Блiзкасць (на белорусском языке) - Жан Сартр

Перад саборам спынiлася таксi, i з яго выйшла Люлю. Яна несла вялiкi чамадан, i твар у яе быў крыху ўрачысты.

- Я кiнула Анры, - крыкнула яна яшчэ здалёк.

Яна падышла, згiнаючыся пад цяжарам чамадана. На губах у яе была ўсмешка.

- Як, Люлю? - аслупянела прамовiла Рырэта. - Няўжо вы хочаце сказаць, што?..

- Але, - сказала Люлю. - Кончана, я кiнула яго.

Рырэта ўсё яшчэ не магла паверыць:

- I ён гэта ведае? Вы сказалi яму?

Люлю зрабiла гнеўныя вочы i вымавiла:

- А як жа ж!

- Ну-у, Люлюшачка!

Рырэта не ведала, што i думаць, але вырашыла, што ва ўсякiм выпадку Люлю трэба падбадзёрыць.

- Як гэта добра, - сказала яна, - якая ж вы смелая.

Ёй хацелася дадаць: "Цяпер вы бачыце, што гэта было зусiм не цяжка". Але яна ўтрымалася. Люлю дазволiла на сябе палюбавацца. На шчоках у яе была чырвань, вочы гарэлi. Яна села, паставiўшы чамадан побач з крэслам. На ёй было шэрае ваўнянае палiто i светла-жоўты пуловер з закручаным каўняром. Але на галаве не было шапкi. Рырэце не падабалася, калi Люлю хадзiла без шапкi, i ў яе адразу ўзнiкла знаёмае пачуццё, у якiм дзiўна спалучалiся i папрок, i паблажлiвая ўсмешка, - Люлю заўсёды яго выклiкала. "Што мне ў ёй падабаецца, падумала Рырэта, - дык гэта яе жыццяздольнасць".

- Умэнт, - сказала Люлю, - я выклала яму ўсё, што было ў мяне на душы. Яго як абухом ударылi.

- Я ўсё апамятацца не магу, - прызналася Рырэта. - Мiлая Люлю, што гэта на вас найшло? Вы што - iльвiнага мяса аб'елiся? Я ўчора яшчэ ўвечары была гатовая галавой прысягнуцца, што вы яго нiколi не кiнеце.

- Усё праз майго малодшага брата. Проста, калi ён са мной курчыць з сябе начальнiка, дык няхай яшчэ, але я цярпець не магу, калi ён лезе да маiх крэўных.

- А што здарылася?

- Ну, дзе гэты гарсон! - сказала Люлю, круцячыся на крэсле. - У гэтым "Саборы" заўсёды - як толькi патрэбны гарсон, дык нiводнага няма. Хто нас абслугоўвае, гэты брунецiк?

- Ён, - сказала Рырэта. - А ведаеце, што я яго пакарыла?

- Ну? Тады пасцеражыцеся той паненкi з умывальнi, ён увесь час вакол яе круцiцца: ейны залётнiк. Але па-мойму, у яго гэта толькi падстава, каб паглядзець, як жанчыны заходзяць у прыбiральню: калi яны выходзяць, ён заўжды глядзiць iм у вочы, каб увагнаць у чырвань. Дарэчы, я вас на хвiлiнку пакiну, трэба пайсцi затэлефанаваць да П'ера, ну i пыса ў яго будзе! Калi ўбачыце гарсона, папрасiце мне каву з вяршкамi; я ўсяго на хвiлiнку, а потым усё раскажу.

Яна ўстала, ступiла некалькi крокаў i зноў вярнулася да Рырэты.

- Вой, Рырэтачка, я такая шчаслiвая!

- Люлю, дарагая, - прамовiла Рырэта, беручы яе за рукi.

Люлю вызвалiлася i лёгкай хадой перасекла тэрасу. Рырэта правяла яе позiркам. "Нiколi не падумала б, што яна будзе на гэта здольная. А якая радасная, - падумала яна крыху абурана. - Каб паслухала мяне, дык даўно б ужо так зрабiла. Ва ўсякiм выпадку, усё роўна - усё гэта дзякуючы мне, бо нельга не прызнаць, што я на яе маю вялiкi ўплыў".

Праз колькi iмгненняў Люлю вярнулася.

- П'ер так i сеў, - сказала яна. - Хацеў, каб я расказала ўсё падрабязна, але я сказала, што потым; дык ён запрасiў мяне папалуднаваць разам. Кажа, можа, заўтрашнiм вечарам ужо з'едзем.

- Якая ж я шчаслiвая, Люлю, - сказала Рырэта. - Ну, расказвайце ж хутчэй. Гэта вы сёння ноччу ўсё вырашылi?

