Дзеці Аліндаркі - Ольгерд Иванович Бахаревич

«Па-мойму, тата забыў вам сёе-тое патлумачыць», — усьміхнуўся доктар. — «Добра, ідзіце, мэдсястра вас правядзе. Мы будзем бачыцца два разы на тыдзень. І больш ніякіх гэтых вашых татавых моваў — толькі чысты і правільны язык. Хаця пастойце… Вы занадта смурныя. Всё, поиграли и хватит. С этого момента стараемся говорить чисто. Ну-ка, затяните мне песню. Любую, которую знаете!»

«Як я толькі нарадзіўся,

Сказаў бацька: кепска будзе…»

«Адкуль ты ведаеш гэтую песьню?» — спытала Лёся, калі яны ішлі па пасыпанай пяском сьцежцы ўсьлед за мэдсястрой да корпусу.

«Ад бацькі, вядома», — сказаў Лёччык. — «Адкуль жа яшчэ?»

І сапраўды, адкуль яшчэ? — падумала Лёся. Яна апошнім часам думала так шмат, што на лбе ў яе зьявілася паласа, як у таты. Паласа нікуды не хацела дзявацца. Лёся спрабавала яе прыбраць — бо нікому ж не спадабаецца, калі ў яго на лбе працяжнік. І ў лягеры гэта ўвайшло ў звычку — разгладжваць сабе скуру на лбе, нацягваючы яе каля самых валасоў. Паласа нікуды не дзявалася — хіба што бляднела і нехаця раставала, каб потым, варта адпусьціць пальцы, вярнуцца як нічога ніякага.

Падчас наступнай сустрэчы доктар загаварыў зь імі пра маму.

«Яе няма», — сказала Лёся.

«Как это „няма“?» — удаў шчырае зьдзіўленьне доктар. — «Где же она? Умерла?»

«Можна сказаць і так».

«Ты боишься смерти? Постарайся ответить на языке, и как можно чище».

«Чуць-чуць», — прашаптала Лёся і азірнулася на Лёччыка, але той разглядваў нажніцы. Калі яны пазнаёміліся з доктарам, іх у кабінэце не было.

«Скажи еще раз», — папрасіў доктар. — «Пожалуйста».

«Чуць-чуць», — сказала Лёся.

«А можешь вот так, мягко: чють-чють. Как птичка. Чють-чють-чють…. Чють-чють-чють…»

Лёся не стрымалася і ўсьміхнулася.

«Давай еще раз. Ты боишься смерти?»

«Чуць-чуць-чуць».

«Не бойся. Вы с твоим братом… с Глебом — правда, Глеб? — очень устали. Вы, как птички, кому-то очень нужны. Там, за стенами лагеря, за вами охотятся разные привидения и другие злые существа. Их на самом деле нет — но пока вы болеете, они будто бы есть, и они вас мучают. Вы же знаете, что такое привидения, да? А в лагере вы в безопасности. В лагере все помогают друг другу, в лагере вожатые, которые всегда вас защитят. Тебе нравится в лагере?»

«Да», — сказала Лёся. — «Вкусные таблетки».

«А тебе, Глеб?»

«Я Лёччык», — сказаў Лёччык. — «Мне нравственно. Я люблю петь».

«Не нравственно, а нравіцца», — паправіла яго Лёся.

«Ничего», — доктар ухвальна ўсьміхнуўся. — «Пока вы стараетесь, никакие привидения даже нос не посмеют сюда сунуть. А теперь, Лёся, иди сюда и раскрой рот так широко, как только можешь. Еще шире. Представь, что в него нужно засунуть большое яблоко. Сейчас будет немножко холодно…»

Ён умеў гаварыць зь дзецьмі. Сам ня ведаў, дзе навучыўся. Там, у лесе, у сінім лесе, дзе была база і дзе ў іх кожны дзень праходзілі курсы і майстар-клясы, іх не вучылі гаварыць зь дзецьмі. Іх настройвалі на тое, што гэта будзе такая вайна. Дарослыя супраць дарослых. Вайна чыстага голасу супраць мармытаньня. Вайна музыкі супраць лішняга шуму.

