Чорная лотаць - Ганна Навасельцава

Распавядаюць так лознікі, а я ўспамінаю.

...Падае Перуніца ў балотны снег, чапляецца за высокую лазу. А над ёю шчэрыць пашчу воўк люты. Балотны ўладар, перакінуты Чорным Богам у ваўка. Толькі сэрца засталося ягоным, сапраўдным...

— Ты такая ж слабая, як і тая, як і вяшчунніца. Не ўмееш, нявартая ўладарка нябеснага гневу, верыць... Ні ў сябе, ні ў іншых.

Просіць Перуніца яе адпусціць. Просіць, бо памятае таго, каму давяраліся навальніцы. І яшчэ не ведае яна, што ўжо прасіць яго марна. А я ведаю і таму азываюся:

— Будзе рады гэтаму мядзведзь-Чарнабог. Будзе нешчаслівым, будзе самотным свет. Толькі ўсё гэта не верне табе таго, што мінулася...

Сказала гэтак і ўбачыла боль у вачах, зусім не воўчых, чалавечых. Суцішылася спалоханая Перуніца, а ён, чарадзей балотны, мне прамовіў:

— Што, ізноў напоіш мяне жывой вадой? Зіма цяпер, скавалі маразы гаючую крыніцу...

— Не, не напаю. Не таму, што не змагла б дастаць той вады, а таму, што табе гэтага не трэба. Не трэба і разгадкі тваёй таямніцы. Прыйшла да цябе, бо трывожуся пра тое, каб непапраўнага ты не зрабіў...

Не, чарадзей навальнічны, ты не зробіш непапраўнага. Не таму, што я прашу цябе пра гэта. Не таму, што я зноў прыйшла да цябе. Я ведаю вялікі свет і ведаю, што ніколі не аддаў бы ты Перуніцу мядзведзю-Чарнабогу. Бачачы, як знікае-хаваецца яна сярод далёкіх снягоў, адказваю табе, прыгожы чарадзей... Адказваю табе, балотны ўладар... Адказваю табе, віхура вялікага мядзведзя:

— Прадказваю, што замоўлю-зачарую цябе... Прадказваю, што схаваю тваю таямніцу... Прадказваю, будзеш ты любіць вялікі свет...

— І збылося амаль усё тваё прадказанне, — сумна ўздыхаюць лознікі. — Толькі нявесела гэта было. Амаль разгадала ты, вяшчунніца, ягоную таямніцу. Амаль. Толькі ў свеце чараў гэтае амаль мала чаго вартае.

— Я пра тую сустрэчу ведаю, я раскажу, — хуценька перапыняе лознікаў маленькі купнічак. — А было ўсё так.

«Ляцеў цмок вялізны, захінаючы крыламі паўнеба, спяшаўся некуды далёка- далёка. Кажуць, што быў той цмок гожым ды велічным. Кажуць яшчэ, што ўзляцеў ён з летніх зялёных балот. Толькі я не зусім гэтаму веру. А вось тое ведаю, з-за чаго ён спяшаўся далёка-далёка. Вось-вось павінна была ты, вяшчунніца, пра ўсё здагадацца. Разгадаць усю чыста вялікую таямніцу. Не хацеў жа ён таго. Не хацеў. І сталася ж так, што адзін-адзіны раз чарадзей-уладар балот, чарадзей-пярэварацень спазніўся. Спазніўся зусім крыху...»

Што ж, купнічак, я гэта памятаю...

Я памятаю, як стаяла на высокай гары. Блізкае неба над галовою. Блізкая зямля пад нагамі. Шчаслівая, росная. Я ведаю, што хачу бачыць цябе такой. Хачу бачыць заўсёды. І я ведаю, што будзеш множыць ты, прыгожы чарадзей, на гэтай зямлі багны ды балоты. Ведаю, бо разгадала нарэшце тваю таямніцу, балотны ўладар, чарадзей балотных пустак. Разгадала, бо табе веру, бо ў цябе веру. Веру цяпер, калі блізіцца да мяне покрыва цёмных хмар. Блізіцца гнеўная навальніца, якая калісьці слухалася твайго голасу. Ты памятаеш гэта? Я памятаю. І таму цяпер я веру... Удалечыні азываецца грымотны гнеў. Неспакойны Пярун ладзіць свае стрэлы. Ці памятаеш ты Перуніцу? Я памятаю... Я твая памяць, я твая надзея, я твая вера. Як жа ты мог падумаць, што мала веры ў мяне... Гневаецца Пярун грамаўнічны. За што гневаешся, усемагутны, за веру?..

