Полюс недаступнасці - Сяргей Белаяр

— Не загаворвай мне зубы!

— Навошта ж крычаць? Проста растлумачце нам з Глебам Міхайлавічам, што прымусіла вас прыйсці да недарэчнай высновы аб вінаватасці прафесара Казанцава!

— Заткніся! — Судзераў шпурнуў бюст аб зямлю, прымусіўшы навукоўцаў адскочыць.

— Яўген Святаслававіч, калі вас не абцяжарыць!

— Добра, Глеб Міхайлавіч! — Медзелец высілкам волі стрымаў раздражненне. — Як скажаце.

— Пракляты забойца, я спыню цябе! — электрык рвануў да Казанцава, схапіў за горла і пачаў душыць. Твар прафесара пачырванеў, вочы палезлі з арбіт. Ён паспрабаваў адштурхнуць Судзерава, аднак той быў маладзейшы, вышэйшы і цяжэйшы за яго.

Нядоўга думаючы, дацэнт схапіў бюст і ўдарыў ім электрыка. Удар прыйшоўся прама ў лоб. Секунду або дзве Судзераў працягваў захоўваць вертыкальнае становішча, а затым паваліўся як падкошаны.

— Дзякуй, калега! — з цяжкасцю вымаўляючы словы, Казанцаў выпрастаўся. У яго вачах стаялі слёзы.

Медзелец не чуў сябра і не адчуваў болю ў параненай руцэ.

— Я забіў чалавека...

— Ці ён, ці мы!

— Я забіў чалавека! — накаціў паралізуючы страх.

— Спыніце істэрыку! — Казанцаў адвесіў Медзельцу звонкую аплявуху, ад чаго погляд дацэнта набыў асэнсаванасць. — Вы абаранялі не толькі маё, але і сваё жыццё! Любы суд прысяжных вас апраўдае!

— У нас няма суда прысяжных.

— Усё роўна!.. Дый не мёртвы ён!

— Праўда? — сэрца забілася хутчэй.

— Прывесці Віктара Канстанцінавіча?.. Судзераў без прытомнасці! — дацэнт у думках падзякаваў Богу. — Давайце аднясем яго ў жылы блок і замкнём, пакуль ён не нарабіў бяды.

Электрык слаба застагнаў, калі яго ўзялі пад пахі, але ў прытомнасць не прыйшоў.

Навукоўцы выбіліся з сіл, пакуль дацягнулі Судзерава да ложка.

— Які цяжкі... Мы зможам звязацца з Вялікай зямлёй прама цяпер?

— Магу паспрабаваць, але...

— Ніякай гарантыі? — прафесар вылаяўся. — Падзарабляў студэнтам разгрузкай вагонаў, вось і нахапаўся... Хутчэй бы скончылася гэтая праклятая бура! Сітуацыя выйшла з-пад кантролю!

— Звязваць будзем?

— Зразумела! Не хапала толькі, каб хтосьці яшчэ даведаўся пра зброю! — пра­фесар скарыстаўся бухтай провада. Атрымалася не так моцна, як у Хмары, тым не менш надзейна.

— А калі пачне ванітаваць? Ён жа задыхнецца!

— Ваша праўда, Яўген Святаслававіч! — Казанцаў кінуў шкарпэтку на падлогу, у сэрцах даўшы пінка сумцы з асабістымі рэчамі электрыка. — Забярыце ў яго ключ!.. Дзякую!

— Што будзем рабіць далей?

— Не ведаю, калега. Сысці мы не можам, спыніць вар’яцтва не можам, папрасіць аб дапамозе не можам... Застаецца толькі замкнуцца ў жылых блоках і чакаць.

— Не самы лепшы варыянт.

— Можаце прапанаваць іншы?

— Давайце збяром усіх з цвярозым розумам у кают-кампаніі і пачнем мазгавы штурм!.. Глеб Міхайлавіч, што з вамі? Глеб Міхайлавіч? — каб не ўпасці, прафесару давялося схапіцца за плячо дацэнта. — Вы добра сябе адчуваеце?

