Майстар i Маргарыта (на белорусском языке) - Михаил Булгаков

I пакуль Iван успеў апамятацца, рашотка з цiхiм звонам зачынiлася, i госць знiк.

Раздзел 14

СЛАВА ПЕЎНЮ!

Не вытрымалi нервы, як гаворыцца, i Рымскi не дачакаўся, пакуль скончаць складаць пратакол, уцёк у свой кабiнет. Ён сядзеў за сталом i пачырванелымi вачыма глядзеў на магавы чырвонцы, якiя ляжалi перад iмi. Фiндырэктар адчуваў, што сыходзiць з глузду. Звонку чуваць быў роўны гул. Публiка плынню вырывалася з Вар'етэ на вулiцу. Да надзвычай абвостранага фiндырэктаравага слыху раптам данёсся залiвiсты свiст мiлiцэйскага свiстка. Сам па сабе ён нiколi не абяцае нiчога прыемнага. А калi ён паўтарыўся i да яго далучыўся другi, больш уладны i працяглы, а потым магутны рогат i быццам нейкае галёканне, фiндырэктар зразумеў, што на вулiцы адбылося яшчэ нешта скандальнае i брыдотнае. I што гэта, як бы табе не хацелася адмахнуцца, знаходзiцца ў сама цеснай сувязi з мярзотным сеансам, якi вытварыў чорны маг i яго памочнiкi. Чуйны фiндырэктар нi ў чым не памыляўся.

Як толькi ён зiрнуў у акно, якое выходзiла на Садовую, твар у яго скрывiўся, i ён не прашаптаў, а прашыпеў:

- Я гэта ведаў!

У яркiм святле магутных вулiчных лiхтароў ён убачыў на ходнiках ўнiзе пад сабой жанчыну ў адной сарочцы i панталонах фiялетавага колеру. На галаве ў жанчыны, праўда, быў капялюшык, а ў руцэ парасон.

Вакол гэтай жанчыны, якая была зусiм разгубленая i то прысядала, то парывалася некуды бегчы, хваляваўся натоўп, з тым самым рогатам, ад якога ў фiндырэктара па плячах праходзiў мароз. Каля панi мiтусiўся нейкi грамадзянiн, здзiраў з сябе летняе палiто i ад хвалявання нiяк не мог справiцца з рукавом, у якiм заблыталася рука.

Крык i трубны рогат пачулiся i з другога месца, канкрэтна - ад левага пад'езда. Рыгор Данiлавiч павярнуў туды галаву i ўбачыў другую панi, у ружовай бялiзне. Тая скочыла з бруку на ходнiкi i спрабавала схавацца ў пад'ездзе, але натоўп заступаў ёй дарогу, i бедная ахвяра сваёй легкадумнасцi i прагi да строяў, абманутая фiрмай паганага Фагота, хацела зараз толькi аднаго правалiцца скрозь зямлю. Мiлiцыянер кiраваўся да няшчаснае i свiдраваў паветра свiстком, а за мiлiцыянерам спяшалiся нейкiя вясёлыя маладыя людзi, i ад iх чулiся той самы рогат i галёканне.

Вусаты лiхач падляцеў да першае раздзетае i з ходу спынiў старога кастлявага каня. Вусачоў твар радасна ўхмыляўся.

Рымскi стукнуў сябе кулаком па галаве, плюнуў i адскочыў ад акна.

Ён пасядзеў нейкi час за сталом, прыслухаўся да вулiцы. Свiст у розных месцах дасягнуў найбольшай сiлы, а потым пачаў ацiхаць.

Скандал, на здзiўленне Рымскага, лiквiдавалi неспадзявана хутка.

Настаў час дзейнiчаць, даводзiлася выпiваць горкую чашу адказнасцi. Апараты былi адрамантаваны ў час трэцяга аддзялення, трэба было тэлефанаваць, паведамляць пра здарэнне, прасiць дапамогi, выкручвацца, звальваць усё на Лiхадзеева, выгароджваць самога сябе i гэтак далей. Цьфу ты, чорт! Два разы засмучаны дырэктар клаў руку на слухаўку i два разы здымаў яе. I раптам у мёртвай цiшынi кабiнета апарат сам ударыў звонам проста ў твар фiндырэктару, той здрыгануўся i ўтрупеў. "Аднак у мяне здорава разгулялiся нервы", - падумаў ён i падняў слухаўку. I адразу адхiснуўся ад яе i стаў бялейшы за паперу. Цiхi i адначасна ласкавы i вульгарны жаночы голас шапнуў у слухаўку:

- Не тэлефануй, Рымскi, нiкуды, а то будзе табе дрэнна.

