Порт у тумане (на белорусском языке) - Жорж Сименон

Чалавек трымаецца проста, размаўляе з Мэгрэ як з роўным: урэшце ён - такi ж самы чыноўнiк на службе.

- Прабачце...

Ён глядзiць у мора, дзе i не вiдаць нiчога, аднак адразу ж аб'яўляе:

- Паруснiк з Булонi. Ашвартаваўся каля пiрса, чакае, калi адкрыюць шлюз.

- Вам паведамляюць пра судны, якiя прыбываюць?

- Часцей паведамляюць. Асаблiва пра параходы. Амаль усе яны ходзяць па раскладзе: з Ангельшчыны вязуць вугаль, з Кана - руду...

- Давайце пойдзем вып'ем чаго-небудзь, - прапануе Мэгрэ.

- Пакуль не магу: мушу быць тут да канца прылiву...

Начальнiк порта аддае каманды падначаленым, якiх не бачыць, але хто з iх дзе, ведае выдатна.

- Вы расследуеце справу Жарыса?

З боку гарадка наблiжаюцца крокi. Па варотах шлюза праходзiць мужчына. Ён аказваецца пад лiхтаром, i тут Мэгрэ прыкмячае за яго спiнаю дула стрэльбы.

- Хто гэта?

- Мэр. Iдзе паляваць на качак... У яго ёсць будан на беразе Орны. Яго памочнiк, мусiць, ужо там, рыхтуецца да начлегу...

- Як вы думаеце, гатэль яшчэ адкрыты?

- "Унiверсаль"? Вядома. Але спяшайцеся: гаспадар хутка закончыць гуляць у карты i пойдзе спаць... Тады ўжо не падымецца нiзашто на свеце...

- Да заўтра, - кажа Мэгрэ.

- Бывайце. Буду ў порце з дзесяцi ранiцы, з пачаткам прылiву.

Яны пацiскаюць адзiн аднаму рукi, хоць практычна яшчэ i не знаёмыя. А ў тумане, у якiм Мэгрэ раз-пораз на каго-небудзь наскоквае, па-ранейшаму вiруе жыццё.

Камiсара разбiрае нейкi неспакой, наплывае трывога, ён прыгнечаны. Нiбыта побач - чужы свет, якi жыве сваiм зусiм асаблiвым жыццём. У цемры - людзi або, напрыклад, паруснiк, якi чакае сваёй чаргi за два-тры крокi ад вас, - а знаку нiякага.

Мэгрэ зноў праходзiць мiма рыбака, што застыў пад лiхтаром. Камiсару хочацца сказаць яму што-небудзь.

- Бярэ?

Замест адказу чалавек сплёўвае ў ваду, а Мэгрэ iдзе далей, злуючы на сябе: ну нашто ён гэта ляпнуў?

Шум аканiц, якiя зачыняюць у Жарысавым доме, - вось апошняе, што ён чуе, уваходзячы ў гатэль. Страшна, мусiць, Жулi: нiяк не забудзе пра кошку, што выскачыла з дому, як толькi адчынiлi дзверы...

- Гэты гудок так i будзе выць усю ноч? - незадаволена пытаецца Мэгрэ, убачыўшы гаспадара гатэля.

- Пакуль туман... Але да гэтага прывыкаеш...

* * *

Спаў камiсар неспакойна, як спяць, калi балiць страўнiк, або ў дзяцiнстве, калi чакаюць якой-небудзь важнай падзеi. Двойчы падымаўся, падыходзiў да акна, прыцiскаўся тварам да халоднага шкла, але не бачыў нiчога, апроч пустыннай дарогi i промня маяка, якi, здавалася, шукаў у заслоне туману месца, каб праткнуць гэтую сцяну. I ўсё выў i выў гудок, нават гучнеў i яшчэ больш халадзiў кроў.

Прачнуўшыся другi раз, Мэгрэ паглядзеў на гадзiннiк. Было чатыры гадзiны ранiцы. У порт, стукаючы па асфальце сабо*, iшлi з кашамi за плячыма рыбакi.

* Сабо (фр.) - чаравiкi на драўлянай падэшве або выдзеўбаныя з дрэва.

А неўзабаве нехта загрукатаў у дзверы i расчынiў iх, не чакаючы дазволу. Мэгрэ ўбачыў збянтэжаны твар гаспадара гатэля.