— Усё нармальна, проста параксізмы мігрэні! — Казанцаў дакрануўся рукой да шыі і раптам зрабіўся белым, як палатно. Яго погляд напоўніўся жывёльным страхам.

— Вы ўпэўнены?

— Так, чорт пабяры! Хопіць мяне дапытваць!

— Прашу прабачэння!

Не менш за хвіліну Казанцаў варушыў жаўлакамі, пасля чаго сказаў:

— Папрасіць прабачэння варта мне. Я страціў кулон — падарунак жонкі на гадавіну вяселля.

— Хутчэй за ўсё, яго сарваў Судзераў, калі душыў вас. Давайце вернемся і пашукаем!

— Буду ўдзячны вам за дапамогу, калега!

Ля акумулятарнай, уціснуўшыся ў сцяну і дрыжучы, як ліст на ветры, сядзеў Хмара. Па шчоках тэхніка цяклі слёзы.

— Яшчэ адна ахвяра!

Пачуўшы голас Медзельца, Хмара тузануўся і паглядзеў вар’яцкімі вачыма на навукоўцаў. Варта было дацэнту зрабіць крок, як тэхнік паспрабаваў зліцца са сцяной і прагугніў:

— Не чапайце мяне!

— Мы не зробім вам зла, Мікалай Андрэевіч!

— Калі ласка! — слёзы хлынулі ручаём. Хмара закрыўся рукамі.

— Жаласлівае відовішча! І куды толькі падзелася гіпертрафаваная маскуліннасць?.. Хадземце, калега! Баюся, у Мікалая Андрэевіча здарыцца інфаркт, калі мы дакранемся да яго.

Кулон, дакладней тое, што ад яго засталося, адшукаўся за некалькі метраў ад дзвярэй — пад каналізацыйнай трубой. Казанцаў лаяўся і штурхаў сцены. Выплюхнуўшы злосць, сказаў:

— Мне трэба пабыць аднаму!

— Гэта няўдалая ідэя, Глеб Міхайлавіч! — дацэнт вырашыў забыцца пра тактоўнасць.

— Мне трэба пабыць аднаму!

— Ваша права.

Казанцаў сціснуў у кулаку кулон і паспяшаўся сысці, а Медзелец вярнуўся да Хмары. Ён не хацеў пакідаць тэхніка аднаго.

— Не чапай мяне!

— Усё добра, не трэба баяцца!

Тэхнік нагадваў спалоханае маленькае дзіця. І гэтае дзіця не верыла ніводнаму слову. Дацэнт падумаў пра тое, што Казанцаў мае рацыю.

— Хай разбіраецца Кабуш!

Боль ударыў у патыліцу праз некалькі метраў. Мозг нібы сціснулі халодныя шчупальцы. Медзелец паваліўся на калені і сціснуў рукамі скроні. Суняць боль гэта не дапамагло.

І тады дацэнт закрычаў.

— Не трэба, не трэба, не трэба! — Хмара быў блізкі да істэрыкі.

Лёд нечакана трэснуў, а затым пачаў раставаць.

Дацэнт упаў і скруціўся ў позе эмбрыёна. Колькі ён так праляжаў, не ўзяўся б сказаць дакладна. Г адзіну? Дзве? Тры? Суткі?

Калі боль сышоў, дацэнт неяк падняўся і на нягнуткіх нагах паплёўся ў бок мед­пункта. Рудэнка разжыўся ланцугом і вялікім замком. Павешаныя на грудзі «рэгаліі» выглядалі камічна. Вось толькі смяяцца чамусьці зусім не хацелася.

VII

Дабраўшыся да жылога блока, дацэнт паваліўся на ложак і заплюшчыў вочы моршчачыся ад пульсуючага болю. Успомніўшы, што не замкнуў дзверы, Медзелец прымусіў сябе падняцца. Накаціла такая слабасць, што дацэнт быў вымушаны ўха піцца за край стала і некалькі імгненняў пераводзіць дух.