Чаго ты так спяшаешся, балотны чарадзей? Не мае вера часу. Ні канца, ні супынку не мае. Не баіцца яна грамаўнічных стрэлаў. Толькі пагарда ёй страш-ная. Толькі адзінота... А я не адна. Ты спяшаешся да мяне. Б’ецца, б’ецца ў небе навальніца. Чаму ты на мяне такі гнеўны, Пярун? Але што мне ты, калі ёсць у мяне вера...

Падае грымотны стрэл, сарваўшыся з магутнай Перуновай рукі. Блізіцца... ды захінаюць мяне цмокавы крылы. Падае навальнічны гнеў на цябе, чарадзей балот. Не ратуе легендарная цмокава неўміручасць... І падае долу вялізны шэра-шэры камень. Хаваецца ў зямным прадонні...

...Мне не страшна, чарадзей балот, яўсёяшчэ веру. Я, вяшчунніца, прадказваю, што мы сустрэнемся... Некалі... А пакуль я гляджу на твае балоты. Я буду там, калі прыйдзе такая ж, як і я... Схаваю шлях, каб баяліся ісці, баяліся казацца мне тыя, каго я не чакаю...

І расквітнела чорная лотаць на далёкіх балотах.

«Я памятаю, вяшчунніца, я прадказваю і я веру. І ты верыш, іначай не сказалася б мне, страшнай кветцы... І свет вялікі верыць, бо вяртае ўсё нанова. Я не проста спыталася ў цябе пра чарадзея таго, прыгожага. Я не проста расказала табе пра шэра-шэрага. І ты не проста прыйшла да мяне... страшнай чорнай лотаці. А верыць заўсёды страшна...»

Я веру. Стаю ля шэра-шэрага валуна, таго, якога не прымае зямля, і трымаю ў руках жывую ваду, што паднёс мне ласкавы купнічак.

— Не лі на яго жывой вады, вяшчунніца, — спяшаецца да мяне прыгожы чара­дзей. — Запалоняць гэты свет багна ды балоты.

Я ведаю гэта. Я і не збіралася пырскаць валун жывой вадой, хоць ад гэтага вярнуўся б той, уладар цёмнай багны, пярэварацень у ваўка ды цмока. Пазбаўленая чараў яго далёкім словам, толькі я магла б адвярнуць усё назад. Толькі я адна. Я прыйшла сюды з жывой вадой, бо ведала, што хутка з’явішся ты, прыгожы. Яна хацела сустрэцца з табой. Няхай жа прадказанне здзейсніцца. Я веру ў прадказанні, я ж вяшчунніца.

Упэўненасць ды рашучасць на тваім твары, гатоўнасць паклікаць любыя чары, абы толькі не кранулася валуна ані кропля жывой вады. Не турбуйся, шчаслівы, не адзін ты любіш вялікі свет.

— Не трывожся, прыгожы, шчаслівы. Не для валуна прынесла я жывой вады, — ды падаю чарадзею ваду. Падаю, ведаючы, што гэта значыць.

— Жывую ваду. мне? — здзіўленне ды неразуменне ў вачах.

Што ж, цяпер ты на ўсё гатовы, каб толькі дазнацца, навошта я так зрабіла. Адгадка блізкая, таямніца простая. Толькі цяжка будзе табе яе разгадаць.

Іду прэч ад шэра-шэрага. Маўкліва ляжыць камень. У маўклівым засмучэнні глядзіць мне ўслед той, хто можа зрабіць тое ж, хто можа стацца такім жа. Такім жа, як і той, першы. Схаваны ў маім рукаве сцяблінкі зёлкі дзіўнай. Як толькі ўзяла я іх, былі блішчастымі, чорнымі, па-ранейшаму цягнуліся-цягнуліся. Цяпер жа яны — зялёны лясны агеньчык... Кажа мне гэты агеньчык галасы птушак, зёлак, дрэў. І твой голас, шэра-шэры.

Ён падобны да цябе, я гэта ведаю. І яшчэ я ведаю тое, што і не папушчу, каб ён стаў табой. Я не хачу, каб зноў панавала чорная лотаць. Страшная кветка. Я не я) хачу, каб зноў гучалі словы. на шляху сваім не журыся, чорнай лотаці не кажыся. Я не хачу.