Дублi (на белорусском языке) - Владимир Шитик

Шитик Владимир

Дублi (на белорусском языке)

Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк

Дублi

Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.

Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.

На чырванаватую пустыню мора часу клалiся доўгiя ценi блiзкiх гор. Залацiсты калматы клубок Сонца ўжо вiсеў над самым гарызонтам. I без таго густа-фiялетавае неба пацямнела зусiм. Яшчэ некалькi хвiлiн, i марсiянская ноч, амаль такая ж раптоўная, як зямная ў тропiках, агорне ўсё навокал.

- Дзе мог дзецца Барыс? - уголас падумаў Янка, нездаволена пазiраючы ў акно.

Янка быў адзiн, i яму нiхто не адказаў. Тады ён запалiў агнi маяка, якi ўзвышаўся на добрую сотню метраў над дахам iх выпрабавальнай станцыi. I адразу, быццам у адказ, злева замiгцелi фары ўсюдыхода.

Янка прыгледзеўся. Барыс марзянкай пытаўся: "Ты на базе?"

Усмiхнуўшыся, Янка гэтак жа, памiгваючы святлом маяка, iранiчна адказаў:

- Рацыя сапсавалася?

У дынамiку радыёсувязi пачуўся ўздых, сапенне, потым прахрыпела:

- Зусiм забыўся.

Пачуўшы голас Барыса, Янка занепакоiўся:

- Ты чаго?

- Глупства. Прыеду - раскажу.

Янка ўсмiхнуўся, буркнуў: "Таямнiцы марсiянскага двара" i пайшоў да канапы крыху расчараваны. Нiчога не здарылася, ды не можа здарыцца ў гэтым прывычным, як на Зямлi, становiшчы. Зручная мэбля, утульны пакой. Нават радыё i тое, як звычайна ў гэты час там, дома, перадае апошнiя паведамленнi. Усё звычайна, усё iдзе сваiм парадкам, быццам ты i не пакiдаў Зямлi.

Але вось голас дыктара стаў больш звонкi, усхваляваны. Ён загаварыў пра падрыхтоўку галактычнай экспедыцыi, i Янка раптам успомнiў: "Наступныя мы". I ўжо iншымi вачыма, з халоднай цiкаўнасцю паглядзеў навокал сябе. А ў сэрца папаўзла нездаволенасць.

Яны з Барысам былi асноўнымi кандыдатамi ў наступную галактычную экспедыцыю. Гэты iх палёт на Марс быў апошняй трэнiроўкай. Iм давалi магчымасць пажыць у незямных умовах i тым самым пэўным чынам падрыхтавацца да таго нечаканага, што можа сустрэцца на далёкiх i чужых планетах. Задума была правiльная, супраць яе Янка не пярэчыў. Але вынiкi... Ён чакаў большага. Хiба гэта падрыхтоўка, калi яны тут акружаны прывычнымi рэчамi i, нават выходзячы за парог станцыi, больш адчуваюць сябе дзе-небудзь у Гобi, чым на Марсе? Адзiнае, што напамiнае пра космас, - касцюм, аднак i ён такi лёгкi, што яго амаль не заўважаеш...

Знадворку пачулася гудзенне, затрымцелi сцены. Вяртаўся Барыс. Янка пайшоў сустракаць таварыша.

- Насланнё нейкае, - сказаў Барыс, вылазячы з кабiны.

- Што такое?

- Мне здалося, - Барыс крыху сумеўся, але дакончыў, - быццам ты напаўзасыпаны пяском. Толькi шлем тырчыць.

Янка здзiвiўся, маўляў, чаго толькi не прыдумае чалавек, потым нахмурыўся:

- Трэба было паглядзець.

- Дык ты азваўся, а тым часам i сцямнела.

- Тады заўтра, - вырашыў Янка.

На тым i пагадзiлiся, а ранiцай, калi прачнулiся, над пустыняй бушаваў ураган. Чырванаватыя смерчы, звiваючыся на тонкiх нагах, быццам крывавыя зданi, пятлялi вакол станцыi.

- Ат, учора мне здалося, нiчога не было, - махнуў рукой Барыс. - Пайду лепш падрамантую ўсюдыход.

Па закрытым праходзе ён пайшоў у гараж. Пабыўшы там нейкi час, Барыс прыбег да Янкi ўсхваляваны. Адчынiўшы дзверы, крыкнуў:

- Прапаў Ганiмед!

- Праўда?

