табе праходу! - адказалi скаты.

- Глядзiце, калi не дасце прайсцi, у гэтай рацэ не застанецца нiводнага ската з хвастом! - рыкнула ягуарыха.

- Няхай мы застанемся без хвастоў, але прайсцi табе не дадзiм! - адказалi яны.

- Апошнi раз кажу: дайце прайсцi!

- Нi, нiколi! - закрычалi скаты.

Раз'юшаная ягуарыха неасцярожна апусцiла адну лапу ў ваду, i тут адзiн скат, падкраўшыся, уваткнуў ёй памiж пальцамi ўвесь свой шып. Пачуўшы, як ягуарыха завыла ад болю, скаты з усмешкай сказалi:

- Здаецца, хвасты ў нас яшчэ ёсць!

Але ягуарыха нешта прыдумала, i маючы ў галаве гэтую сваю задумку, яна адышла ад берага i моўчкi пайшла ўверх па рацэ.

Але скаты i гэты раз разгадалi план свайго ворага. А варожы план быў такi: перайсцi рэчку ў тым месцы, дзе скаты яшчэ не ведаюць, што трэба абараняць пераход. Вялiкi смутак ахапiў скатаў, якiя сабралiся ля вострава.

- Яна збiраецца перайсцi рэчку вышэй па цячэннi! - закрычалi яны. - Але ж нельга, каб яна забiла чалавека! Трэба абаранiць нашага сябра!

У роспачы яны так круцiлiся ў глеi, што закаламуцiлi ўсю раку.

- Што ж нам рабiць? - думалi яны. - Мы хутка плаваць не ўмеем... Ягуарыха пяройдзе рэчку раней, чым тамтэйшыя скаты даведаюцца, што павiнны абараняць пераход любою цаной.

Яны не ведалi, што рабiць. I раптам адзiн маленькi, але вельмi разумны скацiк сказаў:

- Я ведаю! Хай да iх паплывуць дарады! Дарады нашы сябры! Яны плаваюць шпарчэй за ўсiх!

- Правiльна! - крыкнулi ўсе. - Хай плывуць дарады!

У адно iмгненне гэты клiч разнёсся вакол, i праз хвiлiну ўжо восем цi дзесяць шыхтоў дарадаў - сапраўднае войска дарадаў! - з усiх сiл паплыло ўверх па рацэ. Яны плылi так хутка, што пасля сябе, як пасля тарпедаў, пакiдалi на вадзе барозны.

Але як дарады нi старалiся, яны ледзьве паспелi перадаць загад перагарадзiць ягуарысе дарогу. Ягуарыха ўжо плыла i была зусiм недалёка ад вострава.

Але скаты як найхутчэй кiнулiся да другога берага, i як толькi ягуарыха намацала зямлю, скаты накiнулiся ёй на лапы i пачалi iх калоць шыпамi. Звер аж звар'яцеў ад болю! Ягуарыха раўла, скакала ў вадзе, узнiмала лапамi цэлыя стаўбуры пырскаў. Але скаты зноў i зноў кiдалiся ёй на лапы i так загарадзiлi сабой дарогу, што ўрэшце ягуарыха павярнулася, паплыла назад i выскачыла на бераг. Усе чатыры лапы ў яе страшна распухлi. I тут ёй не ўдалося прайсцi i з'есцi чалавека! Але скаты таксама стамiлiся. А горай за ўсё было тое, што ягуар i ягуарыха паднялiся i пайшлi ў лес. Што яны задумалi? Гэта выклiкала непакой у скатаў, i яны доўга раiлiся. Урэшце яны сказалi:

- Будзе вось што: яны збяруць iншых ягуараў i прывядуць iх сюды. А калi прыйдуць усе ягуары, дык тады яны пройдуць!