* * *

Пазьней ён часта прыгадваў той дзень і думаў, што ўсё было невыпадкова. Аўтобус мог прыехаць своечасова, і доктар зьехаў бы на вакзал, а адтуль вярнуўся б у сваё пыльнае мястэчка — дзе зрабіўся б настаўнікам або пайшоў бы на пладова-ягадны камбінат. Але лёс абраў яго — і ўзяў пад апеку. Пасьля войска доктар пражыў некалькі месяцаў у сталіцы, спыніўшыся ў далёкіх сваякоў: халодны пакойчык, падобны да нумара правінцыйнага гатэлю, халодная ежа, халодныя ўсьмешкі, бедны родсьцьвеньнік; ты ўжо знайшоў працу? І вось ён амаль што здаўся. Стаяў на прыпынку са спартовай торбай, і грошай было толькі на білет. Рана палыселы, падужэлы, лінія вуснаў канчаткова выпрасталася і, здавалася, акамянела. Гэта ён стаяў і разглядваў свой адбітак у вітрыне. Ён так і не наважыўся паступаць — а ўжо ваўсю ішлі іспыты, і зноў міма яго беглі тыя самыя няўдаліцы, толькі лета было халаднейшае.

Аўтобуса даўно не было — і доктар, удосталь наглядзеўшыся на сваё дэпрэсіўнае адлюстраваньне, пачаў вывучаць абвесткі на слупе. Нічога цікавага. На прыпынку хутка сабраўся народ — і доктар адчуваў сябе, як у кампаніі вар’ятаў: тут не было нікога, хто правільна вымаўляў бы гукі. А яшчэ сталіца…

І тут поруч зь ім спыніўся хлопец у нейкай напаўвайсковай вопратцы. Доктар машынальна саступіў яму месца — бо хлопец дастаў з заплечніка невялікую абвестку і спрытна наклеіў яе на апрануты ў папяровыя лахманы слуп. Зірнуў на доктара — і пайшоў сабе далей. Дзясяткі вачэй абыякава правялі яго, памацалі абвестку і зноў утаропіліся на дарогу. А доктар прачытаў яе з пачатку і да канца. Бо аўтобус ня ехаў. Бо прыпынак рабіўся ўсё больш людны. Бо заняцца не было чым.

Абвестка запрашала ўсіх на курсы пад назваю «Чистый голос». «Приглашаем всех друзей…» — гаварылася там, але за наведаньне прасілі заплаціць, суму ня тое што вялікую, але для доктара ўсё ж сур’ёзную. Столькі каштаваў білет у ягонай кішэні. Курсы абяцалі дапамагчы разабрацца: што ў табе чыстае, а дзе гразь. Ня надта ўцямная была аб’ява. Такіх па горадзе вісела даволі шмат. То нейкі замежны майстар невядомых навук, аўтар нікому не вядомых бэстсэлераў ашчасьліўліваў сталіцу сваёй лекцыяй на тэму «Як спасьцігнуць сутнасьць сябе і зрабіцца багатым і пасьпяховым», то нейкія нудысты вэрбавалі ў эзатэрычны гурток, то жанчына-экстрасэнс з дыплёмам прапаноўвала ўсім ахвотным пагуляць зь ёй у карты Таро. Але тут было нешта сур’ёзнае. І назва — у доктара было непрыемнае адчуваньне, што ў яго скралі нешта, што належыць толькі яму. І гэты знак пасярэдзіне. Сонечны знак. Знак чысьціні.

Ён застаўся, ён паехаў у належны час на край гораду — спачатку яму падалося, што яму проста дураць галаву. Але ён наведаў і другія, і трэція заняткі — і слушна зрабіў; кожнага разу, калі ён слухаў развагі пра важнасьць чыстага голасу і артаэпічнай гігіены, яму падавалася, што нешта тут недагаворваюць, што ёсьць тут нейкая таямніца. На трэціх занятках сышлі ўсе лішнія, усе выпадковыя асобы, якія задавалі тупыя пытаньні. Доктар застаўся — і вось тады пачалася сапраўдная вучоба. Такога чыстага языку, як тут, ён ніколі ня чуў. Так маглі гаварыць толькі людзі, якія прайшлі адбор. І неўзабаве доктар даведаўся, дзе ён адбываецца.

Так ён зноў апынуўся ў лесе.

Ім выдалі форму бяз знакаў адрозьненьня і пасялілі ў вялікіх брызэнтавых намётах.