Слухаўка адразу ж апусцела. Адчуваючы мурашкi на спiне, фiндырэктар паклаў слухаўку i чамусьцi азiрнуўся на акно за плячыма. Скрозь рэдкiя i яшчэ слаба ўкрытыя зеленню кляновыя галiны ён убачыў поўню, якая бегла ў празрыстым воблачку. Рымскi чамусьцi прыкiпеў позiркам да галiн, глядзеў на iх, i чым болей глядзеў, тым мацней i мацней яго апаноўваў жах.

З намаганнем фiндырэктар адвярнуўся нарэшце ад месячнага акна i ўстаў. Нiякае гаворкi пра тое, каб тэлефанаваць. Цяпер фiндырэктар думаў толькi пра адно - каб як хутчэй пайсцi з тэатра.

Ён прыслухаўся: будынак тэатра маўчаў. Рымскi зразумеў, што ён даўно адзiн на ўсiм другiм паверсе, i дзiцячы неадольны жах апанаваў яго ад гэтае думкi. Ён аж скалануўся ад думкi, што зараз яму давядзецца iсцi па парожнiх калiдорах i сыходзiць унiз па лесвiцы. Ён лiхаманкава схапiў са стала гiпнатызёрскiя чырвонцы, схаваў iх у партфель, кашлянуў, каб крышку падбадзёрыць сябе. Кашаль атрымаўся слабы i хрыплаваты.

I тут яму здалося, што з-пад дзвярэй у кабiнет пацягнула раптам гнiлаватай вiльгаццю. Дрыжыкi прайшлi па спiне ў фiндырэктара. Але сэрца ўпала зусiм, калi ён пачуў, што ў дзвярным замку цiха паварочваецца ангельскi ключ. Фiндырэктар учапiўся за партфель вiльготнымi халоднымi рукамi i адчуваў, што калi яшчэ хоць крышку прадоўжыцца гэты шоргат, то ён не вытрымае i дзiка закрычыць.

Нарэшце дзверы паддалiся нечыiм намаганням, адчынiлiся, i ў кабiнет нячутна ўвайшоў Варэнуха. Рымскi як стаяў, гэтак i сеў у крэсла, таму што ногi самi падагнулiся. Набраў у грудзi паветра, усмiхнуўся нейкай жабрачай усмешкаю i цiха сказаў:

- Божа, як вы мяне напалохалi!

Сапраўды, гэтае нечаканае з'яўленне магло напалохаць каго хочаш, але яно было i вялiкаю радасцю. Паказаўся хоць адзiн кончык у гэтай заблытанай справе.

- Ну, гавары ж хутчэй! Ну! Ну! - прахрыпеў Рымскi, чапляючыся за гэты кончык. - Што ўсё гэта абазначае?!

- Прабач, калi ласка, - глухiм голасам адазваўся Варэнуха i зачынiў дзверы, - я думаў, што ты ўжо пайшоў.

I Варэнуха, не зняўшы шапкi, падышоў i сеў у крэсла насупраць стала.

Трэба сказаць, што ў адказе Варэнухi прамiльгнула нешта дзiўнае, што адразу кальнула фiндырэктара, у чуйнасцi сваёй якi мог паспаборнiчаць з сейсмографам любой з лепшых станцый у свеце. А як жа? Чаго Варэнуха iшоў у кабiнет фiндырэктара, калi думаў, што там яго няма? У яго ёсць свой кабiнет. Гэта адно. А другое: праз якi ўваход нi ўвайшоў бы Варэнуха, ён абавязкова павiнен быў сустрэцца з адным з начных дзяжурных, а тым усiм было аб'яўлена, што Рыгор Данiлавiч затрымлiваецца ў сваiм кабiнеце.

Але доўга пра гэта фiндырэктар не раздумваў. Не да таго было.

- Чаму ты не патэлефанаваў? Што абазначае ўся гэтая мiтрэнга з Ялтаю?

- Ну, тое, што я i гаварыў, - прыцмокваючы, нiбы яму не даваў спакою хворы зуб, адказаў адмiнiстратар, - знайшлi яго ў карчме ў Пушкiне.

- Як у Пушкiне? Гэта пад Масквой? А тэлеграмы з Ялты?!

- Якая там чортава Ялта! Напаiў пушкiнскага тэлеграфiста, i пачалi абодва вытвараць, у тым лiку i тэлеграмы пасылаць з адзнакай "Ялта".

- Ага... Ага... Ну, добра, добра, - не прамовiў, а быццам праспяваў Рымскi. Вочы ў яго засвяцiлiся жоўценькiм святлом. У галаве паўстала святочная карцiна ганебнага выгнання Сцяпана з работы. Вызваленне! Доўгачаканае вызваленне фiндырэктара ад гэтага наслання ў асобе Лiхадзеева! А можа, Сцяпан Багданавiч даб'ецца чаго-небудзь i горшага, чым вызваленне...