У акно ўжо свяцiла сонца, але, нягледзячы на гэта, гудок усё яшчэ выў.

- Хутчэй! Капiтан памiрае!..

- Якi капiтан?

- Капiтан Жарыс. Жулi прыбегла ў порт, каб тэрмiнова выклiкалi вас i доктара.

Мэгрэ, не прычэсваючыся, нацягнуў штаны, надзеў, не зашнуроўваючы, чаравiкi, схапiў пiнжак, а пра накладны каўнерык i зусiм забыўся.

- Што-небудзь глынулi б?.. Кубак кавы?.. Шкляначку рому?..

Дзе тут ужо да гэтага! Няма калi. На вулiцы, нягледзячы на сонца, было даволi холадна, вiльготна. Праходзячы цераз шлюз, камiсар убачыў мора, зусiм спакойнае, бледна-блакiтнае. Вiднелася, праўда, толькi вузенькая палоска: каля берага доўгi шлейф туману размыў небакрай.

На мосце да Мэгрэ падышоў нейкi чалавек.

- Вы - камiсар з Парыжа? Я палявы вартаўнiк. Рады пазнаёмiцца. Вам ужо расказалi?

- Што?

- Кажуць, гэта проста жахлiва!.. А вось i доктарава машына.

Рыбацкiя лодкi ў порце лянiва пагойдвалiся на вадзе, па якой прабягалi каляровыя блiкi. Ветразi былi ўзнятыя, мабыць, на прасушку. На кожным напiсаны чорнаю фарбаю нумар.

Перад капiтанавым домiкам, побач з маяком стаяла некалькi жанчын. Дзверы былi адчыненыя. Мэгрэ абагнала доктарава машына.

- Кажуць, яго атруцiлi... Нiбыта ён пазелянеў, - не адставаў ад камiсара палявы вартаўнiк.

Мэгрэ ўвайшоў у дом якраз у той самы момант, калi заплаканая Жулi, з прыпухлымi павекамi i чырвоным тварам, паволi спускалася з другога паверха. Яе толькi што выставiлi з пакоя, дзе доктар аглядаў капiтана. На ёй было накiнута палiто, з-пад якога вiднелася доўгая белая начная кашуля, на нагах - пантофлi.

- Гэта жудасна, пан камiсар!.. Вы не можаце сабе ўявiць... Падымайцеся хутчэй!.. Можа быць...

Калi Мэгрэ ўвайшоў у спальню, доктар, якi нахiлiўся над ложкам, выпрастаўся. Па яго твары было ясна вiдаць, што капiтану ўжо нiчым не паможаш.

- Я з палiцыi...

- А, добра... Усё скончана. Магчыма, яшчэ дзве-тры хвiлiны можа... Пэўна, гэта стрыхнiн, калi я не памыляюся...

Ён падышоў да акна i расчынiў яго: капiтану, здавалася, не хапала паветра. А за акном - усё тая ж карцiна: сонца, порт, лодкi з узнятымi ветразямi, рыбакi, якiя перакладвалi рыбу, што так i зiхацела луской, з перапоўненых кашоў у скрынi.

На гэтым фоне Жарысаў твар здаваўся яшчэ больш жоўтым, бадай, нават зялёным - немагчыма было разабраць, што гэта за колер, настолькi ён не адпавядаў звычайным уяўленням пра чалавечае цела.

Рукi i ногi ў капiтана выгiналiся i торгалiся, у той час як твар заставаўся спакойны i нерухомы, вочы нiбы застылi, утаропiўшыся ў сцяну.

Доктар трымаў руку на капiтанавым запясцi, сачыў, як слабеў пульс. Нарэшце ён вачыма даў знаць Мэгрэ: "Зараз... зараз..."

У гэты момант здарылася нешта зусiм нечаканае.

Пэўна, няшчасны апрытомнеў на якоесь iмгненне. Твар у яго зморшчыўся, усё адно як у дзiцяцi, што зараз заплача, склаўся ў жаласную грымасу пакутнiка, якi не можа больш цярпець невыноснага болю... Па шчоках кацiлiся дзве буйныя слязiны...

I тут - прыглушаны доктараў голас:

- Усё. Кончана.

Неверагодна, але слёзы цяклi па твары ў самы момант смерцi.