- Усё абшукаў, - ён апусцiўся на падлогу, ашаломлены прапажай.

- Значыць, учора быў Ганiмед. Сапсаваўся i ўпаў.

- Вось як бывае. А куды ты яго пасылаў? - узняў галаву Барыс.

- Учора - нiкуды. Ён павiнен быць на месцы, - адказаў Янка.

- Значыць, уцёк.

- Ну, ведаеш! - абурыўся Янка. - Гэта не воўк.

- Але ты яго не пасылаў, не? I я таксама. Дык што тады?

- Гм... - Янка адкiнуў гермашлем i пачухаў патылiцу.

У поўдзень пясчаны буран сцiх. Касманаўты апранулiся i выйшлi з памяшкання. На паўднёвы ўсход ад станцыi, як хапала вока, грэбнямi хваль застылага мора цягнулiся барханы. Было цiха-цiха, i ад гэтага параўнанне з морам рабiлася больш пераканаўчым. Сонца свяцiла на ўсю сваю марсiянскую сiлу.

- Дзе табе здалося? - спытаў Янка.

Яны не ўзялi ўсюдыход, бо дарога была блiзкая. А хадзiць пехатой тут было нават больш прыемна, чым на роднай планеце, - чалавек на Марсе важыць амаль у два з паловай разы менш. Пераскакваючы з грэбеня на грэбень, слiзгаючыся на сыпучым пяску, касманаўты ўрэшце дайшлi да перадгор'я.

- Недзе тут, - сказаў Барыс. Зрабiўшы яшчэ некалькi крокаў, упэўнена паўтарыў: - Тут, - i для пэўнасцi ачарцiў рукой у паветры круг.

Але цi ён памылiўся, цi ўсё засыпаў нядаўнi шалёны вецер, бо знайсцi нiчога не ўдалося.

Янка крыкнуў у шлемафон:

- Ганiмед! Ганiмед!

Ён зрабiў гэта хутчэй для ачысткi сумлення i нават павярнуўся, каб iсцi назад. I раптам у навушнiках нешта запiшчала i праз трэск разрадаў данеслiся доўгачаканыя словы:

- Р-10, названы Ганiмедам, вяртаецца на базу. Р-10, названы Ганiмедам...

Пачуўшы робата, людзi засмяялiся. Непакой адразу знiк, уступiўшы месца весялосцi, для якой, дарэчы, былi падставы. Нехта з канструктараў, жадаючы падкрэслiць дасцiпнасць свайго тварэння, увёў у яго праграму гэтае "названы Ганiмедам", i робат толькi так заўсёды заяўляў аб сабе. I Янка i Барыс чулi гэта неаднойчы, але нiколi яшчэ не адчувалi такога задавальнення.

Хутка паказаўся i сам Ганiмед. Ён iшоў паважны, падобны на чалавека, перакананага ў сваёй высокай годнасцi, задзiраючы механiчныя ногi, якiя грузлi ў пяску i пакiдалi на iм глыбокiя сляды.

У iнфармацыi, якую прынёс робат, не было нiчога iстотнага. "Бачыў гару, заходзiў у грот, адчуў электраразрады". Не змог ён растлумачыць i таго, па чыёй камандзе выйшаў з базы.

- Вiдаць, нядаўна выбраўся з пяску. Пакуль ляжаў, нешта ў схеме разладзiлася, - вырашыў Барыс.

Гэта было падобна на праўду, i Янка з iм згадзiўся.

Надышла ноч. Цiхая, марозная. Пакрытая iнеем пустыня халодна паблiсквала пад зменным святлом Фобаса i Дэймаса, якiя нiбы наперагонкi спяшалiся па ярказорным небе.

Заварожаныя незвычайным хараством, касманаўты не маглi адысцi ад акна, хаця стрэлкi гадзiннiка ўжо даўно прамiнулi лiчбу дванаццаць. Раптам Ганiмед, якi знаходзiўся ў гаражы разам з iншымi робатамi, вымавiў: "Р-10, названы Ганiмедам, бачыў у пустынi скафандр чалавека".

Фразу прыняла сiстэма ўнутранай сувязi i перадала ў дынамiк, што быў устаноўлены ў салоне.

- Ты што-небудзь зразумеў? - павярнуўся Янка да таварыша.

- Н-не, - разгублена адказаў той. - Мусiць, робат зусiм сапсаваўся. Гэй, Ганiмед, зайдзi да нас.

Праз хвiлiну робат увайшоў у салон.