- Ды ведаеце, нiчога я не вырашала, - сцiпла прамовiла Люлю, - яно неяк само рашылася. - Яна знервавана пастукала па столiку рукой: "Гарсон! Гарсон! Гэты гарсон мяне давядзе, я хачу кавы".

Рырэта была ўражаная: на месцы Люлю, у такiх важных абставiнах, яна i не падумала б трацiць час дзеля нейкай кавы. Але Люлю проста цуд, нават дзiву даешся, як гэта можна быць такой бесклапотнай, як птушка.

Люлю выбухнула смехам:

- Каб вы бачылi Анрыеву пысу!

- Мне вось цiкава, што пра ўсё гэта скажа вашая мацi, - сур'ёзна прамовiла Рырэта.

- Мая мацi? Яна будзе за-ча-ра-вана, - з упэўненасцю канстатавала Люлю. Ён заўжды быў з ёю няветлiвы. Ведаеце, яна ўжо яго во дзе мела. Увесь час толькi папрокi - я такая, ды я сякая, кепска яна мяне выхавала: маўляў, адразу вiдаць, што мяне выхоўвалi, як у падваротнi. Я нават, ведаеце, калi i зрабiла гэта, дык таксама i дзеля яе.

- Але што ўсё-такi здарылася?

- Ён уляпiў Рабэру поўху.

- Дык значыць, да вас прыходзiў Рабэр?

- Ну я ж кажу: сёння ранiцай. Праходзiў мiма i зайшоў, бо мацi хоча аддаць яго ў вучнi да Гомпеса. Ды я, па-мойму, ужо вам казала. Ну i вось, ён зайшоў, якраз як мы снедалi, а Анры ўзяў ды ўляпiў яму поўху.

- Але за што? - спытала Рырэта з лёгкаю прыкрасцю. Яна цярпець не магла гэту Люлюiну манеру расказваць.

- Яны пагыркалiся, - нейкiм няпэўным тонам прамовiла Люлю, - а малы не даў сябе ў крыўду. Ён заўсёды яму дае адпор. А тут так i сказаў: "Стары псюк", проста ў твар. Бо Анры назваў яго кепска выхаваным - натуральна, ён жа нiчога новага выдумаць не можа; я там загiналася. Тады Анры ўзяў, устаў - мы снедалi ў вялiкiм пакоi - i як улепiць яму поўху! Я ледзь яго не забiла.

- I тады вы пайшлi?

- Пайшла, - здзiўлена спытала Люлю, - куды?

- Ну, я думала, што тады вы яго i кiнулi. Паслухайце, мiленькая Люлю, трэба расказваць усё па парадку, iначай я нiчога не разумею. Скажыце, спытала яна, адчуўшы нейкае падазрэнне, - а вы сапраўды яго кiнулi? Гэта праўда?

- Ну але ж, я вам ужо цэлую гадзiну тлумачу.

- Добра. Значыць, Анры даў Рабэру поўху. I што пасля?

- А пасля, - сказала Люлю, - я зачынiла яго на балконе, пацеха, так? Ён яшчэ быў у пiжаме. Стаiць там i стукаецца ў шыбу, але ж не адважваецца разбiць - ён жа скупы, як смерць. Я дык на яго месцы ўсё спляжыла б, няхай нават рукi ў кроў бы разбiла. А потым прыперлiся Тэксье. Дык ён пачаў iм усмiхацца - праз акно: маўляў, усё гэта ў нас так, жарты.

Побач праходзiў гарсон, i Люлю злавiла яго за руку.

- Ага, нарэшце, значыць, з'явiлiся? Вас не вельмi патурбуе прынесцi мне кавы з вяршкамi?

Рырэта адчула сябе няёмка i па-змоўнiцку ўсмiхнулася гарсону. Але твар у таго застаўся змрочны, ён толькi пакланiўся з падкрэсленаю дагодлiвасцю, у якой адчуваўся папрок. Рырэта злавалася на Люлю: нiколi не ўмее выбраць правiльнага тону з нiжэйшымi па становiшчы - то вельмi фамiльярная, то, наадварот, занадта патрабавальная i сухая.

Люлю засмяялася.

