Пралюбадзейства (на белорусском языке) - Леонид Панасенко

- Што з табою? - спытала жонка. - Ты быццам мёртвы.

- А я i праўда мёртвы, - згадзiўся Мастак. - Ты што - толькi цяпер заўважыла?

Жонка не пачала, як звычайна, кпiць. Цi то адчула, што яму блага, цi то засумавала.

- Ты з дарогi, кладзiся сёння раней.

У ложку яна мякка прытулiлася да яго пляча. Ён заплюшчыў вочы i ледзь не застагнаў: уявiў, што побач тая, другая, жаданая да апошняй клетачкi. Вось яна, адзiная, духмяная i шаўкавiстая, яго каханая. Ён стаў прагна цалаваць яе цела...

- Што з табою? - здзiвiлася жонка.

У гэты ж познi час у другiм доме адбылося нешта падобнае.

Адчуўшы на плячы мужаву руку, Рэстаўратар нечакана прыгадала Мастака вялiкае дзiця, пакрыўджанае ёю, - i ледзь не захлынулася ад хвалявання: як дрыжаць у яго вусны i перарываецца голас, гэта ж ён побач, гэта яго рука...

I нават дзецi нарадзiлiся пасля гэтага вечара ў абедзвюх сем'ях нармальныя, добрыя дзецi. Праўда, цiхiя, як i ўсе дзецi, зачатыя без вялiкага кахання. Праўда i тое, што не гэта галоўнае ў нашай аповесцi i што аповесць пра цёплы веснавы вечар на гэтым не скончылася.

Жонка пра нешта спыталася, але Мастак зрабiў выгляд, што спiць.

"А душа ж толькi што адыходзiла, - падумаў ён. - Не было яе, адлятала. Не ад шчасця, вядома. Якое там шчасце. Знiкла i не вярнулася. Дзе ж ты была, душа мая? Пачакай... Здаецца, разумею. Яна зноў лётала да Яе! Чаму ж тады?.. Якое дзiўнае адчуванне. Здаецца, што я сапраўды быў са сваёй каханай, што яна адказала нарэшце на маю любоў... Адчуванне такое, быццам адбылося нешта незвычайна рэдкае, дзiвоснае. I ў той жа час... Чаму ж ты так шчымiш, душа? Чаму ты плачаш?"

Мастак не ведаў пра iснаванне спiрытасферы, не мог уявiць яе, тым больш убачыць, але слабое водгулле незвычайнай з'явы, што адбылася толькi што ў ёй, дайшло да яго разумення, прымусiла радавацца i пакутаваць адначасова.

Нiхто з людзей, у тым лiку i касманаўты арбiтальнай станцыi, якая ў той час праходзiла над Чорным морам, не бачыў (дый не мог убачыць), як з розных канцоў соннага горада, быццам сiгнальныя ракеты, узляцелi ў глыбiнi космасу дзве зорачкi, дзве чалавечыя душы, як яны завяршылi свае высокiя парабалы насустрач адна адной i на момант злiлiся, а пасля, крыху пацямнелыя, упалi назад, на зямлю.

У кропцы iх злiцця загарэлася воблачка кварка-глюённай плазмы жамчужна-пяшчотнае, маленькае, радасна-патрэбнае Спiрытасферы i Абсалюту ўвогуле, больш таго - патрэбнае ўсёй светабудове. Гэта быў акт нараджэння Больш Дасканалай Структуры, якую спiрытасфера мусiла яшчэ выняньчыць i выгадаваць, у якой на зямных мовах сто iмёнаў, у тым лiку i ласкавае - Анёл.

Не звярнула ўвагi на гэту неардынарную з'яву i душа Георга Вiльгельма Фрыдрыха Гегеля, якая па-ранейшаму сузiрала самую сябе на панелi сонечнай батарэi арбiтальнай станцыi i па-ранейшаму крыху перашкаджала спецыялiстам Цэнтра кiраўнiцтва палётам.

Ранiцаю Мастак як на крылах паляцеў у Майстэрню. Яго любая была на месцы: такая хатняя, усмешлiвая, быццам i сапраўды жонка, удзячная за нечаканую праяву маладога кахання.

- Божа мой, як я па табе засумаваў! - выдыхнуў ён.

Не адважваючыся наблiзiцца, дакрануцца, ён загаварыў, i яго палкае трызненне было, як заўсёды, крыху бязладнае. Мастак заклiнаў i крыўдзiўся, спрабаваў пераконваць i тут жа, спалоханы, што яго няправiльна зразумеюць, пачынаў немаведама за што прасiць прабачэння. Калi ён стаў выстройваць складаную лагiчную канструкцыю наконт таго, што баiцца нашкодзiць ёй, што магчыма, заняў нейкае месца ў яе жыццi i гэта, магчыма ёй перашкаджае, Рэстаўратар раптам перапынiла яго:

- Нiякага месца ў маiм жыццi вы не займаеце.