- Падрабязнасцi! - сказаў Рымскi i грукнуў прэс-пап'е па стале.

I Варэнуха пачаў расказваць падрабязнасцi. Ледзь толькi ён з'явiўся туды, куды быў накiраваны фiндырэктарам, яго адразу сустрэлi i выслухалi ўважлiва. Вядома, нi ў кога i думкi не было, што Сцёпа можа быць у Ялце. Усе адразу згадзiлiся з меркаваннем Варэнухi, што Лiхадзееў, вядома ж, у пушкiнскай "Ялце".

- Дзе ён цяпер? - перапынiў адмiнiстратара ўсхваляваны фiндырэктар.

- Ну, дзе яму быць, - адказаў з крывой усмешкай адмiнiстратар, натуральна, у выцвярэзнiку.

- Ну, ну! Во, дзякуй!

А Варэнуха працягваў свой расказ. I чым болей ён расказваў, тым выразней разгортваўся перад фiндырэктарам даўжэзны ланцуг лiхадзееўскага хамства i непатрэбшчыны, i кожнае наступнае звяно ў гэтым ланцугу было горшае за папярэдняе. Чаго вартыя былi п'яныя танцы ў абдымку з тэлеграфiстам на траве перад пушкiнскiм тэлеграфам пад нейкi выпадковы валацужны гармонiк! А спроба пабiцца з буфетчыкам у самой "Ялце"? Раскiдванне зялёнае цыбулi па падлозе ў той жа "Ялце". Бiццё васьмi бутэлек белага сухога "Ай-Данiля". Ламанне лiчыльнiка ў таксi, якое не захацела везцi Сцёпу. Пагроза арыштаваць грамадзян, якiя спрабавалi спынiць Сцёпава свiнства. Адным словам, проста жах.

Сцёпа быў добра вядомы ў тэатральным асяроддзi Масквы, усе ведалi, што гэты чалавек - не падаруначак. Але ўсё ж тое, пра што расказваў адмiнiстратар, нават i для Сцёпы было занадта. Ага, занадта... Нават вельмi занадта...

Калючыя вочы Рымскага цераз стол упiлiся ў твар адмiнiстратару, i чым далей той гаварыў, тым больш цямнелi гэтыя вочы. Чым жыццёвей i красамоўней рабiлiся ўсе мярзотныя падрабязнасцi, якiмi ўпрыгожваў сваю аповесць адмiнiстратар... тым усё менш верыў расказчыку фiндырэктар. Калi ж Варэнуха паведамiў, што Сцёпа гэтак растанцаваўся, што паспрабаваў аказаць супрацiўленне тым, хто па яго прыехаў, каб вярнуць у Маскву, фiндырэктар ужо цвёрда ведаў, што ўсё, пра што расказвае адмiнiстратар, усё - хлусня. Хлусня ад першага да апошняга слова.

Варэнуха не ездзiў у Пушкiна, i самога Сцёпы таксама ў Пушкiне не было. Не было п'янага тэлеграфiста, не было пабiтага шкла ў карчме. Сцёпу не звязвалi вяроўкаю - нiчога гэтага не было.

Як толькi фiндырэктар пераканаўся, што адмiнiстратар яму хлусiць, страх папоўз па ўсiм яго целе, пачынаючы з ног; i двойчы зноў здалося фiндырэктару, што пацягнула ад падлогi гнiлой малярыйнай вiльгаццю. Фiндырэктар нi на iмгненне не зводзiў вачэй з адмiнiстратара, якi неяк дзiўна курчыўся ў крэсле, увесь час стараўся заставацца ў блакiтным ценi ад настольнае лямпы i прыкрываўся газетаю ад святла лямпы, якое перашкаджала яму, i думаў толькi пра адно - што ўсё гэта абазначае? Чаму гэтак нахабна хлусiць яму ў пустым i маўклiвым будынку адмiнiстратар, якi гэтак позна вярнуўся? I ўсведамленне небяспекi, невядомае, але грознае небяспекi, пачало мучыць фiндырэктараву душу. Прытварыўшыся, што не заўважае адмiнiстратаравага выкручвання i фокусаў з газетай, фiндырэктар разглядаў яго твар, амаль не слухаў таго, пра што плёў Варэнуха. Было яшчэ нешта, што зусiм не паддавалася тлумачэнню, болей, чым невядома нашто выдуманы паклёпнiцкi расказ аб прыгодах у Пушкiне, - гэта перамена i ў паводзiнах адмiнiстратара.