— Што са мной такое? — страціўшы надзею знайсці адказ, Медзелец пасля тузіна кароткіх крокаў дабраўся да дзвярэй і прываліўся да іх, радуючыся холаду палатна. Дзесьці ў грудзях рос камяк, з-за чаго дацэнту раз-пораз даводзілася душыць ванітавыя пазывы.

Павярнуць ключ аказалася справай няпростай — Медзелец канчаткова выбіўся з сіл і з’ехаў па дзвярах на падлогу. Налітыя свінцом павекі апусціліся самі па сабе...

— Сядайце, Яўген Святаслававіч! — рэктар быў падкрэслена афіцыйны. — Я выклікаў вас для таго, каб атрымаць тлумачэнні з нагоды вашай дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата навук. Члены Вучонага савета хочуць ведаць — чаму вы апусціліся да плагіяту?

— Прабачце? — вочы Медзельца палезлі на лоб. Ад пачатку і да канца аспірант пісаў дысертацыю сам.

— Вы скралі чужую працу, Яўген Святаслававіч! — рэктар глядзеў асуджальна. Не былі добрымі і погляды астатніх. — Некарэктны ўчынак для сапраўднага вучонага!

— Гэта нейкае непаразуменне!

— Калі б непаразуменне. Спецыялісты правялі аналіз зместу вашай дысертацыі і прыйшлі да адназначнай высновы — плагіят!.. Вы можаце сказаць што-небудзь у сваё апраўданне?

— Я нічога не краў!

— Яшчэ і не каецеся ў зробленым... Сумна, Яўген Святаслававіч, вельмі сумна!

— Як я магу раскайвацца ў тым, чаго не рабіў?

— Значыць, хтосьці краў за вас, а гэта толькі пагаршае вашу віну!.. Хто б мог падумаць, што сын славутага вучонага акажацца жулікам! Ганьба!

Аўдыторыя падтрымала рэктара.

Медзелец адмаўляўся верыць у тое, што адбываецца.

— Калі вы не прызнаеце сваю віну, мне не застаецца нічога іншага, як звольніць вас! — Медзельцу адняло мову.

— Такія вучоныя нам не патрэбныя!

Аўдыторыя выбухнула апладысментамі...

— Я вельмі доўга думала і вырашыла: нам трэба расстацца! — Медзелец асалапеў — да вяселля заставалася менш за месяц. — Мы не створаны для шлюба!

— Алёна, мы ж кахаем адзін аднаго!

— Гавары за сябе! — віскнула дзяўчына. — Можа, ты мяне і кахаеш, я цябе — не!

— Як жа так? — Медзелец адчуў, як зямля імкліва сыходзіць з-пад ног. Усё так добра пачыналася і абяцала стаць яшчэ лепш, і вось...

— З табой было прыемна праводзіць час, хоць ты і страшны зануда. Гэта ўсё твая праклятая навука! Лепш бы грошы зарабляў!

— І даўно ты стала такой меркантыльнай?

— Заўсёды такой і была, проста ты не хацеў заўважаць гэтага. Трызніў нейкай жудаснай рамантыкай... А я хачу жыць прыгожа, купляць усё, што мне падабаецца! Хіба ты можаш падараваць мне забяспечанае жыццё?

— Грошы не галоўнае!

— Звычайнае апраўданне няўдачнікаў, а мне няўдачнік не патрэбны!.. Не ў стане даць таго, што я хачу?.. Што ж, тады давядзецца пашукаць іншага, больш заможнага!

— Алёна, прашу цябе — толькі не гарачыся! Я пагавару з рэктарам. Магчыма, змагу атрымаць прыбытак да зарплаты.

— Магчыма? І які ты пасля гэтага мужчына?.. Прэч з дарогі!

— Алёна, пачакай!

— Адыдзі, не хачу цябе больш бачыць! — дзяўчына схапіла чамадан і накіравалася да дзвярэй.