- Гэта я зноў уявiла Анры, як ён у пiжаме стаiць на балконе i аж трасецца ад холаду. А ведаеце, як мне ўдалося яго зачынiць? Ён быў у пакоi. Рабэр плача, а гэты чытае яму маралi. Ну, я адчынiла акно i кажу: "Анры, ты глядзi, таксi збiла нашу квятнярку!" Гэты падбег да мяне - а ён любiць квятнярку, тая неяк казала яму, што сама швейцарка, дык ён думае, што яна ў яго закаханая. "Дзе? - кажа. - Дзе?" А я цiхутка так - раз у пакой i зачынiла дзверы! I крычу яму праз шыбу: "Будзеш ведаць, як рукi распускаць з маiм братам". Цэлую гадзiну трымала яго на балконе, а ён так i перыўся на нас сваiмi вырачанымi вачыма, аж пасiнеў ад гневу. А я яму высуну язык ды частую Рабэра цукеркамi; а пасля прынесла ў пакой свае рэчы i пачала апранацца - перад Рабэрам: я ж ведаю, што ён гэтага цярпець не можа. А Рабэр цалаваў мяне ў рукi, у шыю - як маленькi мужчына; ён наогул цуд; карацей - мы паводзiлi сябе, быццам Анры i няма. За ўсiм гэтым я нават памыцца забылася.

- А той, значыць, так i сядзеў на балконе. Ну, пацеха! - Рырэта рагатала ад душы.

Раптам Люлю пасур'ёзнела.

- Баюся, як бы ён не прастудзiўся, - сказала яна, перастаўшы смяяцца, калi злуешся, не думаеш. - I зноў весела дадала: - А як ён нам пагражаў кулакамi - вой! - i ўсё нешта там балбоча, балбоча, я нават паловы не зразумела, што ён казаў. А потым Рабэр пайшоў, i адразу пазванiлi Тэксье. Я iх запрасiла ў кватэру, дык ён, як iх убачыў, - так i расплыўся ўсмешкай; i так, i сяк ужо перад iмi там выдыгаў, на балконе, а я iм кажу: "Вы паглядзiце на майго мужанька, якi цыпачка; праўда, ён падобны да рыбкi ў акварыуме?" Ну, Тэксье павiталiся з iм, праз шыбу, - яны, вядома, крыху аслупянелi. Але гэтыя ўмеюць трымацца, каб не падаць выгляду.

- Я сабе ўяўляю, - праз смех выцiснула Рырэта. - Ха-ха-ха! Ваш муж на балконе, а Тэксье ў пакоi! - Яна некалькi разоў паўтарыла: "Ваш муж на балконе, а Тэксье ў пакоi..." - ёй вельмi хацелася знайсцi якiя-небудзь смешныя i асаблiва маляўнiчыя словы, каб апiсаць гэтую сцэну Люлю, - яна лiчыла, што ў Люлю не стае гумару, - але словы так i не знайшлiся.

- А я пасля адчынiла дзверы, - сказала Люлю, - Анры ўваходзiць, пацалаваў мяне перад Тэксье i кажа: "Ах ты малая гарэза! Вось жа, - кажа, - малая гарэза, хацела са мной штуку выкiнуць!" А я ўсмiхаюся, i Тэксье таксама, далiкатна так, усмiхаюцца - усе ўсмiхаюцца. А як яны пайшлi, ён як дасць мне ў вуха. Тады я бяру шчотку ды як кiну яму, i ў самы рот: так абедзве губы ў куточку i рассекла.

- Мiлая Люлю, мая вы нябога, - пяшчотна прамовiла Рырэта.

Але Люлю не прыняла гэтага жэсту спагады: яна сядзела прамая, патрасаючы з ваяўнiчым выглядам чорнымi кудзерамi i кiдаючы з вачэй маланкi.

- Тут мы ўсё адно аднаму i сказалi. Я абмыла яму сурвэткай вусны i кажу: усё, маўляў, з мяне досыць, я цябе больш не кахаю i жыць з табой больш не збiраюся. Ён як заплакаў, пачаў казаць, што наложыць на сябе рукi. Але мяне гэтым ужо не проймеш: памятаеце, Рырэта, летась, калi была гэтая гiсторыя з Рэнанi, ён мне тады таксама кожны дзень ныў: вось будзе вайна, ды я пайду на фронт, ды мяне там заб'юць, будзеш пасля мучыцца за ўвесь боль, што мне прычынiла. Я яму тады сказала: "Ага, - кажу, - ты ж iмпатэнт, цябе забракуюць". Але ўсё роўна давялося яго супакоiць, а то ён гразiўся зачынiць мяне ў вялiкiм пакоi на ключ: паклялася яму, што раней чым праз месяц не з'еду. Тады ён паперся ў кантору: вочы чырвоныя, кавалак пластыру на губе карацей, жах. А я ўзяла прыбрала ў хаце, паставiла сачавiцу на агонь i сабрала чамадан. А яму пакiнула ў кухнi на стале цыдулку.