Ён змоўк на паўслове, быццам бег з усяе моцы i раптам грымнуўся аб сцяну, што невядома адкуль з'явiлася на дарозе.

- Амаль усе людзi хлусяць, - нечакана дадала яна, маючы на ўвазе цi то яго любоўнае трызненне, цi то свае жорсткiя словы.

Мастак, прывучаны жыццём заўсёды разлiчваць на горшае, вiнавата прамармытаў нешта i выйшаў з пакоя. Ён ледзьве перастаўляў ногi. Самнамбула, паўтруп, зомбi - у гэты момант ён нiчога навокал не бачыў i не чуў. Калi сэрца раней часам калола цi пабольвала, то цяпер яно пякло так, быццам яго апарылi кiпенем. Ён раптам зразумеў: усё канчаецца, так i не пачаўшыся. Нешта цi нехта - яна, ён сам, абставiны? - бязлiтасна рве сонечнае павуцiнне iх бабiнага лета, iх нясмелае прыцягненне аднаго да аднаго, а ён, дарослы разумны мужчына, не ведае, як быць, што зрабiць. Што за гiры, што за атрута гэтыя словы: немагчыма! Позна! нельга!

З майстэрнi Мастак звольнiўся. Ён працаваў дома, шмат пiў, шмат выстаўляўся, больш таго - яго заўважылi за мяжою, некалькi карцiн купiлi пасля выставы.

Пасля нараджэння Анёла прайшло каля чатырох гадоў. Маленькi горад i агульныя справы неаднойчы зводзiлi Мастака i Рэстаўратара, але пра пачуццi свае ён болей не загаворваў - пытаўся пра дзяцей, пра навiны, але суха, змрочна, падсвядома асцерагаючыся, каб не адкрылася даўняя душэўная рана, не вярнулася вар'яцтва. Можа, яшчэ i таму хаваў ён пры сустрэчах вочы, што тая, якую раней называў адзiнай i самай жаданай у свеце, неўзабаве стала бабуляю, крыху распаўнела i, па дзiўным законе прыроды, напаследак расцвiла: стала духмяная i белая, быццам тыя гронкi акацыi, пра якiя ён любiў спяваць у добрай кампанii.

А Мастак восенню ўзяў ды памёр. Не хварэў, не ляжаў у бальнiцах, хоць здароўем асаблiвым i не вызначаўся, упаў сярод вулiцы - i не стала яго на зямлi. Iнсульт, iнфаркт - якая табе рознiца, чытач.

На пахаванне прыйшло многа людзей. Прыйшла i Рэстаўратар, з сяброўкай. Была яна бляднейшая, чым звычайна, але трымалася малайцом, як заўсёды, хаваючы ўсё ў сабе: ёсць такая парода людзей, незразумелых антыподам.

Развiтанне вырашылi зрабiць на вулiцы, i труну вынеслi з кватэры, паставiлi на дзвюх лаўках перад пад'ездам.

Анёл, якi прыйшоў дапамагчы бацькавай душы, стаў, нябачны, у галавах. Ён мог лёгка вылучыць з агульнай аўры журбы думкi i пачуццi кожнага - чуў i зацiкаўлены шэпт двух калег нябожчыка, якiя вырашалi, цi дастаткова куплена гарэлкi для памiнак, i нечую паскудную думку пра ўдаву зафiксаваў, але ўся яго ўвага была звернута на мацi. Яна стаяла крыху воддаль, каля стаптанай клумбы, сяброўка непрыкметна падтрымлiвала яе пад локаць. Пасля, калi нехта з арганiзатараў пахавання прапанаваў развiтацца, анёлава мацi рашуча падышла ён упершыню ўбачыў яе так блiзка, побач, - пацалавала Мастака ў вусны i заплакала. Сяброўка адвяла яе ўбок, нешта зашаптала на вуха, але мацi сказала: "Няхай... Я паеду на могiлкi".

I пакуль аўтобус з жалобнай паласой пылiў сярод лавандавых палеткаў, якiя так любiў Мастак i якiя неяк жартаўлiва ахрысцiў "пашай Анёлаў", нябесны сын яго заставаўся каля нябожчыка, i думкi яго былi пра дзiўнае, незразумелае чалавечае быццё.

Вось бацькi яго. Пры жыццi бацькi нават нiводнага разу не пацалавалiся. А яны прыродай былi ж створаны адно дзеля аднаго. Не здолелi пераступiць цераз чалавечыя законы... I вось - раз'яднаныя назаўсёды. Шкада. Так недарэчна. Абсурдна... Няма парадку на зямлi. Не было i нiколi не будзе, бо чалавек трыста разоў несвабодны. Ён трыста разоў звязаны законамi, нормамi, умоўнасцямi, ён трыста разоў нявольнiк i нiкчэмнасць, але ён жа - дзiўна, дзiўна - i Бог па сутнасцi сваёй.