Яны яшчэ жылi, гэтыя слёзы, сцякалi на падушку, а капiтан ужо быў мёртвы.

На лесвiцы пачулiся крокi. Унiзе гучна ўсхлiпвала Жулi. Яе абступiлi жанчыны. Мэгрэ выйшаў на пляцоўку i паволi вымавiў:

- У спальню не ўваходзiць.

- Ён... - пачаў быў нехта.

- Але! - адно i сказаў камiсар, перапыняючы пытанне.

I адразу ж вярнуўся ў залiты сонцам пакой. Доктар рыхтаваў шпрыц, збiраючыся зрабiць Жарысу ўкол у сэрца, - бадай што, толькi дзеля таго, каб выканаць да канца свой абавязак.

А на садовым муры сядзела зусiм белая кошка.

II. СПАДЧЫНА

Недзе ўнiзе, мабыць, на кухнi, у акружэннi суседак гучна рыдала Жулi.

Праз адчыненае акно Мэгрэ ўбачыў, што з гарадка iшлi i беглi людзi жанчыны з дзецьмi на руках, мужчыны ў сабо... Хлопчыкi ехалi на роварах. Гэты стракаты ўсхваляваны натоўп дасягнуў моста, перавалiў праз яго i рушыў да капiтанавага дома, нiбы ўсiх там чакала прадстаўленне вандроўнага цырка або аўтамабiльная аварыя.

Неўзабаве на дварэ быў ужо такi гвалт, што Мэгрэ зачынiў акно. Муслiнавыя шторы змякчалi сонечнае святло, i камiсар адчуў сябе ў пакоi ямчэй, вальней. Агледзеўся.

Ружовыя шпалеры, светлая, начышчаная мэбля. На камiне - ваза з кветкамi.

Мэгрэ вярнуўся да доктара, якi разглядваў на святло шклянку i графiн, што стаялi на начным столiку. Доктар памачыў палец у вадзе ў шклянцы i лiзнуў яго.

- Атрута?

- Але. Мабыць, капiтан меў звычку пiць ноччу ваду. Калi я не памыляюся, ён пiў гадзiны ў тры ночы. А чаму не паклiкаў нiкога - не разумею.

- Ды таму, што не мог гаварыць, нават гуку вымавiць быў няздольны, здзiўлена паглядзеў на доктара Мэгрэ.

Ён паклiкаў палявога вартаўнiка i адправiў яго папярэдзiць мэра i пракурора ў Кане. Чуваць было, як унiзе ўсё яшчэ ўваходзiлi i выходзiлi людзi. На дарозе яны збiралiся ў групкi. Некаторыя, каб было ямчэй чакаць, садзiлiся на траву.

Пачынаўся прылiў, мора затапляла пясчаныя водмелi каля ўвахода ў порт. На гарызонце вiднеўся дым парахода, якi чакаў моманту, каб падысцi да шлюза.

- У вас ужо ёсць якiя-небудзь меркаваннi? - пачаў быў доктар, але змоўк, убачыўшы, што Мэгрэ заняты. Камiсар адчынiў сакрэтнiк з чырвонага дрэва, якi стаяў памiж вокнамi, i з уласцiвай яму ў такiя моманты засяроджанасцю разглядваў змесцiва скрынак. Цяпер Мэгрэ каму хочаш здаўся бы грубым. Паволi зацягваючыся, ён палiў велiзарную люльку i бесцырымонна перабiраў тоўстымi пальцамi кожны прадмет.

Больш за ўсё было фатаграфiй - толькi паспявай разглядваць. На многiх сябры ў марской форме, амаль усе Жарысавага ўзросту. Вiдаць было, што капiтан падтрымлiваў сувязь з таварышамi па марской школе ў Брэсце. Яны пiсалi яму з усiх канцоў свету. Фатаграфii цi не ўсе з паштоўку, з аднолькава банальнымi, ледзь не стандартнымi надпiсамi, адкуль бы яны нi прыходзiлi, з Сайгона цi з Сант'яга: "Прывiтанне ад Анры!" або "Нарэшце трэцяя лычка! Салют! Эжэн!".

Большасць гэтых фотакартак высланы на адрас: "Кан. Ангельска-Нармандская кампанiя, судна "Дыяна", капiтану Жарысу".